۱- شرائط همسفرسفر کردن خوب است،اما سفارش کردند که به تنهائی سفر نکنیم،و در انتخاب همسفر نیز احتیاط لازم را داشته باشیم.حضرت امیرالمؤمنین (ع) فرمود:با کسی که ارزش و مقدار و فضیلت تو را نمی داند سفر مکن. زیرا کسی که قدر تو را نشناسد با تو رفتار صحیحی نخواهد داشت و چه بسا به آبروی تو ضربه خواهد زد.(۱)
۲- حقوق همسفرانوقتی چند نفر پذیرفتند که در یک سفر طولانی با هم باشند، از نظر اسلام حقوق متقابلی بر عهده ی همه خواهد بود، که حضرت امیرالمؤمنین (ع) فرمود:حقوق همسفران چند چیز است:۱-توشه ی خود را با دیگران مصرف کردن و با دوستان شریک شدن.۲- مخالفت نکردن با رفیقان ( پرهیز از اختلاف و درگیری)۳- خدا را در همه جا، بلندی و پستی، هنگام حرکت و فرود آمدن فراوان یاد کردن.(۲)
***
• رعایت حقّ همسفر ذِمّی(۳)امیرالمؤمنین (ع) در راه کوفه با یک نفر ذمّی همسفر گردید.مرد ذمّی به آن حضرت گفت:بنده ی خدا کجا می روی؟امام پاسخ داد:می خواهم به کوفه بروم.بعد از مدتی، مرد ذمّی به راه دیگری برگشت و خواست از حضرت امیرالمؤمنین علی (ع) جدا شود،حضرت نیز مقداری به دنبال او راه می رفت.مرد ذمّی گفت:بنده ی خدا مگر نگفتی که به کوفه می روی؟امام علی (ع) فرمود: آری به کوفه می روم.ذمّی گفت: راهی که می روم راه کوفه نیست.حضرت علی (ع) فرمود: می دانم راه کوفه نیست.گفت: پس چرا با من می آیی؟فرمود:قال لَهُ اَمیرُالمُؤمِنِین (ع) هذا مِن تَمامِ الصُّحبَهِ اَن یُشَیِّعِ الرَّجُلُ صاحِبَهُ هَنیئَهً اِذا فارَقَهُ وَ کَذلِکَ اَمَرنا نَبِیُّنا(ص)
***«کمال رفاقت آن است که شخص در وقت جدا شدن به احترام رفیق، مقداری او را مشایعت کند، پیامبر ما (ص) به ما چنین یاد داده است.»
***مرد ذمّی گفت:راستی آیا پیامبر شما چنین دستوری داده است؟فرمود: آریذمّی گفت:پس آنان که به او ایمان آورده اند در اثر این اخلاق پسندیده است، گواهی می دهم که من نیز بر دین تو هستم.آنگاه با آن حضرت به کوفه آمد و چون امام را شناخت، اسلام آورد.(۴)
***
۳- مشکل گُم شدنحضرت امیرالمؤمنین (ع) فرمود:هر گاه در سفر گُم شدید، و راه به جائی نبردید، با صدای بلند بگوئید:یا صالِحُ أغِثنی«ای نیکوکار، به دادم برس.»که افرادی از مسلمانان جن در همه جا هستند، به کمک شما آمده، شما را راهنمائی خواهند کرد.(۵)
۴- روش استفاده از حیواناتحضرت امیرالمؤمنین (ع) فرمود:اسبِ سواری من هرگز سرنگون نشد، زیرا به هنگام سواری بر روی زراعت کسی نراندم و کشتزار کسی را پایمال نکردم.(۶)
پی نوشت ها :

۱- حلیه المتقین، باب ۱۴، فصل نهم و دهم۲- حلیه المتقین باب ۱۴ فصل نهم و دهم۳- ذمی به یهودیان و مسیحیانی می گویند که در پناه اسلام زندگی می کنند.۴- کافی ج ۲ ص ۶۷۰ کتابُالعِشره بابُ حُسنِ الصَّحابِه۵- حلیله المتقین باب ۱۴ فصل نهم و دهم۶- حلیله المتقین باب ۱۳ فصل پنجم
منبع مقاله: دشتی، محمد؛ (۱۳۸۰)، امام علی (ع) و اخلاق اسلامی، قم: انتشارات امیرالمؤمنین (ع)، جلد اول چاپ سوم.