حکمت، موعظه، مجادله
🔸 سلام بفرمایید.
🔹 حاج آقا چگونه باید مردم را به سوی خدا دعوت کرد؟
🔸 قرآن کریم در پاسخ به این پرسش می‌فرماید: «ادْعُ إِلى سَبِیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَهِ وَ الْمَوْعِظَهِ الْحَسَنَهِ وَ جادِلْهُمْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ» یعنی مردم را با حکمت و اندرز نیکو، به راه پروردگارت دعوت نما! و با آنها به روشی که نیکوتر است، استدلال و مناظره کن!.
🔹 از این آیه چه استفاده‌ای می‌شود؟
🔸 سه قید «حکمتٰ»، «موعظه» و «مجادله» مربوط به طرز سخن گفتن است. خداوند رسول خود را مامور کرد تا با این روش‌های سه گانه مردم را به سوی او دعوت کند. هرچند که جدل به معناى اخصش دعوت به شمار نمى‌رود.
🔹 منظور از حکمت چیست؟
🔸 حکمت به معناى رسیدن به حق به وسیله علم و عقل است. حکمت حجتى است که نتیجه آن حق است، به گونه‌ای که هیچ شک، وهن، ابهام، خلل و سستی در آن راه نیابد.
🔹 منظور از موعظه چیست؟
🔸 موعظه یعنی حقیقت طوری بیان شود که قلب شنونده نرم و از شنیدن آن رقت پیدا کرده و تسلیم گردد. موعظه با قید حسنه آمده و این دلالت بر آن دارد که بعضى از موعظه‌ها حسنه نیستند. بنابراین موعظه دارای دو قسم خوب و بد است. آنچه بدان اجازه داده شده موعظه خوب است، حُسن موعظه از جهت حُسن اثر آن در احیاء حق است و حُسن اثر وقتى است که واعظ خودش به آنچه موعظه مى‌کند عمل نماید.
🔹 منظور از جدل چیست؟
🔸 جدل سخن گفتن از طریق نزاع و غلبه‌جویى است، بدون اینکه خاصیت روشنگرى داشته باشد. خداى متعال جدل را با قید احسن آورده است و این دلالت بر آن دارد که بعضى از جدل‌ها مورد رضای الهی نیستند. در جدل باید مراقبت نمود تا مخاطب به عناد و لجاجت نیافتاده و آتش غضبش شعله‌ور نگردد. اجتناب از بى‌عفتى در کلام و توهین به مقدسات مخاطب، پرهیز از فحش، ناسزا و هر نادانى دیگرى جزو الزامات جدال احسن است. چه اینکه این قبیل رفتارهای بی‌خردانه و گناه‌آلود نه تنها موجب احیای حقی نمی‌شود، بلکه به طور طبیعی ممات حق و حیات باطل را به دنبال دارد. جدل بیشتر از موعظه به نیکویی نیاز دارد، به همین دلیل خداوند موعظه را با قید حَسن و جدل را با قید احسن آورده است.
🔹 در چه مواقعی باید از حکمت، موعظه و جدل استفاده کرد؟
🔸 آیه شریفه از این جهت که کجا باید از حکمت، موعظه و جدل استفاده کرد، ساکت است و این یعنی تشخیص آن بر عهده هادی و مبلغ است و می‌تواند حسب اقتضاء حال هر کدام را که به زعم او از اثر بیشترى برخوردار باشد، به کار ببندد. ممکن است به هر سه آنها چنگ زند، یا به دو مورد آنها تمسک جوید و یا تنها به یکی اکتفا نماید.
🔹 ممنون حاج آقا
✍️ اکبر مظفری
📚 برداشتی از کتاب: تفسیر المیزان، ج ۱۲، (تفسیر آیه ۱۲۵ سوره نحل)، تالیف: علامه سید محمدحسین طباطبایی (ره)، ترجمه: آیت الله سید م‍ح‍م‍دب‍اق‍ر م‍وس‍وی ه‍م‍دان‍ی (ره)
اشاره: الو سلام حاج آقا، گفت و شنودی در موضوعات مختلف است و حاج آقا روحانیت عالم و عاملی را نمایندگی می‌کند که از سرچشمه اسلام سیراب شده و عقل را با نقل و علم را با تقوا و فضیلت‌های اخلاقی درآمیخته و اقتضائات زمانه خود را می‌شناسد. او به همین دلیل نامیراست.