زکات در اسلام و دیگر ادیان الهی و آسمانی از اهمیت و جایگاه فوق العاده‌ای برخوردار است؛ به گونه‌ای که یکی از ارکان و دستورات همه ادیان آسمانی به شمار می‌رود و همه موحدان در طول تاریخ موظف بوده‌اند که بخشی از اموال خود را در راه خدا به صورت زکات بدهند.
قرآن کریم در آیه ۸۳ «بقره» در مورد پیروان حضرت موسی‌بن عمران (ع) می‌فرماید:«واِذ اَخَذنا میثـقَ بَنی اِسرءیلَ لا تَعبُدونَ اِلاَّاللّهَ… واَقیموا الصَّلوهَ وءاتوا الزَّکوهَ»؛ «به یاد آور، زمانی را که از بنی‌اسرائیل پیمان گرفتیم، جز خدا را نپرستند و نماز را برپای دارند و زکات بدهند».
در سوره انبیا، پس از آنکه به احوال برخی از انبیای الهی اشاره می‌کند، دستور پرداخت زکات را یکی از فرمانهای الهی به آنان و دیگران، برمی‌شمارد:«وجَعَلنـهُم اَمَّهً یهدونَ بِاَمرِنا واَوحَینا اِلَیهِم فِعلَ الخَیرتِ واِقامَ الصَّلوهِ وایتاءَ الزَّکوهِ»«و آنان را پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما مردم را هدایت می‌کردند و به آنان انجام دادن کارهای نیک و برپا داشتن نماز و پرداخت زکات را وحی کردیم». [۱]
در آیاتی دیگر به سخنان حضرت عیسی (ع) اشاره کرده است که فرمود:«قالَ اِنّی عَبدُ اللّهِ ءاتـنِی الکتـبَ وجَعَلَنی نَبیـّا * وجَعَلَنی مُبارَکـًا اَینَ ما کنتُ واَوصـنی بِالصَّلوهِ والزَّکوهِ ما دُمتُ حَیـًّا»؛ «عیسی گفت: من بنده خدایم. او کتاب آسمانی به من داده و مرا پیامبر قرار داده است و مرا هر جا که باشم وجودی پربرکت قرار داده و تا زنده‌ام مرا به نماز و زکات توصیه کرده است». [۲]
در احوال حضرت اسماعیل (ع) آورده است:«وکانَ یأمُرُ اَهلَهُ بِالصَّلوهِ والزَّکوهِ وکانَ عِندَ رَبِّهِ مَرضیـّا»؛ «اسماعیل، همواره خانواده‌اش را به نماز و زکات فرمان می‌داد و همواره مورد رضایت پروردگارش بود». [۳]
در سوره حج، پرداخت زکات را یکی از اوصاف مؤمنان راستین دانسته است:«اَلَّذینَ اِن مَکنّـهُم فِی‌الاَرضِ اَقامُوا الصَّلوهَ وءاتَوُا الزَّکوهَ»؛ «(مؤمنان) کسانی‌اند که هرگاه در زمین به آنان قدرت بخشیدیم نماز را برپا می‌دارند و زکات می‌دهند». [۴]
در روایات نیز به پرداخت زکات و اهمیت آن تأکید فراوان شده است؛ در روایتی زکات یکی از پنج رکن و پایه اسلام دانسته شده است؛ امام باقر (ع) فرمود:«بُنِی الاِسلامُ عَلی خَمسٍ، عَلَی الصَّلاهِ والزَّکاهِ والصَّومِ والحَجِّ والوَلایهِ»؛ «اسلام بر پنج پایه استوار شده است: نماز و زکات و روزه و حج و ولایت». [۵]
پذیرش و پرداخت زکات آن چنان جایگاهی در اسلام دارد که آیات و روایات، آن را ملاک پذیرش اسلام و حرمت خون انسان دانسته است؛ به گونه‌ای که اگر کسی از پرداخت زکات امتناع ورزد، حکومت اسلامی می‌تواند با او بجنگد.قرآن کریم در این باره خطاب به پیامبر گرامی اسلام (ص) می‌فرماید:«فَاقتُلوا المُشرِکینَ حَیثُ وجَدتُموهُم وخُذوهُم واحصُروهُم واقعُدوا لَهُم کلَّ مَرصَدٍ فَاِن تَابوا واَقَاموا الصَّلوهَ وءاتَوُا الزَّکوهَ فَخَلّوا سَبیلَهُم…»؛ «مشرکان را هر جا یافتید به قتل برسانید و آن‌ها را اسیر کنید و محاصره نمایید و در کمینگاه آنان بنشینید؛ پس اگر توبه کردند و نماز به جا آوردند و زکات را پرداخت کردند، آن‌ها را رها سازید». [۶]
پیامبر اسلام (ص) نیز فرمود:«أُمِرتُ أَن أُقاتِلَ النّاسَ حَتّی یقُولُوا لا اِله إلاّ اللّهُ و إِنّی رَسُولُ اللّهِ و یقیمُوا الصَّلاهَ و یؤتُوا الزَّکاهَ؛ فَاِذا قالُوها حَقَنُوا مِنّی دِمائَهُم و اَموالَهُم و حِسابُهُم عَلَی اللّهِ»؛ «من مأمور شده‌ام با کافران بجنگم تا به توحید و نبوت من اقرار نموده، نماز را برپا دارند و زکات را پرداخت نمایند؛ پس هرگاه به این امر اقرار نمودند مال و جانشان در امان است و حساب آنان با خداوند است». [۷]
پرداخت زکات آثار و برکات فراوانی برای زکات دهندگان در دنیا و آخرت در پی دارد؛ آثار دنیوی پرداخت زکات نزول برکات آسمانی و افزایش اموال است؛ چنانکه پیامبراکرم (ص) فرمود:«إِذا اَرَدتَ أَن یثرِی اللّهُ مالَک فَزَکه»؛ «اگر می‌خواهی خداوند اموالت را زیاد نماید، زکات آن را پرداخت کن». [۸]در مورد آثار اُخروی پرداخت زکات نیز قرآن کریم می‌گوید:«لَئِنْ اَقَمتُمُ الصَّلوهَ وءاتَیتُمُ الزَّکوهَ وءامَنتُم بِرُسُلی وعَزَّرتُموهُم واَقرَضتُمُ اللّهَ قَرضـًا حَسَنـًا لاَُکفِّرَنَّ عَنکم سَیـئٰتِکم ولاَُدخِلَنَّکم جَنّـتٍ تَجری مِن تحت‌ها الاَنهـر»؛
«اگر نماز را به پا دارید و زکات دهید و به پیامبران من ایمان بیاورید و به خدا قرض الحسنه بدهید، گناهان شما را پوشانده، شما را در باغ‌هایی از بهشت، که نهرها از زیر درختانش جاری است، وارد می‌کنم». [۹]
منابع
[۱]. انبیاء ۲۱ ۷۳. [۲]. مریم ۱۹ ۳۰ – ۳۱. [۳]. همان، ۵۵. [۴]. حج ۲۲ ۴۱. [۵]. الکافی، ج ۲، ص ۱۸؛ من لایحضره الفقیه، ج ۲، ص ۷۴. [۶]. توبه ۹ ۵. [۷]. جامع احادیث‌الشیعه، ج ۹، ص ۴۵. [۸]. مستدرک الوسائل، ج ۴، ص ۴۷۲؛ میزان الحکمه، ج ۲۹۰، ص ۱۱۴۷. [۹]. مائده ۵ ۱۲.
برگرفته از کتاب”سیمای شیعه از نگاه اهل بیت” نوشته ی سید جعفر صادقی فدکی
اختصاصی مجمع جهانی شیعه شناسی