از روایاتی که وارد شده است چنین استفاده می‌شود که روح قبل از قیامت و پس از جدا شدن از بدن، در عالم برزخ در بدن‌های مثالی که شبیه بدن‌های دنیایی است قرار می‌گیرد و این‌گونه نیست که روح مجرّد در عالم برزخ، بدون بدن باشد. در این رابطه روایات زیاد است، تنها به بعضی از آنها اشاره می‌کنیم:
۱٫ وَقَدْ رُوِیَ عَنِ الصّادق‌(علیه السلام) وَسُئِلَ عَمَّنْ مَاتَ فی هَذِهِ الدَّار؛ أیْنَ تَکُونُ رُوحُهُ فَقَالَ مَنْ مَاتَ وَهُوَ مَاحِضٌ لِلْإِیمَانِ مَحْضاً أوْ مَاحِضٌ لِلْکُفْرِ مَحْضاً نُقِلَتْ رُوحُهُ مِنْ هَیْکَلِهِ إِلَى مِثْلِهِ فی الصُّورَهِ وَجُوزِیَ بِأَعْمَالِهِ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهِ فَإِذَا بَعَثَ اللهُ مَنْ فی الْقُبُورِ أَنْشَأَ جِسْمَهُ وَرَدَّ رُوحَهُ إِلَی جَسَدِهِ وَحَشَرَهُ لِیُوَفِّیَهُ أَعْمَالَهُ فَالْمُؤْمِنُ یَنْتَقِلُ رُوحُهُ مِنْ جَسَدِهِ إِلَی مِثْلِ جَسَدِهِ فی الصُّورَهِ فَیُجْعَلُ فی جِنَانٍ مِنْ جِنَانِ اللهِ یَتَنَعَّمُ فِیهَا إِلَی یَوْمِ الْمَآبِ وَالْکَافِرُ یَنْتَقِلُ رُوحُهُ مِنْ جَسَدِهِ إِلَی مِثْلِهِ بِعَیْنِهِ وَیُجْعَلُ فی النَّارِ فَیُعَذَّبُ بِهَا إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهِ.([۱])
از امام صادق(علیه السلام) پرسیدند: در رابطه با کسی که در دنیا می‌میرد، روحش در کجا خواهد بود؟ فرمود: مؤمن خالص و کافر خالص که می‌میرند، روحشان به هیکلی که نظیر آنها است منتقل می‌شود و تا قیامت با اعمال خویش (اعمّ از خوب و بد) مجازات می‌شوند و چون خداوند اهل قبور را زنده کند، جسم آنها را می‌سازد و روح را به بدن آنها برمی‌گرداند و محشورشان می‌کند تا اعمالشان را (که تبدیل به نعمت یا عذاب شده‌اند) به آنها بدهد. پس مؤمن روحش از جسدش منتقل می‌شود در جسدی در شکل قبلی آن و در بهشتی از بهشت‌های خداوند قرار داده می‌شود و تا روز قیامت در آن منعّم خواهد بود و کافر، روح از جسدش به مثل آن جسد منتقل می‌شود و در آتش قرار داده می‌شود و با آن تا قیامت معذّب خواهد بود.
۲٫ عَنْ یُونُسَ بْنِ ظَبْیَانَ قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ أبِی عَبْدِ اللهِ(علیه السلام) فَقَالَ: مَا یَقُولُ النَّاسُ فی أرْوَاحِ الْمُؤْمِنِینَ؟ فَقُلْتُ: یَقُولُونَ تَکُونُ فی حَوَاصِلِ طُیُورٍ خُضْرٍ فی قَنَادِیلَ تَحْتَ الْعَرْشِ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللهِ(علیه السلام): سُبْحَانَ اللهِ الْمُؤْمِنُ أَکْرَمُ عَلَی اللهِ مِنْ أَنْ یَجْعَلَ رُوحَهُ فی حَوْصَلَهِ طَیْرٍ. یَا یُونُسُ إِذَا کَانَ ذَلِکَ أتَاهُ مُحَمَّدٌ(صلی الله علیه و آله ) وَعَلِیٌّ وَفَاطِمَهُ وَالْحَسَنُ وَالْحُسَیْنُ(علیه السلام) وَالْمَلائِکَهُ الْمُقَرَّبُونَ فَإِذَا قَبَضَهُ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ صَیَّرَ تِلْکَ الرُّوحَ فی قَالَبٍ کَقَالَبِهِ فی الدُّنْیَا فَیَأْکُلُونَ وَ یَشْرَبُونَ فَإِذَا قَدِمَ عَلَیْهِمُ الْقَادِمُ عَرَفُوهُ بِتِلْکَ الصُّورَهِ الَّتِی کَانَتْ فی الدُّنْیَا.([۲])
یونس بن ظبیان می‌گوید:
در محضر امام صادق(علیه السلام) بودم فرمود: مردم درباره ارواح مؤمنین چه می‌گویند؟ گفتم: می‌گویند ارواح مؤمنین در چینه‌دان‌های پرندگان سبز رنگ در قندیل‌هایی تحت عرش هستند. فرمود: سبحان الله مؤمن پیش خدا عزیزتر از آن است که روح او را در چینه‌دان پرندهای قرار دهد، ای یونس وقتی که ارتحال مؤمن از دنیا فرا می‌رسد، محمّد و علی و فاطمه و حسن و حسین(علیهم السلام) و ملائکه مقرّب نزد او می‌آیند. چون خداوند روح او را قبض می‌کند، او را در قالبی مانند قالب دنیا قرار می‌دهد، سپس در همان قالب‌ها می‌خورند و می‌آشامند و وقتی کسی بر او وارد می‌‌شود، او را به همان چهره‌ای که در دنیا بوده است، می‌شناسد.
۳٫ در روایت صحیح ابی ولاد حناط باز هم از امام صادق(علیه السلام) آمده است:
لَکِنْ فی أبْدَانٍ کَأبْدَانِهِمْ.([۳])
بلکه ارواح در برزخ در بدن‌هایی مانند بدن‌های (دنیایی)شان قرار می‌گیرند.
و جمله «فی أبْدَانٍ کَأبْدَانِهِمْ» مانند دو حدیث گذشته حاکی از وجود یک قالب لطیف مثالی غیر مادّی در خارج است که روح بعد از جدایی از بدن در آن فرو می‌رود و به زندگی خود در برزخ ادامه می‌دهد.
۴٫ در حدیث صحیح دیگری ابی بصیر از امام صادق(علیه السلام) چنین نقل می‌کند:
أبی بَصِیرٍ قَالَ: قُلْتُ لأبِی عَبْدِ اللهِ(علیه السلام): إِنَّا نَتَحَدَّثُ عَنْ أَرْوَاحِ الْمُؤْمِنِینَ أنَّهَا فِی حَوَاصِلِ طُیُورٍ خُضْرٍ تَرْعَى فی الْجَنَّهِ وَتَأْوِی إِلَی قَنَادِیلَ تَحْتَ الْعَرْشِ فَقَالَ لا إِذاً مَا هِیَ فی حَوَاصِلِ طَیْرٍ قُلْتُ فَأَیْنَ هِیَ قَالَ فی رَوْضَهٍ کَهَیْئَهِ الأَجْسَادِ فی الْجَنَّه.([۴])
ابوبصیر می‌گوید: به حضرت صادق(علیه السلام) گفتم: ما درباره ارواح مؤمنین چنین گفتگو می‌کنیم که آنها در چینه‌دان‌های پرندگان سبز در بهشت می‌چرخند و به سوی قندیل‌های تحت عرش درمی‌آیند. آن حضرت فرمود: نه، آن وقت در حواصل و بدن پرندگان نخواهند بود. گفتم: پس کجا هستند؟ فرمود: ارواح مؤمنین مثل جسد دنیوی خود بدنی دارند که در بهشت مستقر است.از مجموع این روایات، دانسته می‌شود که انسان بعد از مردن، در عالم برزخ با همین بدن مثالی معذّب یا متنعّم است.

[۱]) بحار الانوار، ج۵۸، ص ۸۱٫
[۲]) الکافی، ج۳، ص۲۴۵، ح ۶ و ۷٫
[۳]) همان، ص۲۴۴، بحار الانوار، ج ۶، ص ۲۶۸٫ در بعضی روایات به این صورت آمده است: «فَإِذَا قَبَضَهُ اللهُ إِلَیْهِ صَیَّرَ تِلْکَ الرُّوحَ إِلَى الْجَنَّهِ فی صُورَهٍ کَصُورَتِهِ…».
[۴]) الکافی، ج۳، ص۲۴۵٫