جایگاه والدین در قرآن و حدیث

وَ وَصَّیْنَا اْلإِنْسانَ بِوالِدَیْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْنًا عَلی‏ وَهْنٍ وَ فِصالُهُ فی عامَیْنِ أَنِ اشْکُرْ لی وَ لِوالِدَیْکَ إِلَیَّ الْمَصیرُ (لقمان:۱۴)و انسان را در باره پدر و مادرش سفارش کردیم مادرش به او باردار شد سستی بر روی سستی و از شیر باز گرفتنش در دو سال است [آری به او سفارش کردیم] که شکرگزار من و پدر و مادرت باش که بازگشت [همه] به سوی من است.
پیام : ـ‌همه انسان ها، در هر رتبه و شرایطی، مدیون والدین هستند.ـ احترام والدین، حقی است انسانی نه فقط اسلامی؛ حتی به والدینی که کافر باشند هم باید احسان کرد.ـ از مادر که بیشتر زحمت می کشد، باید به صورت ویژه قدردانی کرد و نامش را جداگانه برد.ـ سپاس گزاری از والدین، جایگاه والایی نزد خداوند دارد و بعد از شکر پروردگار، تشکر و قدردانی از والدین اهمیت می یابد.(۱)وَ قَضی‏ رَبُّکَ أَلاّ تَعْبُدُوا إِلاّ إِیّاهُ وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْسانًا إِمّا یَبْلُغَنَّ عِنْدَکَ الْکِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ کِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً کَریمًا (اسراء:۲۳)و پروردگار تو مقرر کرد که جز او را مپرستید و به پدر و مادر [خود] احسان کنید اگر یکی از آن دو یا هر دو در کنار تو به سالخوردگی رسیدند به آنها [حتی] «اوف» مگو و به آنان پرخاش مکن و با آنها سخنی شایسته بگوی.
پیام : ـ خدمت گزاری و احسان به پدر و مادر، از اوصاف موحد واقعی است .ـ فرمان نیکی کردن به والدین، مانند فرمان، توحید، قطعی و نسخ نشدنی است .ـ احسان به والدین، در کنار توحید و اطاعت از خداوند آمده است تا نشان دهد این کار، هم واجب عقلی و وظیفه انسانی است، هم واجب شرعی .(۲)وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلّ‏ِ مِنَ الرَّحْمَهِ وَ قُلْ رَبّ‏ِ ارْحَمْهُما کَما رَبَّیانی صَغیرًا (اسراء:۲۴)و از سر مهربانی بال فروتنی بر آنان بگستر و بگو: «پروردگارا آن دو را رحمت کن چنانکه مرا در خُردی پروردند».
پیام : ـ فرزند در هر موقعیتی که هست، باید فروتن باشد و کمالات و پیروزی های خود را به رخ والدین نکشد، بلکه قدردان زحمت های آنها باشد و از روی معرفت بداند که همه آنها را مرهون گذشت و فداکاری پدر ومادر خویش است .ـ تواضع در برابر والدین باید عاشقانه و از روی مهر و محبت باشد، نه ظاهری و ساختگی یا برای دستیابی به امکانات مادی آنها .ـ فرزند باید از خداوند برای پدر و مادرش رحمت بخواهد.ـ رحمت الهی، جبران زحمت های تربیتی والدین است.(۳)یَسْئَلُونَکَ ما ذا یُنْفِقُونَ قُلْ ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ خَیْرٍ فَلِلْوالِدَیْنِ وَ اْلأَقْرَبینَ وَ الْیَتامی‏ وَ الْمَساکینِ وَ ابْنِ السَّبیلِ وَ ما تَفْعَلُوا مِنْ خَیْرٍ فَإِنَّ اللّهَ بِهِ عَلیمٌ (بقره:۲۱۵)از تو می‏پرسند: «چه چیزی انفاق کنند [و به چه کسی بدهند]؟» بگو:« هر مالی انفاق کنید به پدر و مادر و نزدیکان و یتیمان و مسکینان و به در راه‏مانده تعلق دارد و هر گونه نیکی کنید البته خدا به آن داناست».
پیام: بهترین مورد انفاق، والدین و بستگان هستند و بعد، دیگران .(۴)وَ إِذْ أَخَذْنا میثاقَ بَنی إِسْرائیلَ لا تَعْبُدُونَ إِلاَّ اللّهَ وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْسانًا وَ ذِی الْقُرْبی‏ وَ الْیَتامی‏ وَ الْمَساکینِ وَ قُولُوا لِلنّاسِ حُسْنًا وَ أَقیمُوا الصَّلاهَ وَ آتُوا الزَّکاهَ ثُمَّ تَوَلَّیْتُمْ إِلاّ قَلیلاً مِنْکُمْ وَ أَنْتُمْ مُعْرِضُونَ (بقره:۸۳)و چون از فرزندان اسرائیل پیمان محکم گرفتیم که جز خدا را نپرستید و به پدر و مادر و خویشان و یتیمان و مستمندان احسان کنید و با مردم [به زبان] خوش سخن بگویید و نماز را به پا دارید و زکات را بدهید آنگاه جز اندکی از شما [همگی] به حالت اعراض روی برتافتید.وَ اعْبُدُوا اللّهَ وَ لا تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئًا وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْسانًا وَ بِذِی الْقُرْبی‏ وَ الْیَتامی‏ وَ الْمَساکینِ… .(نساء:۳۶)و خدا را بپرستید و چیزی را با او شریک مگردانید و به پدر و مادر احسان کنید و در باره خویشاوندان و یتیمان و مسکینان و… نیکی کنید.قُلْ تَعالَوْا أَتْلُ ما حَرَّمَ رَبُّکُمْ عَلَیْکُمْ أَلاّ تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئًا وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْسانًا.(انعام :۱۵۱)بگو بیایید تا آنچه را پروردگارتان بر شما حرام کرده برای شما بخوانم چیزی را با او شریک قرار مدهید و به پدر و مادر احسان کنید.پیام :ـ بعد از یکتاپرستی، احسان به والدین و حفظ نظام خانواده سفارش می شود.ـ بارها در قرآن پس از توحید و نهی از شرکت احسان به والدین مطرح شده است و این نشان دهنده اهمیت این مسئله در قرآن کریم .(۵)ـ در قرآن چهارمرتبه، سفارش به رعایت احترام به پدر و مادر بعداز مسئله توحید ونهی از شرک آمده است .(۶)قرآن کریم از زبان حضرت عیسی (علیه السلام) می فرماید:وَ بَرًّا بِوالِدَتی وَ لَمْ یَجْعَلْنی جَبّارًا شَقِیًّا (مریم:۳۲)و مرا نسبت به مادرم نیکوکار کرده و زورگو و نافرمانم نگردانیده است.پیام:ـ نیکی و احسان به مادر، از اخلاق انبیاست.ـ کسی که به مادرش بی مهری کند، به مردم نیز رحم نخواهد کرد.(۷)اهمیت مقام والدین در کلام پیامبر (ص)برای پرداختن به موضوع «اهمیت مقام پدر و مادر»، سری می زنیم به سخنان کوتاه پیامبر مهر و رحمت حضرت محمد(ص) در این باره امیدواریم با بیان آموزه های حیات بخش نبی اکرم(ص) رضایت شما مخاطبان خوب برنامه را تأمین کنیم.نبی اکرم (ص) می فرماید:چهار کس را خداوند به بهشت در نیاورد و از نعیم آن به وی نچشاند: شراب خوار، رباخوار، آن کس که مال یتیم به ناحق خورد، آن کس که پدر و مادر از او ناخشنود باشند.(۸)ایشان در حدیثی دیگر فرموده اند:«خداوند به وسیله نیکی با پدر و مادر، عمر انسان را فزون می کند.»(9)همچنین پیامبر عظیم الشأن درباره رفتار خداپسندانه با والدین می فرماید:هر که روز را آغاز کند و در کار پدر و مادر خویش مطیع خدا باشد[و چنان که خدا می پسندد با ایشان رفتار کند]، دو در بهشت بر او گشوده باشد.(۱۰)و نیز رسول خدا (ص) درباره پی آمد ناسپاسی پدر و مادر فرموده است :«دو چیز را خداوند در این جهان کیفر می دهد: تعدی [ستم به دیگری] و ناسپاسی با پدر و مادر.»(11)و باز پیامبر رأفت و رحمت، از عشق به مادر چنین می فرماید :«هر که پیشانی مادر خویش را ببوسد، از آتش جهنم مصون شود.»(12)رسول اعظم (ص) درباره قطع رابطه با پدر می گوید: «دوستی پدر خویش را حفظ کن و رشته آن را مَبُر ؛ زیرا ‍[در این صورت] خداوند نور تو را خاموش می کند.»(13)همچنین می فرماید: «هر که از روی مهربانی به چهره پدر و مادر خویش نگاه کند، خدا به پاداش آن، برای وی حج مقبول نیکویی رقم می زند.»(14)
پی نوشت ها :

۱.تفسیر نور، ج۹، ص۲۵۱.۲.همان، ج۷، ص۴۰.۳. همان، ص ۴۲.۴. تفسیر نور، ج۱، ص۴۲۹.۵. همان، ص ۱۸۳.۶. همان، ج۳، ص ۴۳۳.۷. همان، ج۷، ص۲۶۳.۸. شعب الایمان، ج۴، ص۳۹۷، ح۵۵۳۰.۹. کنز العمال، ج۱۶، ص۴۴۵، ح۴۵۳۵۰.۱۰. همان، ص ۴۶۷، ح۴۵۴۸.۱۱. همان،ص۴۶۴، ح۴۵۴۵۸.۱۲. همان، ص۴۶۲، ح۴۵۴۴۲.۱۳. طبری المعجم الاوسط، ج۸، ص۲۷۹، ح۸۶۳۳.۱۴. مشکوه الانوار، ص۱۶۲.منبع:گلبرگ ۱۱۵
 
 

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.