سالروز شهادت قاسم بن موسی الکاظم علیهما السلام تسلیت باد
امام موسى بن جعفر (ع) در بین معصومین (علیهم السلام) فرزندان و احفاد بیشترى دارد که قبور آنها در کشورهاى مختلف، از جمله عراق و ایران واقع شده و بیشتر آنها داراى بقعه و مقام معروف و مشهور هستند. در میان این فرزندان، قاسم بن موسى بن جعفر (ع) همانند حضرت معصومه (علیهما السلام) مقامى بزرگ و والا دارد و امام هشتم (ع) او را بسیار دوست مى‌داشت.
مزار آن بزرگوار داراى قبه و بارگاهى باشکوه، در شهرى که امروزه به «شهرقاسم» مشهور است، مى‌باشد. این شهر در ٣۵ کیلومترى شهر تاریخى حلّه واقع شده که جزو استان بابل عراق است. این شهر بین شهرهاى حله و دیوانیه قرار
گرفته و تا دیوانیه ۴۵ کیلومتر فاصله دارد و در مسیر شهرهاى مقدس نجف و کربلا مى‌باشد.
قبر مطهر این بزرگوار در قریه‌اى به نام «شوشه» یا «سورا» واقع بود که این منطقه در زمان حضرت قاسم، زراعى بوده و باغ‌هاى بسیارى داشته، اما به سبب تغییر مسیر اصلى آب فرات نزدیک بود که منطقه خشک و بایر گردد. با دفن
شدن حضرت قاسم در این مکان و روى آوردن هزاران نفر از شهرهاى عراق به این منطقه، براى همجوار شدن و زیارت آن بزرگوار، دوباره منطقه رو به آبادى گذاشت و روزبه‌روز آبادتر گشت؛ تا جایى که امروز حرم مطهر حضرت در وسط شهر قرار گرفته و سطح آن، دو متر از سطح شهر بالاتر است. این بارگاه ملکوتى باشکوه، یکى از زیارتگاه‌هاى مهم و باصفایى است که از دورترین نقاط کشور عراق، بلکه از سرتاسر جهان عاشقان اهل بیت (علیهم السلام) براى زیارت قبر این فرزند بزرگوار حضرت امام موسى بن جعفر (ع) به آن‌جا مى‌آیند و مرقد مطهر او را زیارت مى‌کنند.
یکى از فرزندان بلافصل امام موسى بن جعفر (ع) جناب قاسم است. آن بزرگوار که فرزند امام و برادر امام رضا و حضرت معصومه (علیهما السلام) مى‌باشد و هر سه از یک مادر مى‌باشند، داراى شخصیتى بزرگ و فضایلى بى‌شماره مى‌باشد که بعضى از آنها در این مختصر بیان مى‌شود.
قاسم در آیینه روایات
- ١. مرحوم کلینى در کتاب شریف کافى، در «کتاب الحجه» ، باب اشاره و نص بر امامت حضرت رضا (ع) در ضمن حدیثى طولانى چنین آورده است:امام هفتم (ع) به یزید بن سلیط فرمود: اى ابا عماره! من از منزل خود بیرون آمدم، در حالى که فرزندم فلانى (یعنى امام رضا (ع)) را وصىّ و جانشین خود قرار دادم و در ظاهر پسران خود را هم شریک او کرد، ولى در باطن و واقع امام رضا (ع) جانشین من است و تنها او امام است، و اگر امر امامت و جانشینى در دست من بود، فرزندم قاسم را جانشین خود قرار مى‌دادم؛ به سبب علاقه‌اى که به او دارم، ولى مسئله امامت مربوط به خداوند بزرگ است که هرکس را او بخواهد قرار مى‌دهد.از این فرمایش امام هفتم استفاده مى‌شود که حضرت قاسم از نظر فضل و دانش و فضایل اخلاقى و آگاهى در حدى بود که شایسته مقام امت بوده، ولى خداوند متعال هر طور صلاح بداند آن‌گونه عمل مى‌کند و امامت در اختیار اوست، نه به دست امام، و امام نیز پیرو فرمان الهى است، نه خواسته شخصى خود و روشن است که امام (ع) مى‌خواسته با این بیان شخصیت قاسم را بیان کنند؛ والا شایستگى امام هشتم براى امامت و انتخاب پروردگار، بدیهى و روشن بوده است.احتمال دیگر این است که شاید حضرت قاسم مسن‌تر از امام هشتم (ع) بوده و امام کاظم (ع) مى‌خواسته روشن کند که بزرگى ایشان به جاى خود، ولى امامت و تعیین امام توسط پروردگار انجام مى‌گیرد.
- ٢. نیز ثقه الاسلام کلینى از سلیمان جعفرى نقل مى‌کند:زمانى که یکى از فرزندان امام هفتم (ع) بیمار و در حال احتضار بود) امام (ع) را دیدم که به فرزندش قاسم فرمود: اى فرزندم! برخیز و بر بالین برادرت سوره والصافات صفاً را بخوان. حضرت قاسم شروع کرد به خواندن سوره؛ وقتى به آیه (أهُم أشدّ خلقاً أمّن خلقنا) رسید، جوان از دنیا رفت. هنگامى که پارچه‌اى روى او انداختند، یعقوب بن جعفر به امام عرض کرد: وقتى مرگ کسى نزدیک مى‌شود، پیش ما مرسوم است که سوره یس والقرآن الحکیم خوانده مى‌شود و شما به ما دستور مى‌دهید که سوره صافات بخوانید؟ ! امام (ع) فرمود: اى فرزندم! سوره صافات پیش هیچ کس که گرفتار و غمگین از مرگ است خوانده نمى‌شود، مگر آن‌که خداوند بزرگ او را راحت و آسوده مى‌کند.مرحوم محدث قمى پس از نقل دو حدیث مزبور مى‌گوید: «از ملاحظه این دو قبر معلوم مى‌شود کثرت عنایت حضرت امام موسى بن جعفر (ع) به قاسم» .
- ٣. امام هفتم (ع) حضرت قاسم را متولى صدقات خود بعد از على (بن موسى الرضا (ع)) و ابراهیم قرار داد. مرحوم کلینى در ضمن وصیت‌نامه امام موسى بن جعفر چنین آورده است:وجعل صدقته إلى على و ابراهیم فإن انقرض أحدهما دخل القاسم مع الباقى منهما. . . ؛ امام هفتم (ع) سرپرستى صدقات خود را به على (بن موسى الرضا) و ابراهیم سپرد و اگر یکى از آنان از دنیا رفتند، قاسم با آن کسى که باقى ماند، در سرپرستى وارد شود.
استحباب زیارت قاسم
- ۴. مرحوم سید بن طاووس بر استحباب زیارت حضرت قاسم تصریح کرده و او را به مقام باعظمت حضرت ابالفضل العباس و حضرت على اکبر (علیهما السلام) نزدیک مى‌داند و براى او و آن دو بزرگوار و کسانى که در ردیف آنها هستند، زیارت‌نامه ذکر کرده و چنین فرموده است:«اذا أردت زیاره أحد منهم کالقاسم بن الکاظم أو العباس ابن امیرالمؤمنین أو على بن الحسین المقتول بالطّف، و من جرى فى الحکم فجراهم، تقف على قبر المزور منهم صلوات الله علیهم و تقول: السلام علیک أیّها السیّد الزکى .؛ هنگامى که قصد زیارت یکى از فرزندان ائمه (علیهما السلام) را قصد کردى همانند قاسم بن امام کاظم یا عباس بن امیرالمؤمنین یا على بن الحسین که در طف شهید شدند و کسى که موقعیت آنها را دارد کنار قبر آن کسى صد زیارت او را دارى ایستاده و مى‌گویى: سلام بر تو اى آقاى پاک و پاکیزه و. . .
زیارت قاسم در سیره علماء و مؤمنین
- ۵. سیره عملى علماى بزرگ هم بر این بوده که قبر حضرت قاسم را زیارت مى‌کردند. مرحوم محدث قمى مى‌گوید: قبر قاسم در هشت فرسخى حلّه است و مزار شریفش زیارتگاه عامه خلق است و علما و اخیار به زیارت او عنایت دارند.از مرحوم سید حسن صدر کاظمى هم نقل شده که فرمود:قبر قاسم بن موسى بن جعفر (ع) نزدیک رودخانه «جربوعیه» شهر حله واقع شده و سیره علماى بزرگ این بوده که براى زیارت آن بزرگوار از نجف و کربلا به قصد زیارت او سفر مى‌کردند.آیت‌الله حاج شیخ عبدالعلى فرهى هم که از یاران نزدیک امام خمینى است فرموده است:
امام خمینى علاوه بر زیارت امام على (ع) در نجف اشرف و امام حسین (ع) و حضرت ابالفضل به زیارت قبر حضرت قاسم هم مشرف مى‌شد.
و امروز هر زمان که به زیارت آن بزرگوار مشرف گردى، خواهى دید که عده زیادى از مؤمنین به زیارت آن بزرگوار آمده و نسبت به او اداى احترام کرده و او را واسطه بین خود و خالق خود مى‌دانند و در کنار قبر او به راز و نیاز مى‌پردازند.