رمضان و جاذبه ها و دافعه های اجتماعی و سیاسی

رمضان و جاذبه ها و دافعه های اجتماعی و سیاسی

ماه مبارک رمضان و لحظات پاک و نورانی آن اگر چه فضای معنوی خاصی ایجاد می کند تا خودسازی های اخلاقی رونق گیرند و درون نگری ها و مقابله با صفات نکوهیده شدت یابند و خلوت های عاشقانه و مناجات های عارفانه به اوج رسند و عبادت های « فردی » برای تهذیب نفس و طی مراحل تقوا و تقرب افزون گردند لکن گرایش ها و تلاش های « اجتماعی » و رویکردها و مراقبت های « سیاسی » نیز در این ماه شریف دارای جایگاه خاص می باشند.

این از مشخصه های بارز دین مبین اسلام است که در تمام عبادت ها و در کنار همه پرورش های اخلاقی و معنوی گرایش های اجتماعی و سیاسی را نیز به صورت جلوه ای از تعالیم و قوانین جامع خود به تجلی و ظهور در می آورد تا این بینش و شناخت را به اهل ایمان منتقل سازد که اولا اسلام دین زندگی است و به تمام ابعاد آفرینش انسان و همه نیازهای او نظر می گسترد و تلاش های معنوی را با فعالیت های اجتماعی و سیاسی ممزوج می سازد و بین دنیا و آخرت موازنه ایجاد می کند تا انسان را مطابق با نیازهای اصیل فطری و طبیعی او که هم « روحی و معنوی » و هم « جسمی و مادی » می باشد به رشد و کمال برساند.

ثانیاً اسلام عزلت و رهبانیت را طردمی کند و برای گرایشات اخلاقی و رویکردهای خاص تهذیبی و درون گرایانه در صورتی ارزش و اعتبار قائل است که انسان را آنگونه بپرورد که شخصیتی جامع به دست آورد و ثمره خودسازی های فردی خویش را در حیات اجتماعی و سیاسی متجلی سازد و برای جامعه انسانی مفید و سازنده و راهگشا باشد.ثالثا اسلام مسلمان عابد و زاهد و در عین حال گوشه گیر و بریده از اجتماع و تهی از بینش و آگاهی های سیاسی و گریزان از وظایف و مسئولیت های اجتماعی و سیاسی خاصی که تعالیم و قوانین الهی مشخص می سازند را کامل نمی داند و این نوع دینداری و اسلام گرایی و عبادت را ناقص معرفی می کند و طبیعی است که مسلمانان متمایل به این شیوه متضاد با حقیقت اسلام اجر و پاداشی متناسب با عمل خود به دست می آورند و به هیچ وجه قابل مقایسه با مسلمانان عابد و متقی و حاضر در عرصه های زندگی اجتماعی و سیاسی و کوشنده برای تحقق تعالیم جامع و زندگی ساز اسلام در گستره حیات دنیا قابل مقایسه نمی باشند.

رویکردهای اجتماعی و تلاش های سیاسی درنگاه دین مبین حق تا آنجا حائز اهمیت است که علاوه بر آمیختن آن در عبادت بزرگ و شریف « نماز » (۱) در ماه مبارک رمضان و در عبادت عظیم و نقش آفرین « روزه » نیز این رویکردها و تلاش ها را ضروری و لازم می داند و برآنها اصرار می ورزد.در میان رهنمودهای ائمه دین (علیهم السّلام) در باره ضرورت فعالیت های خالصانه اجتماعی و سیاسی در ماه مبارک رمضان و نقش روزه در تسهیل آن دعای حضرت امام سجاد(علیه السّلام) را یکی از نمونه ها و مصادیق تامل برانگیز می یابیم .

امام سجاد(علیه السّلام) در بخشی از دعاهای مربوط به ماه مبارک رمضان اینگونه با حضرت پروردگار مناجات می کند :« ای خداوند در این ماه ما را موفق دار که به خویشاوندانمان نیکی کنیم و به دیدارشان بشتابیم و همسایگانمان را به بخشش و عطای خویش بنوازیم و اموالمان را از هرچه به ناحق برآن افزوده ایم پیراسته داریم و با ادای زکات پاکیزه گردانیم و با آنان که از ما گسیخته اند بپیوندیم و با آن که در حق ماستمی روا داشته به مقتضای انصاف رفتار کنیم و با آن کس که با ما دشمنی ورزیده دوستی کنیم جز آن کسانی که به خاطر رضای تو با آنان دشمن شده ایم که با چنین دشمنی هیچ گاه سخن از دوستی نگوئیم و همدل نشویم . » (۲ )در این دعای شریف هم گرایشات اجتماعی و هم رویکردهای سیاسی را می توان به تعمق گذاشت .۱ ـ گرایشات و تلاش و فعالیت های اجتماعی به صورت ذیل در این دعا مورد توجه قرار گرفته است .دیدار از خویشان و نزدیکان و نیکی درحق آنان یکی از اعمال صالح و ممدوح اجتماعی است که تعالیم و معارف اسلامی به شدت نسبت به انجام آن اصرار می ورزند.

این عمل در اسلام « صله رحم » نام گرفته است و در متن معارف دین برای عامل به این دستورالعمل اجر و پاداش فراوانی در نظر گرفته شده و قطع این رابطه و پیوند از گناهان کبیره معرفی شده است .ارتباط با « همسایگان » و عطا و بخشش نسبت به آنان ـ به ویژه اگر محتاج و فقیر و نیازمند باشند ـ از دیگر فعالیت های اجتماعی محسوب می شود که موجب جلب خشنودی خدا و رفع تنگناها و پیوند قلوب و ازدیاد و رونق روابط اجتماعی صحیح و سازنده می گردد. همچنین این گرایش در رفع کدورت ها و ناراحتی ها بین همسایگان ـ که گاهی در زندگی روزمره و براساس سوظن ها یا فعالیت های عناصر سخن چین و اختلاف برانگیز به وجود می آید ـ بسیار موثر است .پیراسته کردن اموال از آنچه به ناحق بر آن افزوده شده است یکی دیگر از عملکردهایی است که بازندگی اجتماعی پیوند و ارتباط دارد. زیرا اموال و دارایی ها در اثر کار و تلاش درجامعه و با مواجهات و تعاملات با افراد گوناگون و در ضمن معامله ها و داد و ستدها به دست می آیند و در همین صحنه ها و عرصه هاست که سواستفاده ها ـ به صورت گران فروشی یاکم فروشی یااحتکار یا رشوه خواری یا به کارگیری روش های ناجوانمردانه دیگر همچون تخریب شخصیت دیگران با دروغ گویی و تهمت زنی به منظور محروم کردن آنان از حقوق مادی ـ به ظهور و بروز درمی آیند.

پیراسته کردن اموال به دو صورت قابل تحقق می باشد. صورت اول جلوگیری از سواستفاده ها و فعالیت های مخرب اقتصادی و حرامخواری و دزدی و ضایع کردن حق الناس می باشد که باید به صورت قاطع و صریح اموال به ناحق تصاحب شده به صاحبان آنها مسترد گردد. صورت دوم پرداخت خمس و زکات است که هیچ ارتباطی با حرامخواری ها و احتکار و ارتشا و دزدی و ضایع کردن حقوق دیگران ندارد بلکه وظیفه ای است که باید همه اهل ایمان با تحقق شرایط خاص به آن مبادرت ورزند و به این وسیله با جلب رضایت خدا و عمل به تکلیف دینی اموال خویش را به تزکیه معنوی و خلوص کامل برسانند.پیوند با گسیختگان و ایجاد ارتباط مجدد بین خود و آنان یکی دیگر از تلاش های اجتماعی به شمار می آید. این عمل در شرایطی که گسیختگان پیوندها انسان های سالم و صالحی باشند و نه اهل فتنه و نفاق و فریب کاری و اختلاف افکنی ضرورت می یابد و کسانی که در ایجاد ارتباط مجدد پیشقدم شوند در جلب رضایت خدا و تحقق مودت و محبت بین خود و دیگران سبقت گرفته اند.۲ ـ در دعای شریف حضرت امام سجاد(علیه السّلام) تعابیر دیگری نهفته است که هم دارای مصداق های اجتماعی می باشند و هم می توان مصادیق سیاسی این عبارات را به خوبی به نظاره نشست .

آنچه امام (علیه السلام) در انتهای دعای خویش به صورت درخواست از خداوند مطرح می کند را مجددا مرور می کنیم :« خداوندا ما را موفق بدار با آن که در حق ما ستمی روا داشته است به مقتضای عدل و انصاف رفتار کنیم و با آن کس که با ما دشمنی ورزیده دوستی کنیم جز آن کسان که به خاطر رضای تو با آنان دشمن شده ایم که با چنین دشمنانی هیچ گاه سخن از دوستی نمی گوئیم و همدل نمی شویم . »موضوع اول در این بخش از دعا « ستمگران » هستند که هم مصادیق اجتماعی دارند و هم مصادیق سیاسی .« ستمگران اجتماعی » کسانی هستند که در عرصه های کار و تلاش و در محیط های مختلفی که انسان ها با یکدیگر تعامل و مواجهه دارند با ارتکاب ستم های اقتصادی با تصاحب اموال یا ضایع کردن حقوق مردم و نیز با ارتکاب ستم های امنیتی با مختل کردن آسایش و آرامش توده های مردم و همچنین با ارتکاب ستم های مرتبط با آبرو و حیثیت افراد با ترویج دروغ و تهمت و دشنام و هتاکی و پرده دری علیه آنان جامعه انسانی را با مشکل و رنج و ترس و هراس مواجه می سازند.« ستمگران سیاسی » نظام های حکومتی جور می باشند که به سرزمین های اسلامی تهاجم و تعدی می ورزند و آزادی و استقلال ملل مسلمان را در معرض خطر اضمحلال قرار می دهند. اینان در ادوار مختلف تاریخ و از جمله هم امروز جهان اسلام را هدف تحرکات و فعالیت های مخرب نظامی خویش قرار داده و می دهند و به همین دلیل دفاع از اسلام و تمامیت ارضی و استقلال سرزمین های اسلامی واجب می گردد و جبهه توحید باید با انسجام و اتحاد و اقتدار کامل به مقابله با تعدی و تجاوز آنان بپردازد.همچنان که در متن دعای حضرت امام زین العابدین (علیه السّلام) آمده است در مقابله با ستم اجتماعی و ستم سیاسی باید با عدل و انصاف عمل نمود و این وظیفه ای است که تعالیم مقدس اسلام برای اهل ایمان مشخص نموده است . قرآن کریم به صراحت تمام ضمن توصیه و فرمان بر جهاد علیه ستمگران اهل ایمان را در مقابله با آنان دعوت به پرهیز از جور و ستم و گرایش به عدل می نماید :« در راه خدا با آنان که به جنگ و مقاتله با شما برخاسته اند جهاد کنید لکن ستمکار نباشید که خداوند ستمگران را دوست نمی دارد.» (۳ )موضوع دوم در این بخش از دعا « دوستی و دشمنی در راه خدا » می باشد که در صحنه های مختلف حیات سیاسی ـ در ابعاد داخلی و خارجی ـ تحقق می یابد ـ دشمنی در راه خدا علاوه بر ابعاد سیاسی دارای ابعاد اجتماعی نیز می باشد که مخالفان دین خدا تنها نظام های سیاسی و حکومتی باطل نیستند و دشمنان اجتماعی دین خداـ یعنی ملحدان و فاسقان و فاسدان و قاتلان و باندهای تبهکار و برهم زنندگان امنیت اجتماعی ـ در داخل جامعه اسلامی از مصادیق دعای امام سجاد(علیه السّلام) به شمار می روند.

لکن باید توجه داشت که دشمنان سیاسی اسلام به ویژه در سطح خارجی فراوان و این نوع عداوت و دشمنی با دین خدا دارای وسعت و گسترش خاص می باشد و از همین روست که تعالیم قرآن و رهنمودهای پیشوایان دین (علیهم السّلام) به طور وسیع با مطرح کردن اصل دوستی و دشمنی در راه خدا به رعایت این اصل و قانون توسط اهل ایمان فرمان می دهند.قرآن کریم ضمن توصیه های مکرر به دشمنی و جهاد و مبارزه با دشمنان دین خدا مسلمانان را از دوستی با آنان نهی می فرماید و به صراحت اعلام می کند : « ای اهل ایمان مبادا کافران را به دوستی گرفته و مومنان را رهاکنید .

آیا می خواهید خدا را بر (مجازات عصیان و سرکشی خود) حجتی آشکار گردانید » (۵ )در کنار آیات فراوان قرآن کریم در موضوع دوستی و دشمنی در راه خدا و مواجهه و معارضه با جبهه مشترک کفر و شرک و نفاق در هر عصر و زمان رهنمودهای صریح پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و امامان (علیهم السّلام) قرار دارند.این سخن از رسول گرامی اسلام (صلّی الله علیه و آله و سلّم) که می فرماید : « بهترین کارها دوستی و دشمنی در راه خداست » (۶ )و این رهنمود از امیرمومنان (علیه السّلام) که اعلام می دارد : « بپرهیز از این که دشمنان خدا را دوست بداری » (۷ ) نمونه هایی از روایات بی شماری است که موضوع آنها « دوستی و دشمنی در راه خدا » می باشد.حضرت امام سجاد(علیه السّلام) دردعای خویش تصریح می نماید که ما در راه رضا و خشنودی خدا با افراد و گروه ها و جریان ها و حکومت هایی که در نقطه مقابل دین اسلام قرار دارند دشمنی می ورزیم .

این تاکید در دعای امام (علیه السّلام) به همراه آیات و روایاتی که به صورت نمونه از نظر گذشت به وضوح این حقیقت را به اثبات می رساند که اولااسلام دین « صلح کل » نمی باشد و آنگونه نیست که با همه افراد و نظام ها و حکومت ها دوستی و مودت بورزد و در شرایطی که آنان سرزمین های اسلامی را در معرض تعدی و تجاوز قرار داده اند سکوت اختیار کند و به دفاع از دین و ملل مسلمان نپردازد و به جهاد و مبارزه با دشمنان اهتمام نورزد و به دیپلماسی لبخند و سازش و تسامح و تسلیم و ذلت روی آورد و بر متاع عظیم و بزرگ و گرانبهای هویت دینی و استقلال سرزمین های اسلامی چوب حراج بزند. ثانیا اهمیت دفاع و جهاد مقدس و دشمنی با دشمنان دین خدا آنگونه در نگرش تعالیم جامع اسلام عمیق و حساس و حیاتی است که در دعاها از جمله دعای امام سجاد (علیه السّلام) در ماه مبارک رمضان به توجه و عمل دقیق به آن تصریح می شود و از همین جاست که ماهیت برخی از جریان های فکری و اعتقادی مدعی اسلام و احزاب و جمعیت های سیاسی به ظاهر دینی در داخل و خارج از مرزها که همواره به تبلیغ و ترویج « اسلام صلح کل » می پردازند و در صدد حذف تعالیم و قوانین روشن این دین مبین می باشند و با شگردها و ترفندهای تبلیغاتی مرموز و فریبنده به ترویج « اسلام آمریکایی » در میان جوانان مسلمان کشورهای اسلامی همت می گمارند مشخص می شود که اینان دشمنانی هستند که در لباس دوست رفته اند و نقاب نفاق بر چهره زده اند و باید آنان را شناخت و شناساندن و از این طریق راه را برای رفع تفرقه و تشتت و تحقق قدرت و وحدت مسلمین صاف و هموار نمود.

پی نوشت ها
۱ ـ نماز جماعت و نماز جمعه دو عبادت بزرگ الهی است که تجلی گاه گرایشات و رویکردهای اجتماعی و سیاسی می شوند و باعث می گردند که مسلمانان به هم نزدیک شوند و به محبت و اخوت و وحدت برسند و از جریان ها و رخدادهای سیاسی اطلاع حاصل کنند و به سهم خود در یاری رسانی به اهل ایمان در جنبه های مختلف و متناسب با مشکلات جهان اسلام اهتمام ورزند.۲ ـ صحیفه سجادیه ترجمه عبدالمحمد آیتی انتشارات سروش ص ۲۶۷ دعای ۴۴۳ ـ قرآن کریم سوره بقره آیه ۱۹۰۴ ـ آیه ۹ از سوره تحریم آیه ۹۵ از سوره نسا و آیات ۱۲ و ۱۴ از سوره توبه نمونه هایی از آیات قرآن کریم در باره وجوب و ضرورت جهاد با دشمنان اسلام می باشد.۵ ـ سوره نسا آیه ۱۴۴۶ ـ نهج الفصاحه ترجمه ابوالقاسم پاینده انتشارات جاویدان ص ۷۴ روایت ۳۹۰۷ ـ غررالحکم ترجمه و تنظیم موضوعی به کوشش محمد هاشم رسولی محلاتی دفتر نشر فرهنگ اسلامی ج ۱ ص ۱۱۷این از مشخصه های بارز دین مبین اسلام است که در تمام عبادت ها و در کنار همه پرورش های اخلاقی و معنوی گرایش های اجتماعی و سیاسی را نیز به صورت جلوه ای از تعالیم و قوانین جامع خود به تجلی و ظهور درمی آورد تا این بینش و شناخت را به اهل ایمان منتقل سازد که اسلام دین زندگی است و به تمام ابعاد آفرینش انسان و همه نیازهای او نظر می گسترد و بین دنیا و آخرت موازنه ایجاد می کند تا انسان را آنگونه بپرورد که شخصیتی جامع به دست آورداهمیت دفاع و جهاد مقدس و دشمنی با دشمنان خدا آنگونه در نگرش تعالیم جامع اسلام عمیق و حساس و حیاتی است که در دعاها از جمله دعای امام سجاد(علیه السّلام) در ماه مبارک رمضان به توجه و عمل دقیق به آن تصریح می شود و از همین جاست که ماهیت برخی از جریان های فکری و اعتقادی مدعی اسلام و احزاب و جمعیت های سیاسی به ظاهر دینی در داخل و خارج از مرزها که همواره به تبلیغ « اسلام صلح کل » می پردازند و با شگردها و ترفندهای تبلیغاتی مرموز و فریبنده به ترویج « اسلام آمریکایی » در میان جوانان مسلمان کشورهای اسلامی همت می گمارند مشخص می شوداسلام مسلمانان عابد و زاهد و درعین حال گوشه گیر و بریده از اجتماع و تهی از بینش و آگاهی های سیاسی و گریزان از وظایف و مسئولیت های اجتماعی و سیاسی را کامل نمی داند و این نوع دینداری و اسلام گرایی و عبادت را ناقص معرفی می کند و اینان را به هیچ وجه با مسلمانان عابد و متقی و حاضر در عرصه های اجتماعی و سیاسی و کوشنده برای تحقق تعالیم جامع زندگی ساز اسلام در گستره حیات دنیا قابل مقایسه نمی داند.

منبع

صفحه اصلی

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.