آنچه از آیات پیرامون مسأله شفاعت گفتیم آیاتی بود که صراحتاً ماده “شفاعت” و واژه”شفع” در آنها ذکر شده بود، یا به صورت”شافع”یا”شفیع” به هر نحوی صراحت در این معنا داشتند، اما آیات دیگری هم هستند که صراحت در این معنا ندارند، یعنی از ماده وواژه “شفیع” استفاده نشده است، اما ما به کمک قرینه می توانیم آن را حمل بر مسأله شفاعت کنیم. در این میان، من دو آیه را مثال می زنم؛ یکی سوره مبارکه اسراء آیه ۷۹«و من الیل فتهجد به نافله لک عسی أن یبعثک ربک مقاماً محموداً» پیغمبرمن، تو واجب است مقداری از شب را به تهجد بپردازی یعنی نماز شب بخوانی، اگر نماز شب بر ما مستحب است بر وجود نازنین پیغمبر(ص) واجب است، و خداوند در مقابل این عمل، تو را در صحرای قیامت به مقام محمود مبعوث می کند.”مقام محمود” از نظر لغت یعنی “مقام پسندیده”، مرحوم امین الاسلام طبرسی صاحب کتاب ارزنده مجمع البیان، ذیل این آیه این طور می فرمایند؛ «جمیع مفسرین اسلامی اعم از شیعه و سنی می گویند مراد از “مقام محمود” مقام “شفاعت” پیغمبر است» پیغمبر(ص) در صحرای قیامت پرچم “لواءالحمد” را یعنی پرچم”سپاس گذاری” به دست می گیرد. اما چه کسانی زیر این پرچم هستند؟ کسانی که زیر پرچم پیغمبر(ص)هستند همه ی پیامبران و انبیاء زیر این پرچم قرار می گیرند و بعد نوبت به دیگران می رسد. مرحوم امین الاسلام می فرماید «همه توافق دارند که رسول خدا(ص)در صحرای قیامت اولین نفری است که در حق دیگران شفاعت می کند و اولین کسی است که شفاعت ایشان پذیرفته می شود.» بنابراین از «مقاماً محموداً» در آیه شریفه سوره مبارکه اسراء تلقی به مسأله شفاعت می شود. آیه دومی که از آن مسأله شفاعت فهمیده می شود ولی تصریحی در این مطلب نشده سوره مبارکه ضحی آیه ۴ و ۵ «وللاخره خیرلک من الاولی»؛ پیغمبر ما، برای تو آخرت بهتر و شایسته تر است. دنیا گنجایش ظهور مقام تو را ندارد اما در آخرت مقام تو”کما هوحقه” به ظهور می رسد. اما چگونه این مقام به ظهور می رسد؟ قرآن کریم می فرماید: «ولسوف یعطیک ربک فترضی» در صحرای قیامت آنقدر به تو عطا می کنم، آنقدر به تو می بخشم که تو از من راضی بشوی. حدیث از امام باقر(ع) است، سلسله سند امام باقر(ع) از پدرشان، امام زین العابدین(ع)ایشان از عمویشان، محمد ابن حنفیه و ایشان از پدرشان امیرالمؤمنین (ع) نقل می کنند: او در خدمت امیر (ع)فرمود ما در خدمت پیغمبر(ص)بودیم، پیغمبر (ص) فرمودند به اینکه:”هنگامیکه روز قیامت به پا می شود، خداوند به استناد این آیه «ولسوف یعطیک ربک فترضی» به من عطا می کند و می بخشد، اما این بخشش خیلی مهم نیست یک جمله ای را خداوند به من می گوید، که «ارضیت یا محمد» بعد از آن همه بخشش که به من می کند تازه از من سؤال می کند«ارضیت»راضی شدی؟ من هم عرض می کنم که«رضیت رضیت» راضی شدم، راضی شدم.” شما می دانید که «رحمه ی للعالمین» چه زمان راضی می شود؟ در جواب عرض می کنم؛ خداوند در سوره ی انبیاء آیه ۱۰۷ می فرماید: «و ماأرسلناک الا رحمه ی للعالمین»(کسی که رحمت است برای تمام عوالم وجود، محاسبه کنید چگونه راضی می شود؟ بعد در ادامه حدیث می فرماید به اینکه امیرالمؤمنین(ع) روی به اصحابشان کردند و فرمودند: آیا به نظر شما امیدوار کننده ترین و امید بخش ترین آیات قرآن آیه شریفه «قل یا عبادی الذین اسرفوا علی انفسهم لا تقنطوا من رحمه الله»(سوره ی زمر/۵۳)است؟ «ای کسانی که زیاده روی کردید و به خودتان ظلم کردید، از رحمت خدا مأیوس نشوید»، آیا این آیه است؟ گفتند:بله یا امیرالمؤمنین(ع) به نظر ما امید بخش ترین آیه قرآن، این آیه است. امیر(ع) فرمود: لکن ما اهل بیت امید بخش ترین آیه قرآن را «ولسوف یعطیک ربک فترضی» می دانیم.(بحارالانوار ج۸ص۵۷). و شما می دانید”اهل البیت ادری بما فی البیت” آنهایی که در خانه هستند می دانند که در خانه چه خبر است؛ یعنی تشخیص امیرالمؤمنین(ع) برای ما موجه است، ایشان فرمودند امیدوار کننده ترین آیه همین آیه «ولسوف»است که این هم با استناد روایات از امیرالمومنین علی (ع)ظهور در مسأله شفاعت دارد. در بحث شفاعت بیان این نکته را ضروری می دانم و آن اینکه دین مبین اسلام یک دین کامل است و به سند قرآنی؛ سوره آل عمران آیه ۸۵«و من یبتغ غیر الاسلام دیناً فلن یقبل منه»اگر کسی غیر از اسلام را انتخاب کرد از او قبول نمی کنند، اینکه عرض کردیم دین اسلام کاملترین دین است، با توجه به معرفی که خداوند از رسولش دارند که:”ای رسول ما، تو پیغمبر بشیرو نذیر هستی،” هم باید به مردم بشارت بدهی و هم به مردم هشدار بدهی «بشیراً و نذیراً»(سبأ/۲۸)سیستم کاری تو همین است که مردم را به رحمت من امیدوار کنی و هم به آنها در مورد غضب من هشدار بدهی. حالا اگر ما بحث شفاعت را مطرح می کنیم؛ بحث شفاعت ایجاد یأس و ناامیدی نمی کند چون از مظاهر رحمت خداوند است، شفاعت امید است، بحث شفاعت ایجاد امید و انگیزه می کند؛ یعنی انسان اگر به خوبی نتوانست به توبه تمسک کند، در صورتی که شرایط شفاعت را داشته باشد، به شفاعت دل خوش می کند و می گوید: از این به بعد من خوب می شوم اگر توبه من نسبت به گذشته واقعی نبود، ان شاء الله شفاعت اولیاء الهی دست من را می گیرد لذا دلیل ندارد که ناامید شوم و کار را از آنچه که هست بدتر کنم. پس بحث شفاعت بحث ایجاد امید و انگیزه در دل توده های گناهکار است که روزنه ای از برای اصلاح داشته باشند. اما چیزی که عرض می کنم این است که؛ درست است که رحمت خداوند در قیامت به غیر حساب(۱)شامل حال افراد می شود اما محال است بدون حساب (۲)شامل حال کسی بشود، به این مطلب باید دقت کرد؛ اصلاً نظام خداوند بی حساب و کتاب نیست، به غیر حساب خداوند شفاعت را شامل حال دیگران می کند اما بدون حساب این کار را انجام نمی دهد، چون خداوند موجودی است حکیم وموجود حکیم کار بی حساب و کتاب انجام نمی دهد بنابراین تعالیم دین اسلام استوار براین دو محور است همچنانکه جناب لقمان به فرزندش فرمود: «پسرم وقتی می خواهی نزد خداوند بروی آنگونه کار کن که اگر تمام اعمال ثقلین را با خود ببری تو را رد می کنند، و باز درمحضر خدا آنچنان باشد و به رحمت خداوند آنچنان امیدوار باش که اگر گناه ثقلین را هم بردی، هر آئینه تو را می بخشند.» یعنی قرار دادن بنده در بین یک سیستم”خوف و رجا”،نه از یک جهت فقط باید “نذیر” بود که مردم از رحمت خدا مأیوس بشوند و نه از طرف دیگر دائماً “بشیر”بود که مردم آنچنان امیدوار بشوند که فکر کنند که حتماً بخشیده می شوند. بنابراین لازم نیست زحمت بکشند چون بالاخره بخشیده می شوند، نه، اینطوری نیست باید این دو تاعنصر باهم رعایت شود. ما در بحث بعدی به این موضوع می پردازیم که چه کارهایی باعث می شود که شفاعت شامل حالمان شود؟ پی نوشت : ۱-به غیر حساب:یعنی وقتی شامل شد دیگر حد و مرز کمی ندارد ۲-بدون حساب:یعنی بدون دلیل محال است منبع:مجله راه قرآن شماره ۲۲