فضایل امام باقر از دیدگاه اهل سنت
فضایل امام باقر از دیدگاه اهل سنت
عبدالله بن عطا مکّی
وی یکی از شخصیت‌های برجسته و دانشمندان بزرگ عصر امام باقر بود که می‌گوید:
«ما رأیت العلماء عند أحد أصغر علماً منهم عند ابی جعفر و لقد رأیت الحکم عنده کانّه متعلّم».[۱]
ترجمه: «علماء و دانشمندان را پیش هیچ کس حقیرتر و کم رنگ تر از آنچه در پیش ابوجعفر بودند، ندیدم» حکم بن عتیبه را با آن مرتبه علمی که در میان مردم داشت، در برابر آن جناب همچون کودکی دیدم که پیش روی استاد خود نشسته باشد و مجذوب کلام و شخصیت او گردیده بود».[۲]
امام باقر از نظر علمی در حدی بود که در بیشتر سخنان خود به آیات قرآن مجید استناد نموده و از کلام خدا شاهد می‌آورد و می‌فرمود:
«هر مطلبی گفتم از من بپرسید که در کجای قرآن است تا آیه مربوط به آن موضوع را معرّفی کنم».[۳]
ابن حجر هیثمی
وی یکی از دانشمندان برجسته اهل سنت است.
می نویسد: در مورد شخصیت امام محمد باقر .
«امام محمّد باقر به اندازه گنج‌های پنهان معارف و دانشها را آشکار ساخته، حقایق احکام و حکمت‌ها و لطایف دانشها را بیان نموده که جز بر عناصری بصیرت یابد سیرت پوشیده نیست و از همین جاست که وی را شکافنده و جامع علوم و بر افرازنده پرچم دانش خوانده اند».[۴]
احمد بن تیمیه الحرانی (متوفی ۷۲۸ هـ)
وی بنیان گذار مسلک وهابیت و مؤلف کتاب «منهاج السنّه النّبویه فی نقض کلام الشیعه» است که آن را در ردّ کتاب «منهاج الکرامه» علامه حلّی نوشته و در آن از روش انتقاد منطقی منحرف شده و روش فحش و دشنام را در پیش گرفته و مطالب آن خلاف ضروریات دینی است.
از کتاب «سبل الهدی» نقل است که در تطهیر او آب دریاها کافی نیست. او درباره امام باقر در عبارت کوتاهی چنین می‌نویسد:
«ابوجعفر محمّد بن علی من خیار اهل العلم و الدّین و قیل انّما سمّی الباقر لانّه بقر العلم».[۵]
ترجمه: «ابوجعفر محمّد بن علی از نخبگان اهل علم و دین است و بدان دلیل که شکافنده علوم اسلامی بود، باقر نامیده شده است».
احمد بن محمّد بن خلّکان (۶۰۸ – ۶۸۱ ه)
وی از مشاهیر مورخین، قضات و علمای نامی قرن هفتم هجری و در اصول اشعری و در فروع شافعی مذهب بود و کتاب «وفیات الاعیان و ابناء الزمان» از اوست.
ابن خلّکان، که با تمام عظمت علمی از متعصّبین اهل سنت بوده و بیش از حد طریق عصبیت را می‌پیمود، درباره امام باقر می‌نویسد:
ابوجعفر محمّد بن زین العابدین علی بن الحسین بن علی بن ابی طالب الملّقب بالباقر احد الائمه الاثنی عشر فی اعتقاد الامامیه و هو والد جعفر الصادق و کان الباقر عالماً سیداً کبیراً و انّما قیل له الباقر لانّه تبقّر فی العلم ای توسّع و التّبقّر؛ التّوسع و فیه یقول الشاعر:
یا باقر العلم لاهل التّقی / و خیر من لبّی علی الاجبل[۶]
ترجمه: «ابو جعفر محمّد بن زین العابدین… ملقب به باقر، یکی از ائمه دوازده گانه در اعتقاد شیعه امامیه و او پدر امام جعفر صادق است.
باقر؛ عالم بزرگ و سید عظیمی بود و به این جهت به او باقر گفته می‌شد که علم را می‌شکافت و به آن توسعه می‌داد. شاعر در وصف او چنین می‌گوید:
«ای شکافنده علم برای پرهیزکاران! و ای بهترین کسی که بر کوه‌های حجاز لبیک گفتی».[۷]
عبدالحی بن العماد الحنبلی (متوفی ۱۰۸۹ هـ)
وی صاحب کتاب «شذرات الذهب فی أخبار من ذهب» است، می‌نویسد:
کان من فقهاء المدینه و قیل له الباقر لانّه بقر العلم ای شقّه و عرف اصله و خفیه و توسع فیه و هو احد الائمه الاثنی عشر علی اعتقاد الامامیه و له کلام نافع فی الحکم و المواعظ منه.[۸]
ترجمه: «او از فقهای مدینه بود و بدان جهت او را باقر لقب دادند که علم را شکافت و اصول و خفایای آن را آشکار نمود و به آن توسعه داد.
او یکی از ائمه دوازده گانه به اعتقاد امامیه است؛ سخنان مفید و متین در حکت و مواعظ از او رسیده است که از جمله آن سخنان زیر است:
«افراد با تقوا سهل المنال ترین و کم خرج ترین و در عین حال پر فایده ترین مردم دنیا هستند که اگر چیزی را فراموش کنی آنها تو را بدان تذکر می‌دهند و اگر به یاد داشته باشی کمک می‌کنند. از حق زاید سخن می‌گویند و برپادارنده امر الهی هستند.
و نیز فرمود: دنیا را مانند منزلی بدان که ساعتی در آن توقف کرده و سپس از آن کوچ می‌کنی یا مانند ثروتی بدان که در خواب بدان رسیده‌ای و وقتی بیدار می‌شوی خبری از آن نمی‌بینی».
عبدالرحمن الشرقاوی
شیخ عبدالله بن حجازی بن ابراهیم معروف به «شرقاوی» شافعی، شیخ جامع الازهر و مؤلف «ربیع الفؤاد فی ترتیب صلوات الطریق و الاوراد» درباره امام باقر می‌نویسد:
«الامام محمّد الباقر هو اعلم اهل زمانه بالقرآن و تفسیره و بالحدیث و الفقه».[۹]
ترجمه: «امام باقر اعلم زمان خود به قرآن و تفسیر و حدیث و فقه بود».
امام باقر از دیدگاه صحابی دیگر
جابر بن عبدالله انصاری
ایشان روایت می‌کند که رسول خدا به من فرمود: تو یکی از فرزندان مرا در خواهی یافت که نام او موافق نام من باشد و او شکافنده علم است و او را بدین جهت باقر لقب داده اند و معنی باقر شکافنده است.
دیگر آن حضرت به جابر فرمود: چون او را دیدی سلام مرا به او برسان.
در صحیح مسلم به اسناد خود روایت کرده که حضرت امام محمّد بن علی باقر فرمود:
من با جماعتی پیش جابر بن عبدالله انصاری رفتم و او بسیار پیر شده بود و چشم او پوشیده؛ از هر یک می‌پرسید که تو چه کسی هستی؟ تا نوبت به من رسید. پرسید تو چه کسی هستی؟
گفتم: من محمّد بن علی بن الحسینم، بسیار خوشحال شد و گفت: خوش آمدی ای برادر زاده من و مرا پیش طلبید و چون گره بر سینه من بود باز گشود دست مبارک بر سینه من مالید. گفتم: مرا خبر ده از حج پیغمبر پس حدیث حج را تمام از برای من بازگفت… آن حدیث بسیار طولانی است و تمامی در صحیح مسلم از روایت امام باقر که از جابر بن عبدالله انصاری روایت فرموده ثابت است.[۱۰]
در جای دیگر از جابر روایت شده است که رسول خدا به او فرمود: تو زنده می‌مانی تا فرزندی از فرزندان حسین را، که همنام من است دیدار کنی. او علم دین را به خوبی می‌شکافد. آنگاه که دیدارش کردی سلام مرا به او برسان.
جابر گفت: خدا عمر مرا به تأخیر انداخت تا این که امام باقر را دیدم و سلام جدش رسول خدا را به او رساندم.[۱۱]
پی نوشت ها
[۱] . مرأۀ الجنان، ج ۱، ص ۲۴۸، تذکرۀ الخواص، ص ۳۳۷، طبع نجف.
[۲] . سبط ابن الجوزی، تذکرۀ الخواص، همان.
[۳] . طبرسی، احتجاج، چاپ نجف، ص ۱۷۶٫
[۴] . ابن حجر هیثمی، الصواعق المحرقه، ط ۲، قاهرۀ مکتبۀ القاهرۀ، ص ۲۰٫
[۵] . ابن تیمیه، منهاج النبویۀ، ج ۲، ص ۱۲۳، طبع مصر، سال ۱۳۲۱٫
[۶] . و فیات الاعیان، ج ۳، ص ۳۱۴٫
[۷] . همان.
[۸] . شذرات الذهب، ج ۱، ص ۱۴۹٫
[۹] . جریدۀ الاهرام المصریۀ، مورخ ۱۸/۸/۱۹۷۸، ص ۱۰٫
[۱۰] . صحیح بن مسلم، ج ۸، ص ۱۷۰٫
[۱۱] . اخبار الدول، ص ۱۱۱٫
منبع: برگرفته از کتاب فضائل ائمه اطهار از دیدگاه اهل سنت؛ اختصاصی مجمع جهانی شیعه شناسی
برای مشاهده کتاب اینجا راکلیک کنید.