اسعد وحید القاسم
یکی از مستبصرین سرشناس فلسطینی که در دهه‌های اخیر به مکتب اهل بیت پیوست اسعد وحید القاسم می‌باشد. وی در سال ۱۹۶۵ از خانواده حنفی مذهب به دنیا آمد (موسوعه، ۱۴۲۴: ۲ /۱۴۸).
– شخصیت علمی
وی لیسانس را در مهندسی شهری و فوق لیسانس را در اداره شهرسازی و دکتری را در اداره عمومی گرفت. پس از آگاهی از بعضی از کتب وهابیت که هجمه خود را متوجه مذهب اهل البیت قرار داده بود، به مطالعه‌ی بعضی کتب شیعه روی آورد. سپس فضایل اهل البیت را با آنچه در صحاح سته آمده بود مطابقت داد. همین امر سبب شد وی پس از جستجوی چندین ساله تشیع خود را اعلام کند (همان).
– محیط تربیتی
وی میگوید: من در فلسطین اشغالی از پدر و مادری سنی متولد شدم. اکثر مردم آن محل پیرو اهل سنت و جماعت‌اند. من با اینکه در اوایل به صحت مذهب اهل سنت اعتقاد داشتم ولی شیعه را هم کافر نمی‌دانستم. با وجود اینکه میدانستم شیعیان به افضلیت علی بر سایر صحابه قائل هستند و این بر خلاف عقیده‌ی اهل سنت و جماعت است و سنی‌ها از این حد تجاوز نمی‌کنند که علی چهارمین خلیفه از خلفای راشدین و یک فرد عادی از صحابه است و منزلت او با سایر صحابه حتی معاویه و عمرو بن عاص یکسان است. ولی عقیده‌ی من با دیگر سنی‌ها فرق داشت اگر چه من شیعه را در عقیده‌ی خود درباره‌ی علی غالی میدانستم. ولی آنها را به خاطر چنین عقیده‌ای تکفیر نمی‌کردم (القاسم، ۱۴۲۱: مقدمه).
زمینههای تحول فکری
۱- بررسی و مطالعه مطالب خلاف اهل تسنن
اسعد مطالعه مطالب خلاف تسنن را در سال ۱۹۸۷٫م در ایام مطالعه دانشگاهی در فیلیپین؛ یعنی در هنگام ملاحظه حملات تکفیری بر ضد تشیع آغاز کرد. و طبق گفته خودش تا آن زمان اهتمامی برای اطلاع از این مسائل اختلافی نداشته چون نیازی برای شناخت آن احساس نمی‌کرده است. تمام آنچه وی از شیعه می‌دانست همین بود که آنها مسلمان‌اند هرچند در بعضی از مسائل که موجب تکفیر آنان می‌شود (مانند برتری دادن علی بر دیگر صحابه و اهتمام آنان به زیارت قبور ائمه) با اهل سنت اختلاف دارند (موسوعه، ۱۴۲۴: ۲/۱۴۸).
از این رو انگیزه‌ای در خود برای جستجو در تفاوت‌های میان شیعه و سنی احساس نمی‌کرد چرا که این‌گونه بحث‌ها را ورود به چرخه‌ی باطلی دانست که هیچ نتیجه‌ای در بر ندارد. (همان)
۲- ایمان و اعتقاد به گفتگو و تعامل میان فرق اسلامی
وی متصور بود در جامعه اسلامی می‌باید تعامل و گفتگو میان مذاهب مختلف بر اساس احترام متقابل و پرهیز از توهین به مقدسات فِرَق دیگر صورت پذیرد و از هرگونه تعصب و خود پرستی خودداری شود تا از رهگذر آن فضایی روشن برای دستیابی به حقیقت فراهم گردد. لکن در این میان بعضی از پیروان مذهب وهابی این اعتقاد دکتر اسعد را به دیده انکار نگریسته و می‌کوشیدند به هر طریق ممکن به وی فشار وارد کرده تا از این اعتقادات دست بردارد.
او میگوید: معنای سخن وهابیان این بود که من باید یا سنی متعصبی باشم که شیعه را تکفیر می‌کند یا شیعه‌ای باشم که به تمام اعتقادات شیعه پایبند است و لذا می‌باید یک راه روشن را در پیش می‌گرفتم که هیچ‌گونه آمیختگی و حد وسط در آن نباشد. وهابیان پیوسته کتبی را بین دانشجویان توزیع می‌کردند که حاوی تکفیر شیعه بود و آنها را برای امت اسلامی خطرناکتر از یهودیان جلوه می‌داد بدین ترتیب وی در پی پاسخگویی به سوالات پیش آمده، بر آمد، به ویژه درباره مساله خلافت و نظام حکومت در اسلام و تاریخ اسلام به بررسی پرداخت (همان، ۱۴۹).
علل گرایش به تشیع
۱- وجود ادلّهی شیعه در صحاح ستّه
پس از آنکه اسعد کتب متعددی علیه شیعه را مطالعه کرد خواندن بعضی از کتب شیعی را شروع کرد تا جواب شیعه را به سؤالات در آن کتب بیابد. به ویژه کتاب المراجعات را که حاوی گفتگوهای نویسنده شیعی با دانشمند سنی الازهراست، در نظر قرار داد.
اسعد در این زمینه میگوید: آنچه بیش از همه توجه مرا در این کتاب و دیگر کتب بر انگیخت استدلال آن بر اساس آیات قرآنی و احادیث موثق نزد اهل سنت به ویژه در صحاح بخاری و مسلم است. از آنجا که بعضی روایات صحیح بخاری کاملاً روشن و واضح است بعضی وهابیان ناچار شدند بگویند اگر این روایات واقعاً در صحیح بخاری یافت شود واجب است به این کتاب کافر گردند و آن را از جمله کتب اهل سنت خارج کنند. چون در نزد هیچ یک از ما نسخه‌ای از این کتاب پیدا نمی‌شد، پس جستجو کردیم تا نسخه‌ای از آن را در پژوهشگاه بررسی اسلامی در یکی از دانشگاه‌های فیلیپین یافتیم. تلاش خود را برای جستجوی مصادر روایات مهم که در کتاب المراجعات به آن استناد شده بود نهادم. تمامی آن احادیث را همان گونه که نویسنده‌ی المراجعات اشاره کرده بود در آن یافتم. در این هنگام یقین کردم ادعای شیعه بر این که خلافت ائمه دوازده گانه اهل بیت که از علی شروع شده و به مهدی ختم می‌شود مستند به حقانیت است.
۲- انتخاب مذهب نزدیکتر به سنت پیامبر
اسعد درباره‌ی کیفیت تغییر مذهب به تشیع و ترک تسنن میگوید: از ابتدا گمان نمی‌کردم که من مذهب تسنن را ترک کنم و گمان نمی‌بردم که اعتقاد من به حقانیت اهل بیت در خلافت پیامبر منجر به ترک مذهب تسنن گردد. بلکه آن را تعدیل آگاهی‌های تاریخی و تصحیح سیر تاریخ اسلام میدانستم (همان، ۱۵۰).
اگر منظور از مذهب سنی تمسک به سنت پیامبر است این تمسک موجب افزایش آگاهی من به روش اهل بیت گردید زیرا آنها نزدیکترین مردم به سنت نبوی هستند. علی‌رغم اینکه کسانی که در اطراف من بودند مرا شیعی می‌خواندند، از این مسئله پریشان نمی‌شدم و آن را بد نمی‌دیدم چرا که من پیش از این کینه‌ای نسبت به این نام نداشتم. من تقسیم مسلمانان را براساس مذهب صحیح نمی‌دانم بلکه بر اساس راستی قوم و اصالت عمل و اخلاص می‌دانم. در نظر من اسلام به دوگونه خواهد بود، یا اسلام ظاهری موروثی که در آن جز شعائر جدا از معنا و تعصبات کورکورانه دیده نمی‌شود، یا اسلام واقعی که پیروان آن با روح و قلب خود ایمان آورده‌اند و با عمل خود بر اساس محبت و اخلاص عمل می‌کنند و تعصب در عقیده خود راه نمی‌دهند.
– پاسخ به عملکرد خانواده و جامعه
اسعد درباره‌ی آنچه که پیرامون پاسخگویی به عملکرد خانواده و جامعه با آن رو به رو شده است میگوید: لحظه‌ای فکر نمی‌کنم که پاسخ به عملکرد خانواده و جامعه‌ام چگونه است؛ چرا که این مسئله‌ای کاملا شخصی است و ارزشی در آن جز آنچه عقل در آن می‌بیند وجود ندارد و خداوند نیز بر اساس همین ما را مورد باز خواست قرار می‌دهد. در روز حساب، نه خانواده و نه قبیله کسی را شفاعت نمی‌کند. در هر حال بر اساس حسن ظن من، خانواده‌ام حقیقتاً متوجه اصل مسئله شده‌اند و ارتباط من با آنها فقط یک تعصب است.
اما در مورد پاسخ به عملکرد جامعه، ما پیوسته تحت سیطره تفکر قبلی و تعصب دینی و مذهبی هستیم و دگرگونی در دین و مذهب همواره از مبدا وارد می‌شود و کسی که آن را مرتکب شود مورد کینه دیگران قرار می‌گیرد. دین و مذهب در جوامع ما موروثی هستند و اندک هستند کسانی که آن را مورد مداقه و بررسی قرار می‌دهند، از این رو برخی دوستانم را از دست دادم، لکن دوستانی دیگر به دست آوردم. (همان).
آثار:
۱- ازمهًْ الخلافهًْ و الامامهًْ و آثار‌ها المعاصرهًْ
این کتاب مشتمل بر چهار قسم است.
الف) موضع قانون گذاری اسلامی در برابر مسئله خلافت و امامت.
ب) رویارویی واقعه تاریخی با دولت خلافت و امامت در صدر اسلام.
ج) روش دست یابی به شناخت هویت خلفا و ائمه.
د) آثار بحران خلافت و امامت در دین اسلام و امور مسلمانان در طول تاریخ.
این اثر از سوی دارالمصطفی در سال ۱۴۱۸ هـ.ق به چاپ رسید.
۲- حقیقهًْ الشیعه الاثنی عشریهًْ
این کتاب به شرح ذیل در شش فصل به بازار آمد.
فصل اول: نصوص امامت
فصل دوم: عدالت صحابه
فصل سوم: شیعه در قرآن کریم
فصل چهارم: موقعیت فریقین در سنت نبوی
فصل پنجم: ازدواج موقت
فصل ششم: حضرت مهدی و فتنه‌ها
این اثر در سال ۱۴۲۱ق از سوی دار المعارف الاسلامیه چاپ و توسط سید محمد جواد مهری به فارسی ترجمه شده است. (همان، ۱۵۱).
منبع: بررسی علل گرایش مستبصرین به تشیع در پنجاه سال اخیر؛ اختصاصی مجمع جهانی شیعه شناسی
برای مشاهده این کتاب اینجا را کلیک کنید.