مفهوم بدعت
مفهوم مهمّ اسلامى دیگر که از سوى برخى مورد تحریف واقع شده، مسئله «بدعت» است.
در ابتدا لازم است با معنى این مفهوم آشنا شویم.
بدعت یعنى کسى خودسرانه احکام اسلام را مطابق ذوق وسلیقه خویش تغییر دهد، حکمى را اضافه یا حذف کند.
در احادیث اسلامى به‌شدت با این مسئله مخالفت شده است که چند نمونه را عرض مى‌کنیم.
پیامبر اکرم ۹ مى‌فرمایند :
«کُلُّ بِدْعَهٍ ضَلاَلَهٌ وَ کُلُّ ضَلاَلَهٍ فِی النَّارِ»[۱] . هر بدعتى گمراهى است و هر گمراهى‌اى سرانجامش آتش دوزخ است.
در جایى دیگر امیرمؤمنان على ۷ مى‌فرمایند :
«مَا هَدَمَ الدِّینَ مِثْلُ الْبِدَع»[۲] هیچ‌چیز دین را نابود نمى‌کند مگر بدعت‌هاى خودسرانه.
در حدیث سوم که درمورد همکارى با بدعت‌گذار است پیامبر اکرم۹ مى‌فرمایند :
«مَنْ تَبَسَّمَ فِی وَجْهِ مُبْتَدِعٍ فَقَدْ أَعَانَ عَلَى هَدْمِ دِینِهِ»[۳] کسى که با بدعت‌گذار همکارى کند حتّى به‌اندازه تبسّم به روى او، دین خود را نابود کرده و به محو اسلام کمک کرده است.
فلسفه تحریم بدعت
فلسفه تحریم بدعت چیست و چرا این‌قدر در تحریم بدعت احادیث سنگینى وارد شده است؟
دلیل آن روشن است، اگر بنا شود احکام اسلام دستخوش سلیقه‌ها گردد بعد از گذشت مدّتى چیزى از اسلام باقى نمى‌ماند. اصالت اسلام زمانى حفظ مى‌شود که بدعت‌ها در آن راه نیابد.
به‌عنوان مثال ممکن است جمعیّتى پیدا شوند و بدعت بگذارند که وضو و غسل براى زمانى بوده که مردم موازین بهداشتى را رعایت نمى‌کردند، ولى در حال حاضر علاوه بر رعایت بهداشت وشستشوى دست‌ورو با صابون، گاه هر روز حمام مى‌کنند، بنابراین نیازى به وضو و غسل نیست!
یا این‌که زکات براى عصر جامعه کشاورزى و دامدارى بوده است و در جامعه صنعتى امروز، نیازى به آن نیست و مالیات‌ها جایگزین آن مى‌شود!
یا حج براى رؤیت عظمت اسلام است و در حال حاضر که با فیلم‌بردارى این کار میسر است، ضرورتى براى اعمال حج وجود ندارد! و امثال این موارد که اگر اعتنا شود بعد از مدتى ماهیّت اسلام تغییر اساسى پیدا خواهد کرد.
بنیان‌گذار اسلام با آینده‌نگرى روشنى که داشته از ابتدا مسیر این انحرافات را بسته است و از این روایت استفاده مى‌شود که «هیچ‌کس حقّ تغییر احکام اسلام را ندارد و باید اصالت آن باقى بماند».
تحریف خطرناک در معنى بدعت
با وجود آنچه گذشت دو گروه دچار تحریف شده و مسئله بدعت را تبدیل به مفهوم ضدّ آن کرده‌اند.
گروه اوّل : گروهى هستند که اخیراً به‌وجود آمده‌اند و از آیات واحکام اسلام قرائت تازه‌اى ارائه مى‌دهند؛ به‌عنوان مثال مى‌گویند : احکام جزائى اسلام مربوط به زمان ما نیست! و یا رباخوارى مربوط به زمان سابق بود و بانکدارى امروز بدون رباخوارى اداره نمى‌شود! یعنى بدعت اسلامى را با نام «قرائت تازه» مطرح مى‌کنند.
در پاسخ مى‌گوییم: مفاهیم اسلام مانند اصول صَرف و نحو ولغت هر زبانى، مشخص و آشکار است و آیا قرائت تازه، چیزى جز تحمیل سلیقه خود بر آیات قرآن واحکام اسلامى چیز دیگرى است؟
باید مراقب باشیم بدعت‌ها در قالب قرائت تازه ما را فریب ندهند که باعث محو اسلام خواهد شد.
گروه دوم : وهابیون تکفیرى هستند که هر کار نویى را بدعت مى‌دانند. حتّى در تاریخ آمده است که دوچرخه را بدعت مى‌دانستند و مى‌گفتند: زمان پیامبر ۹ و خلفا دوچرخه نبوده است، و آن را «مرکب شیطان» نامیدند! ولى امروزه تجدیدنظر کرده‌اند و از بهترین اتومبیل‌هاى دنیا استفاده مى‌کنند.
و یا زمانى که خط تلفن در سربازخانه یا قصر پادشاه آن زمان کشیده شد، عدّه‌اى از وهابیون آن را «خط شیطان» نامیدند!
الآن نیز به همین صورت مثلاً مراسم عید ولادت پیامبر ۹ و هر مراسم جدیدى را بدعت مى‌دانند!
در پاسخ آن‌ها مى‌گوییم: نوآورى، یا عرفى است یا شرعى. نوآورى عرفى مانند قوانین و ساختمان‌ها و تکنولوژى‌هاى روز است که به تصدیق همه عقلا مانعى ندارد. حتّى ساختمان مسجدالحرام ومسجدالنبى در حال حاضر با زمان پیامبر ۹ قابل مقایسه نیست. وهیچ‌کس این تغییرات را به پیامبر ۹ نسبت نمى‌دهد و نمى‌گوید این‌ها دستور پیامبر ۹ بوده است تا تصوّر شود بدعت شرعى است.
ولى گاهى نوآورى‌ها شرعى است یعنى مى‌گوییم: وضو که پیامبر ۹ دستور داده‌اند، براى آن زمان است و در حال حاضر نیاز به آن نیست؛ این امر از نظر ما شیعیان نیز مردود است.
بنابراین توجّه داشته باشند که نوآورى‌هاى عرفى را با نوآورى شرعى مخلوط نکنند و مسلمانان را تکفیر ننمایند و به این بهانه خون بى‌گناهان را نریزند و آلوده خلاف نشوند.
—————————————————————————————————————-
[۱] . اصول کافى، ج ۱، کتاب فضل علم، باب بدعت‌ها و حکم به رأى و قیاس، ح ۱۲٫ [۲] . کنز الفوائد، ج۱، ص ۳۵۰٫ [۳] . بحار الانوار، ج۴۷، ص ۲۱۷، ح ۴٫
ثبت دیدگاه