ابعاد نظام مطلوب جنسیت شیعی ۱. ختنه کردن: دادن شکلی خاص به اندام های جنسی در میان آیات قرآن، هیچ اشاره ای به وجوب ختنه شدن مؤمنان نشده است؛ اما سنت نبوی و شیعی این احساس نیاز را در جامعه اسلامی پدید آورد. ختنه کردن جایگاهی چند پهلو در نظام جنسیت شیعی دارد: اولاً توجه به اندام جنسی دیگران، از منظر دینی حرام تلقی شده است؛ ولی در همین میان، اهمیت شکل بخشی به اندام جنسی آنقدر مورد تأکید مذهب واقع شده که اگر کسی بخواهد تن بدین کار ندهد، از نظر اجتماعی طرد می گردد، چنان که انگار همه وی را زیر نظر دارند؛ به همین دلیل از حضرت امام جعفر صادق(ع) منقول است: «کسی که ختنه نکرده باشد، پیشنمازی مردم نکند و گواهی اش مقبول نیست و اگر بمیرد، بر او نماز نکنند؛ زیرا بزرگ ترین سنت های پیغمبر(ص) را ترک کرده است، مگر آنکه از ترس مردن ترک کرده باشد» (صدوق، ۱۳۶۷، ج۱، ص ۳۷۸)؛ ثانیاً ختنه کردن نوعی تمایز بخشی است که دین برای متمایز کردن مبنای نظام جنسیت خود به کار می گیرد و بدین ترتیب از مؤمن به مثابه ی یک بدن جنسی شیعی، تعریفی خاص نشان می دهد. حضرت امیرالمؤمنین(ع) فرمود: «کسی که مسلمان شود، ختنه اش می کنند، حتی اگر هشتاد سال داشته باشد» (کلینی، ۱۳۶۵، ج۶، ص ۳۸). احادیث شیعه در بیان علت ختنه دو مسئله را مطرح می کنند: اولاً آن را خواست خدا و سنت پیامبر(ص) می خوانند، چنان که در دعای هنگام ختنه آمده است: «خدایا این سنت تو و سنت پیامبر توست؛ و نشانی از اطاعت و تبعیت ما از تو و دین تو می باشد. این آداب به خاطر خواست و اراده ی تو انجام می گیرد، قضای تو حتمی است و امر تو نافذ است…» (محدث عاملی، ۱۴۰۹ق، ج۲۱، ص ۴۴۴)؛ ثانیاً بر این باورند که زمین از ادرار کسی که ختنه نکرده است، به خدا شکایت می کند. از حضرت امام صادق(ع) منقول است: «فرزندان خود را در روز هفتم ختنه کنید که بدن طفل را پاکیزه می کند و زمین از بول کسی که ختنه نکرده باشد، به خدا شکایت می کند…» (همان، ص ۴۳۳). در میان شیعیان، ختنه کردن بیشتر در مورد مردان به کار می رود، اما ائمه شیعه، اهمیت ختنه شدن زنان را نیز در حد استحباب بیان نموده اند؛ چنان که مسعده بن صدقه از امام صادق(ع) نقل می کند: «ختنه کردن موجب کرامت زنان است، ولی از جمله امور مؤکد در سنت و واجبات نیست، ولی چه چیزی برتر از کسب کرامت است» ( همان، ص ۴۴۱). در حدیث معتبر دیگری منقول است: «چون زنان به خدمت حضرت رسول(ع) هجرت کردند، زنی آمد که او را ام حبیب می گفتند و زنان را ختنه می کرد، حضرت فرمود: ای ام حبیب! آن کاری که داشتی، هنوز داری؟ گفت: بلی یا رسول الله مگر آنکه نهی فرمایی و من ترک کنم! حضرت فرمود: نه! بلکه حلال است. بیا تا تو را بیاموزم که چه باید کرد. چون ختنه کنی زنان را، بسیار به ته مبر و اندکی بگیر که رو را نورانی تر و رنگ را صاف تر می گرداند و نزد شوهر عزیزتر می دارد» (طوسی، ۱۳۶۵، ج۶، ص ۳۶۱). این رسم دینی، اگرچه در ظاهر تنها مشتمل بر حذف بخش کوچکی از آلت تناسلی است، اما در بطن خود، نوعی طهارت و پاکیزه سازی از پلیدی و آلودگی به حساب می آید؛ بر همین اساس، در احادیث شیعه، امامان معصوم(ع) از چنین آلودگی ای کاملاً مبرا خوانده شده اند؛ همان طور که ابی عمیر از امام موسی بن جعفر(ع) نقل می کند: «هیچ کدام از ائمه معصومین متولد نشدند، مگر آنکه پیش از تولد، ختنه شده و پاک و پاکیزه بودند» (محدث عاملی، همان، ص ۴۳۸). ۲. روش های درمان ناباروری و یا دیرباروری ابعاد دایره ی عبودیت شیعه آنقدر وسیع است که از ریزترین جزئیات زندگی اشخاص تا کلان ترین سیاستگذاری های اجتماعی را در بر می گیرد؛ در این میان، نظام جنسیت همواره یکی از اصلی ترین حوزه های پر بسامد ارتباط میان مؤمنان و ایمان شیعی بوده است؛ در ضمن آنکه نیاز به فرزنددار شدن، انگیزه ی بسیار پیچیده ای است که انسان ها در جایگاه همسران، پیوسته در مجموعه های خانوادگی و … آن را دنبال کرده اند؛ اما هنگامی که این خواست به دشواری می گرایید و رسیدن بدان خارج از فعالیت صرف جنسی تلقی می شد، رنگ و بوی دین بیشتر به مشام می رسید و مؤمنان با توسل به تعلیمات و آموزه های دینی، سعی در رفع این اختلال بیولوژیک می کردند؛ بر همین اساس، پاسخ ها و راهنمایی های ائمه شیعه به مؤمنانشان بسیار تأمل برانگیز است. اهل بیت(ع) در پاسخ به پدران فرزندخواه شیعه از سه روش بهره گرفتند: دعا، توصیه به استغفار و تصبیح، نصیحت به نامگذاری طفل پیش از انعقاد نطفه. دعا: فرایند به کارگیری ادعیه در فرزنددار شدن، سه بار در قرآن و در موضوع یکی از انبیای بنی اسرائیل، حضرت زکریا(ع)! آمده است. این سه روایت که به دعای حضرت زکریا(ع) و نهایتاً تولد یحیی اشاره دارند، تا حدودی از یکدیگر متفاوتند، دعای زکریا(ع) در سوره مریم(ع) چنین آمده است: «و إنی خفت الموالی من وراءی و کانت امرأتی عاقراً فهب لی من لدنک ولیا. یرثنی و یرث من ءال یعقوب و اجعله رب رضیا»: و من پس از خویشتن از بستگانم بیمناکم و زنم نازاست، پس از جانب خود ولی [و جانشینی] به من ببخش که از من ارث برد و از خاندان یعقوب [نیز] ارث برد، و او را ـ ای پروردگار من ـ پسندیده گردان (مریم: ۵-۶). همین مطلب در سوره انبیاء بدین صورت بازتاب شده است: «و زکریا إذ نادی ربه رب لا تذرنی فرداً و أنت خیر الوارثین»: و زکریا را [یاد کن] هنگامی که پروردگار خود را خواند: پروردگارا، مرا تنها مگذار و تو بهترین ارث برندگانی (انبیاء: ۸۹)؛ اما خداوند در سوره آل عمران، از دعای زکریا(ع) چنین یاد کرده است: «هنالک دعا زکریا ربه قال رب هب لی من لدنک ذریه طبیه إنک سمیع الدعاء»: آنجا [بود] که زکریا پروردگارش را خواند [و] گفت: پروردگارا! از جانب خود، فرزندی پاک و پسندیده به من عطا کن که تو شنونده ی دعایی (آل عمران: ۳۸)؛ در نتیجه می بینیم قرآن درباره ی یکی از حساس ترین نیازهای خانوادگی، ماجرایی را نقل می کند که آن خواست، یعنی تولد فرزند، از طریق دعا ممکن شده است؛ اما بازتاب این قضیه در سه سوره قرآن، متفاوت است. این تفاوت نه تنها سبب ساز ضعفی نمی شود، بلکه یک پتانسیل گفتمانی قوی هم برای رهبران شیعی ایجاد می کند. ایشان هنگامی که می خواهند برای مسئله ای چون طلب فرزند، راهکاری ارائه دهند، از همین سه گزاره مقدس بهره می گیرند و آنها را یا به صورت تنها یا به شکل ترکیبی و یا در وضعیت بسط یافته به کار می برند؛ برای مثال به این حدیث توجه کنید و در نظر داشته باشید که ساختارش از ترکیب ادعیه زکریا(ع) در سوره های انبیاء و آل عمران شکل گرفته است: حارث پسر مغیر می گوید: «نزد امام صادق(ع) مشرف شدم و عرض کردم: ای پسر رسول خدا! من از موالیان اهل بیت هستم، ولی فرزندی ندارم، چه باید بکنم؟ فرمودند: در سجده آخر نماز عشاء این دعا را بخوان. در همان شب با زنت همبستر شو که به اذن خدا صاحب فرزند می شوی. آن دعا این است: “رب هب لی من لدنک ذریه طیبه انک سمیع الدعاء (آل عمران: ۳۸) رب لا تذرنی فردا و أنت خیر الوارثین”» (انبیاء: ۸۹) (بسطام نیشابوری، ۱۳۸۴، ص ۲۱۸). علامه مجلسی در حلیه المتقین از حضرت امام زین العابدین(ع) حدیث دیگری نقل می کند که ایشان می فرمایند: «هر که این دعا را بسیار بخواند، هرچه خواهد از مال و فرزند، خدا به او عطا فرماید: “رب لا تذرنی فردا و أنت خیر الوارثین (آل عمران: ۳۸) واجعل لی من لدنک ولیا یرثنی (مریم: ۵-۶) فی حیوتی و یستغفرلی بعد موتی واجعله خلقا سویا و لا تجعل للشیطان فیه نصیبا اللهم انی اءستغفرک و اتوب الیک انک انت الغفور الرحیم” و برای فرزند دار شدن هفتاد مرتبه این دعا را بخواند» (مجلسی، ۱۳۶۲، ص ۷۶). همان طور که مشاهده می شود، امام زین العابدین(ع) برای راهنمایی شیعه خود، ابتدا به ترکیب دو روایت سوره های آل عمران و مریم از ادعیه زکریا پرداخته، در ادامه، خود به بسط آنها می پردازد. این راهکارهای تعویذی، بر اساس این منطق صورت می گیرد که هر کدام از آیات قرآن، راهگشای دردی خاص هستند و طبقه بندی این داروها هم بر اساس محتوای گفتمان های محاط بر آیات قرآنی صورت می گیرد؛ پس برای درمان آن درد، به نمونه درمان شده آن در قرآن ـ که لزوماً نباید با مسئله شباهت کامل داشته باشد ـ رجوع می شود و در این میان تفاوت های روایی هم تنها موجب تقویت چارچوب گفتمانی احادیث می گردد؛ به بیان دیگر معصوم و به تبع او، شیعیان، چنین آیاتی را همچون نسخه های ویژه ای تلقی می کنند که حکم درمان قطعی آن دردهای خاص را دارد. استغفار و تسبیح: راه حل دومی که برخی از ائمه در درمان ناباروری یا دیرباروری شیعیانشان به کار برده اند، بهره گیری از ذکر «استغفرالله ربی و اتوب الیه» و «سبحان الله» بوده است، اما این اذکار ساده برای تبدیل شدن به عامل درمانی، به سه عامل متصل می شوند: تعداد خاص، زمان خاص و یا وضعیت خاص؛ البته این مواد گاهی با تکرار ذکر گونه آیات و یا سوره هایی از قرآن نیز همراه می گردند؛ برای نمونه به این روایت توجه کنید: در کتاب طب الائمه روایت شده است که شخصی از کمی فرزند به خدمت حضرت امام محمدباقر(ع) شکایت کرد، آن حضرت فرمود: «سه روز بعد از نماز صبح و نماز خفتن، هفتاد مرتبه سبحان الله و هفتاد مرتبه استغفرالله بگو و بعد از آن، این آیه را بخوان: “استغفرو اربکم انه کان غفاراً یرسل السماء علیکم مدرارا و یمدّکم باموال و بنین و یجعل لکم جنات و یجعل لکم انهارا” (نوح: ۱۰-۱۲)، پس در شب سوم با زن خود جماع کن که خدا پسری که خلقتش درست باشد، به تو عطا می فرماید» (بسطام نیشابوری، ۱۴۱۱ق، ص ۱۲۹). حضرت امام محمدباقر(ع) در این حدیث، تعداد خاص را با هفتاد مرتبه برای استغفار و تسبیح مشخص نموده اند و زمان خاص آن را پس از نماز صبح و نماز عشاء تعیین نموده اند؛ به علاوه این ذکرگویی را با بخشی از موعظه حضرت نوح(ع) به قومش که در آیه دهم سوره نور آمده است، ترکیب نموده اند. نامگذاری طفل پیش از انعقاد نطفه: این روش نوعی ماهیت بخشی است که پدر و مادر پیش از حتی انعقاد نطفه کودکشان به سفارش امام معصوم(ع) درباره او انجام می دهند؛ اما این ماهیت بخشی یک راه حل دو لبه است. به نمونه هایی از این حادیث توجه کنید: «شخصی به حضرت امام جعفر صادق(ع) شکایت کرد که مرا فرزند نمی شود، ایشان فرمودند: چون اراده جماع کنی، بگو: خدایا اگر کودکی نصیبم کنی، آن را محمد نام می نهم» (کلینی، همان، ج۶، ص ۹). در حدیث دیگر، امام رضا(ع) فرمودند: «هر که را فرزند نشود، نیت کند که اگر مرا فرزند بشود، علی نام خواهم کرد و اگر چنین کند، خدا او را پسری روزی کند» (همان، ص ۱۱) . جدا از تأثیرات درمانی این روش های بهبود ناباروری، چه در توصیه امام صادق(ع) به فرد اول و چه در بیان حدیث دوم، هدفی دو گانه دنبال شده است: از طرفی این کار موجب آرامش روانی والدین می گردد و از طرف دیگر ارزش های شیعی از طریق نامگذاری، در جامعه گسترش می یابند. ۳. بایدها و نبایدهای زمانی نظام جنسیت شیعی، ابعاد گوناگونی دارد: از یک طرف، هدف خود را تکثیر کمیت شیعیان قرار می دهد و از طرف دیگر، برای رسیدن به بهترین کیفیت ممکن نطفه و فرزند، به گزینش زمانی، مکانی و موقعیتی شکل گیری روابط جنسی می پردازد. از منظر احادیث شیعه، زمان رابطه جنسی به معنی هنگامه بسته شدن نطفه تعبیر می شود که در این ساختار گفتمانی تأثیری قاطع در سرنوشت نطفه (کودک) دارد؛ به بیان دیگر مجموعه رفتار جنسی که مشتمل بر زمان و مکان رفتار و حالات طرفین در این کنش و واکنش زیست ـ فرهنگی است، اثری مستقیم بر سرنوشت نتیجه رفتار (تولد انسان) دارد. در احادیث شیعی، زمان مطلوب روابط جنسی یا از مواضع قمر برداشت می شود و یا تعریفی جدید از ایام ارائه می گردد. در مورد اول می توان به روایتی اشاره کرد که در مجموعه ی شریف طب الرضا(ع) از حضرت رضا(ع) نقل شده است: «مواضع قمر در عمل جماع بی اثر نیست. در آن شب ها که ماه به برج دلو یا حمل قرار گرفته، نزدیکی با زنان ستوده است و ستوده تر از این دو برج، برج ثور است که شرف قمر نامیده می شود. قرار قمر در برج ثور به تکوین نطفه در رحم، قدرت و حیات مؤثری خواهد بخشید» (فاضل، ۱۳۴۰، ص ۱۹۳). اما بعضی دیگر به ارائه تعریفی نوین از ایام می پردازند که برخی در رابطه جنسی، خوش یمن و برخی دیگر بدیمن هستند؛ برای نمونه، در این حدیث که ابوسعید خدری از حضرت محمد(ص) نقل می کند، پیامبر(ص) در وصیت به علی(ع) می فرمایند: «یا علی! در شب دوشنبه جماع کن که اگر فرزندی به هم رسد، حافظ قرآن و راضی به قسمت خدا باشد. یا علی! اگر در شب سه شنبه جماع کنی و فرزندی به هم رسد، سعادت اسلام او را روزی شود و دهانش خوشبو و دلش رحیم و دستش جوانمرد و زبانش از غیبت و بهتان پاک باشد. یا علی! اگر در شب پنجشنبه جماع کنی و فرزندی به هم رسد، حاکمی از حکام شریعت یا عالمی از علما باشد. اگر در روز پنجشنبه وقتی که آفتاب در میان آسمان باشد، با زن خود نزدیکی کنی و فرزندی به هم رسد، شیطان نزدیک او نشود تا پیر شود و خدا سلامتی در دنیا و دین را روزی او می کند. یا علی! اگر در شب جمعه جماع کنی و فرزندی به هم رسد، خطیب و سخنگو باشد. اگر در روز جمعه بعد از عصر جماع کنی و فرزندی به هم رسد، از دانایان مشهور باشد. اگر در شب جمعه بعد از نماز خفتن جماع کنی، امید هست آن فرزند از ابدال باشد» (صدوق، [بی تا]، ص ۵۱۴-۵۱۷). منطق این حدیث، کاملاً سرنوشت انگارانه است؛ به زبان دیگر حافظان قرآن نسل بعدی، کسانی هستند که نطفه شان در شب دوشنبه بسته شده باشد یا حاکمان و عالمان شریعت را کسانی تشکیل می دهند که نطفه شان در شب پنجشنبه شکل گرفته شده باشد و …؛ حتی اگر این بیان پیامبر(ص) را تنها حاکی از فراهم شدن استعداد و شرایط حافظ شدن و عالم شدن و … تلقی کنیم و اختیار فرد را در چارچوب این مجموعه شرایط بپذیریم، باز هم باید اذعان کنیم که احادیث شیعه تا میزان بسیار زیادی، نظام جنسیت را در سرنوشت فرد موثر قلمداد می کند. این اهمیت فوق العاده ـ که یک آیین به نظام جنسیت می دهد، و آن را در عاقبت دنیایی و اخروی فرد موثر می داند ـ کاملاً قابل توجه و تأمل است؛ از طرف دیگر برخی از احادیث شیعه گزینش زمانی خود را بر اساس یک معیار دیگر نیز تعریف می کنند و آن مکانیسم بیولوژیک بدن است (فاضل، همان، ص ۱۹۱). این سیر در نبایدهای زمانی نیز دنبال می شود. در این حوزه، تعریفی ویژه از روزهای تقویم صورت می گیرد و خصوصیات منفی خاصی برای آینده نطفه ملحق به آن ایام مشخص می گردد ( محدث عاملی، همان، ج۲۰، ص ۱۲۵-۱۲۷). در نگاهی جامع تر، شیعه همواره به زمان و مکان، اهمیت بسیار زیادی داده است. روز و شب یک شیعه با یک مجموعه پنجگانه از نمازهای کاملاً زمان بندی شده تقسیم گشته است. ایام سال او پر است از روزها و ماه های مقدس که مناسک و عبادات ویژه ای می طلبند؛ افزون بر آنکه او همواره رو به یک مکان خاص به نام قبله می ایستد و عبادات شخصی اش، معماری خانه اش و حتی نظام جنسیت(۱) آن را بر مبنای آن تنظیم می کند؛ بر همین اساس، ائمه ی شیعه برای نظام جنسیت نیز زمان و مکان مشخصی تعیین کرده، چارچوب مطلوب خود را در قالب مستحبات و مکروهات بیان نموده اند. در گفتمان نظام جنسیت شیعی، بعد زمانی و مکانی از قدرت تأثیرگذاری بسیار بالایی برخوردار است و شوم شدن، ظالم شدن، منافق شدن، خون ریز شدن یک فرزند و حتی مسئله بیولوژیکی چون داشتن انگشت اضافه او، وابسته به زمان و مکان لقاح نطفه اوست (صدوق، [بی تا]، ص ۵۱۴-۵۱۷). ۴. ادعیه هنگام ارتباط جنسی شروع ارتباط جنسی در شیعه، همانند بسیاری دیگر از مناسبات شیعیان، آداب ویژه ای دارد که در میانه اش، ادعیه ای خاص خوانده می شود و آن را به مناسکی عبادی تبدیل می کند. خواندن این اذکار که در هنگام چنین فرایند ارتباطی ای توصیه می شود، حامل پیام هایی مهم برای خواننده و شنونده ی آن می باشد؛ اما نوع سفارش های تعویذی سبب می شود حوزه های متفاوتی در این فرایند مورد توجه قرار گیرد. گروهی از ادعیه بر عواطف خانوادگی تأکید می نمایند؛ چنان که امام محمدباقر(ع) می فرماید: «چون عروس را به نزد تو بیاورند، بگو پیش از آن، وضو بسازد و تو هم وضو بساز و دو رکعت نماز بکن و بگو که او را نیز امر کنند که دو رکعت نماز بگذارد؛ پس حمد الهی بگو و صلوات بر محمد و آل محمد بفرست؛ پس دعا کن و آن زنان را که با او آمده اند امر کن آمین بگویند و این دعا را بخوان: خدایا! محبت، رأفت و رضایت او را بر من روزی کن و مرا نیز به وی راضی کن و بین ما را با بهترین وجه جمع کن و انس برقرار فرما؛ به درستی که تو دوستدار حلال و دشمن حرام هستی. بعد از آن فرمود: بدان الفت از جانب خداست و دشمنی از جانب شیطان است و می خواهد آنچه را که خدا حلال گردانیده، مکروه طبع مردم گرداند» (کلینی، ۱۳۶۵، ج۳، ص ۴۸۱). اما در دسته ی دیگر این نوع از ادعیه، مسئله تولد فرزند مورد توجه قرار می گیرد و از خداوند متعال خواسته می شود در پی این ارتباط جنسی، فرزند مبارکی متولد شود؛ چنان که از حضرت امام محمدباقر(ع) منقول است که: چون اراده ی جماع کنی، این دعا را بخوان: خدایا! فرزندی به من ارزانی فرما و او را باتقوا و صالح قرار ده و در خلقش نقص و یا زیادی قرار نده و عاقبتش را ختم به خیر بفرما» (طوسی، ۱۳۶۵، ج۷، ص ۴۱۱). گروه دیگری از اذکار به یک مسئله کاملاً ماوراء الطبیعی اشاره کرده اند: ورود و تأثیر شیطان بر طرفین جنسی و نطفه. از حضرت امیرالمؤمنین(ع) نقل است: هر گاه کسی بخواهد جماع کند، بگوید: «به نام خدا و قسم به او. خدایا مرا از شیطان دور کن. شیطان را از آن چیزی که به ما روزی می کنی نیز دور فرما. پس اگر فرزندی به وجود آید، شیطان هرگز به او ضرر نرساند» (کلینی، همان، ج۵، ص ۵۰۳). در حدیث دیگری از امام صادق(ع) منقول است که حضرت شریک شدن شیطان را در نطفه آدمی بیان کردند و بسیار آن را عظیم شمردند. راوی می پرسد: چه باید کرد که این مسئله واقع نشود؟ حضرت می فرماید: هر گاه اراده ی جماع کردی، بگو: «بسم الله الرحمن الرحیم. خدایی که هیچ خدایی جز او نیست، خالق آسمان ها و زمین است. خدایا! اگر در این شب، فرزندی نصیب من می کنی، در او شریک، نصیب و یا خشنودی برای شیطان قرار نده و وی را مومن خالصی قرار ده که از شیطان و آلودگی هایش دور باشد، که ستایش مخصوص توست» (همان). در روایت دیگر، امام صادق(ع) تأثیر شیطان را چنین توصیف می کند: «هر کس ما را دوست می دارد، شیطان در او شریک نشده و هر که دشمن ماست، شیطان در وی شریک شده است» (صدوق، ۱۳۶۷، ج۳، ص ۴۰۲). چنان که پیداست، هدف اصلی ارتباط جنسی در گفتمان روایات شیعی، تولد فرزند است و مهم ترین دغدغه عاملان آن نیز تنظیم مجموعه ای است که محصول نهایی آن، با ارزش های طبیعی و فراطبیعی انسان شیعی همخوان باشد. ادعیه ی هنگام رابطه جنسی ـ که حکم پیام های خودخوان را دارندـ انس و الفت زناشویی، طلب فرزند و دوری شیطان را دنبال می کند و در این میان تنها اختلالات ممکن در نوزاد، یا نقص طبیعی آن است و یا تأثیر ماوراء طبیعی شیطان. شیطان که جایگاه طالب شر را در روایات شیعی دارد، در هنگام بسته شدن نطفه تنها یک قدم منفی بر می دارد: دوستی اهل بیت(ع) را به دشمنی ایشان بدل می کند؛ در واقع در چنین تقسیم بندی ای مرز میان فرزند خوب و فرزند بد، بین پذیرش و عدم پذیرش تشیع کشیده شده، و حاصل شر شیطان و یا لطف خدا، پیدایش انسانی است که در یکی از این دو قلمرو، زیست خواهد کرد. پی نوشت ها : ۱- حضرت صادق(ع) فرمود کراهت دارد مرد رو به قبله جماع کند و در حدیث دیگر از آن حضرت پرسید که آیا مرد عریان، جماع می تواند کرد، فرمود که نه، و رو به قبله و پشت به قبله جماع نکند (صدوق، ۱۳۶۷، ج۳، ص ۴۰۴)