واژه «شفاعت» در فرهنگ قرآن به چه معنا است؟
پرسش
کلمه شفاعت – به کسر شین و فتح شین – به چه معنا است؟ و این کلمه چند بار در قرآن تکرار شده است؟
پاسخ اجمالی
واژه «شفاعت» در قرآن کریم با ترکیب‌های مختلف؛ مانند «الشفاعه»، «شفاعه» و «شفاعتهم» سیزده بار مورد استفاده قرار گرفته است. آنچه در هر سیزده مورد تکرار آن در قرآن آمده، تنها به فتح «شین» است.
همچنین حدود سی واژگان از ریشه «شفع» در قرآن وجود دارد.
«شفع»، در لغت به معناى منضم کردن چیزى به چیزى دیگر است. و «شفاعت»، ضمیمه شدن فردی به فرد دیگری است برای کمک گرفتن از وی. شفاعت عمدتاً در جایی به کار می‌رود که کسی که از مقام بالاتری برخوردار باشد ضمیمه به فردی می‌شود که مقامش پایین‌تر از او است.[۱]
از همین معنا سرچشمه می‌گیرد معنای اصطلاحی آن در فرهنگ قرآن؛ یعنی شفاعت در اصطلاح، واسطه شدن یک فرد میان خداوند و مخلوق برای رساندن خیر یا دفع شر. و همین است معنای شفاعت در قیامت: «لا یَمْلِکُونَ الشَّفاعَهَ إِلَّا مَنِ اتَّخَذَ عِنْدَ الرَّحْمنِ عَهْداً».[۲] از شفاعت بىنصیباند، مگر آن کس که با خداى رحمان پیمانى بسته باشد.
«لا تَنْفَعُ الشَّفاعَهُ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ»؛[۳] در آن روز، شفاعت هیچ کس سودى نمیبخشد، جز کسى که خداوند رحمان به او اجازه داده، و به گفتار او راضى است.
البته دهخدا به نقل از ناظم الاطباء، شِفاعت به کسر شین را به معنای همدیگر را طلب شفعه کردن، نقل کرده است.[۴]
.[۱] راغب اصفهانى، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص ۴۵۷، دمشق، بیروت، دارالعلم، الدار الشامیه، ۱۴۱۲ ق. «الشّفع ضمّ شىء الى مثله». و الشَّفَاعَهُ: الانضمام إلى آخر ناصرا له و سائلا عنه، و أکثر ما یستعمل فی انضمام من هو أعلى حرمه و مرتبه إلى من هو أدنى. و منه: الشَّفَاعَهُ فی القیامه.
[۲]. مریم، ۸۷٫
[۳]. طه، ۱۰۹٫
[۴]. دهخدا، علی اکبر، لغت‌نامه، واژه «شفاعه».