چرا پیامبر علی را در مکه و یا عرفات به مردم معرفی نکرد؟
چرا پیامبر علی را در مکه و یا عرفات به مردم معرفی نکرد؟ توضیح سؤال:
شبهه فوق که توسط ابن تیمیه مطرح گردیده، در صدد است تا این مطلب را القاء کند که اگر رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلّم در صدد بودند تا امیر المؤمنین علیه السّلام را به خلافت بعد از خود معرفی کنند می توانستند در جایی که جمعیتی بیش تر حضور دارند مثل شهر مکه و یا صحرای عرفات، به این کار مبادرت ورزند. پس در نتیجه آن چه در غدیر اتفاق افتاد آن چیزی نیست که شیعه ادّعای آن را دارد.
اصل شبهه ابن تیمیه
اصل شبهه ابن تیمیه به شرح زیر است:
أن الذی جری یوم الغدیر لم یکن مما أُمر بتبلیغه، کالذی بلَّغه فی حجه الوداع؛ فإن کثیراً من الذین حجُّوا معه – أو أکثرهم – لم یرجعوا معه إلی المدینه، بل رجع أهل مکه إلی مکه، وأهل الطائف إلی الطائف، وأهل الیمن إلی الیمن، وأهل البوادی القریبه من ذاک إلی بوادیهم. وإنما رجع [معه ] أهل المدینه ومن کان قریباً منها…
منهاج السنه النبویه، ج ۷، ص ۳۱۵ تا ۳۱۷
و از مطالبی که می فهماند آن چه در غدیر خم اتفاق افتاد چیزی نبود که پیامبر مأمور به تبلیغ آن باشد این است که بسیاری از مردم که به همراه پیامبر به حج رفته بودند به مدینه باز نمی گشتند؛ بلکه بعضی که اهل شهر مکه بودند در همان شهر می ماندند و بعضی که اهل طائف بودند مستقیما به طائف می رفتند و بعضی دیگر که اهل یمن بوده به یمن می رفتند. [وهیچ کدام مسیر شان از غدیر خم نمی گذشت تا شاهد ابلاغ از جانب رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلّم باشند.]
پس اگر حضرت قصد این می داشتند که در روز غدیر امامت علی را اعلام کنند باید آن را در حجه الوداع ابلاغ می کردند. پس حال که حضرت این گونه نکردند و سخنی که مربوط به امامت علی بشود نفرمودند و هیچ کس نیز در این رابطه روایتی نه ضعیف و نه صحیح نقل نکرده است و حتی آن حضرت در خطبه خود نامی از علی هم به زبان نیاوردند در حالی که این مجمعی عمومی بود که همه حاجیان در آن حضور داشتند پس معلوم می شود که حضرت مأمور به ابلاغ امامت علی نبوده اند.
جواب:
۱ ـ رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلّم کاملا تابع وحی است
رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلّم کاملاً تابع وحی است، و چون آیه ابلاغ در غدیر نازل شده است او نیز مأمور است تا همان مکان و نه هیچ مکان دیگری به این امر اختصاص یابد. که در ادامه، روایات اهل سنت مبنی بر نزول آیه ابلاغ و اکمال در غدیر خم ذکر می گردد.
نظیر این مورد:
نزلت هذه الآیه: «یا أیها الرسول بلغ ما أنزل إلیک من ربک» علی رسول الله صلی الله علیه وسلم یوم غدیر خم فی علی بن أبی طالب
آیه «یا ایها الرسول بلغ…» در غدیر خم بر رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلّم و در شأن [حضرت] علی بن ابی طالب [علیهما السلام ] نازل شده است.
زمانی که به تأیید منابع اهل سنت شأن نزول آیه ابلاغ در غدیر خم و ولایت امیر المؤمنین علیه السّلام ثابت شد؛ در این صورت مبتدا و خبر کامل شده و معنا و مفهوم مورد ادعای شیعه نیز ثابت شده و دروغ گو وکاذب نیز مشخص گردیده و در آن صورت است که باید گفت: «فثبت ولایه علی بن ابی طالب»
۲ ـ تمام فتنه ها از مدینه برخواهد خاست.
مشکلی که برای خلافت و امامت امیر المؤمنین علیه السّلام می تواند پیش آید بیش تر می تواند از ناحیه جمعیت مسلمان قریش و ساکنان مدینه ایجاد گردد (همان گونه که بعد از وفات پیامبر تجربه شد) و نه از ناحیه مسلمانان دور دست هم چون یمن و طائف و یا سایر دیار، از این رو خداوند پیامبر خویش را مأمور می سازد تا بیشترین تأکید و توجه مردم را در منطقه ای که تجمع مردم بیشتر به آنها معطوف است عملی سازد.
بخاری در باره پیش بینی رسول خدا از وقوع فتنه ها بعد از خود در مدینه می گوید:
حَدَّثَنَا أَبُو نُعَیْم، حَدَّثَنَا ابْنُ عُیَیْنَهَ، عَنِ الزُّهْرِیِّ، عَنْ عُرْوَهَ، عَنْ أُسَامَهَ رضی الله عنه قَالَ أَشْرَفَ النَّبِیُّ صلی الله علیه وسلم عَلَی أُطُم مِنَ الآطَامِ، فَقَالَ هَلْ تَرَوْنَ مَا أَرَی إِنِّی أَرَی الْفِتَنَ تَقَعُ خِلاَلَ بُیُوتِکُمْ مَوَاقِعَ الْقَطْرِ
صحیح بخاری، ج ۴، ص۱۷۶، ح ۳۵۹۷، کتاب المناقب، ب ۲۵، باب عَلاَمَاتِ النُّبُوَّهِ فِی الإِسْلاَمِ
رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلّم به روی تلّی از بلند ی های اطراف مدینه رفت و فرمود: آیا شما هم آن چه من می بینم می بینید؟ من می بینم که فتنه ها از لابلای خانه های شما [اهل مدینه] هم چون باران باریدن نماید.
نووی در شرح این جمله در صحیح بخاری می گوید:
…والتشبیه بمواقع القطر فی الکثره والعموم أی أنها کثیره وتعم الناس لا تختص بها طائفه وهذا اشاره الی الحروب الجاریه بینهم کوقعه الجمل وصفین والحره ومقتل عثمان ومقتل الحسین رضی الله عنهما وغیر ذلک وفیه معجزه ظاهره له صلی الله علیه وسلم
شرح مسلم، نووی، ج ۱۸، ص ۷
این تشبیه رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلّم که از معجزات آن حضرت می باشد اختصاص به طایفه ای خاص از اهل مدینه ندارد؛ بلکه این سخن به جنگ هایی بین مردم مدینه اشاره دارد مثل جنگ جمل و صفین و حره و مقتل عثمان و مقتل حسین علیه السلام و غیر این جنگ ها
ابن حجر در شرح این فقره از سخن رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلّم می گوید:
…انی لاری الفتن خلال بیوتکم وکان خطابه ذلک لاهل المدینه
فتح الباری ج ۱۳، ص ۳۸
خطاب رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلّم به اهل مدینه است
از این رو خدا و رسول او لازم می دانند تا تمام تأکید و عنایت خود را در امر ولایت امیر المؤمنین علیه السّلام با مردم مدینه داشته باشند.
۳ ـ منی و عرفات و یا مکه نا مناسب برای معرفی امیر المؤمنین علیه السّلام
وعن ابن عباس: لما أمر النبی (صلی اللّه علیه وآله وسلم) أن یقوم بعلی ابن أبی طالب المقام الذی قام به؛ فانطلق النبی (صلی اللّه علیه وآله وسلم) إلی مکّه، فقال: رأیت الناس حدیثی عهد بکفر- بجاهلیه – ومتی أفعل هذا به، یقولوا: صنع هذا بابن عمّه ثم مضی حتی قضی حجه الوداع
تاریخ الخلفاء للسیوطی، ص۱۵۸؛ کنز العمال، ج۱۱، ص۶۰۳، ح ۳۲۹۱۶ بنقل از امالی محاملی
ابن عباس می گوید: چون رسول الله مامور شد که علی علیه السلام را به جانشینی خود نصب کند به مکه رفت(ولی در آنجا اقدام به این کار نکرد) و گفت مردم هنوز در آنها علایق کفر (و جاهلیت) باقی است اگر اقدام به این کار کنم می گویند این کار را بخاطر پسر عمو بودن انجام داده لذا از این کار صرف نظر کرد تا در برگشت از حجه الوداع آن کار را انجام داد
همچنین منی و عرفات و یا شهر مکه محلی است که تمام توجه مردم در ایام حضور در آن مکان، به عبادت و تضرع و انقطاع الی الله و اعمال مخصوص به آن مکان و زمان مبذول می گردد و هر گونه برنامه ای دیگر در آن سرزمین، یا توجه مردم به عبادت را متوجه خود می سازد و یا اهمیت ویژه آن امر را از بین می برد.
۴ ـ اعلام عمومی در مدینه بر آموزشی بودن حجه الوداع
از ابتدای امر و قبل از حرکت کاروان حجه الوداع در مدینه ندا داده شده بود که رسول خدا برای آموزش احکام و مناسک حج عازم مراسم حج هستند.
عن حذیفه: أمر رسول الله صلی الله علیه وآله المؤذنین، فأذنوا فی أهل السافله والعالیه: ألا إن رسول الله صلی الله علیه وآله قد عزم علی الحج فی عامه هذا لیفهم الناس حجهم ویعلمهم مناسکهم، فیکون سنه لهم إلی آخر الدهر…
إرشاد القلوب، ص ۳۲۸ ـ بحار الانوار،ج ۲۸، ص ۹۵ و ج ۳۷، ص ۱۱۵ و ج ۲۱، ص ۳۷۸، باب ۲۶
رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلّم به مؤذنان امر فرمود تا در تمامی شهرها و دیارها اعلام کنند که رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلّم در این سال (سال آخر عمر پیامبر) قصد حج دارند و منظور و غرض از این حج آموزش و تعلیم مناسک و اعمال حج است تا این مناسک برای همیشه بین مردم بماند…
از این رو شاید بتوان این گونه گفت: که خدا و رسول او نخواسته اند هر گونه امری که از توجه مردم به آموختن و تعلیم مناسک و اعمال حج می گردد را در ایام حضور در مکه و عرفات و منی مطرح سازند.
۵ ـ تایید مناسبت غدیر در معرفی امیر المؤمنین به پیام تبریک دیگران
شرایط و ظروف زمانی و مکانی در غدیر به حدی مهیّا و مناسب بوده که جمعیت حاضر در غدیر جلو آمده و با امیر المؤمنین علیه السّلام بیعت کرده و با کلماتی همچون «بخ بخ لک یا بن ابی طالب!» تبریک گفته اند و در مرئی و منظر تمام حاضران در غدیر این اتفاق را به عنوان سندی ماند گار در تاریخ ثبت نمودند.
