کیفیت و نحوه شهادت یا وفات حضرت زینب و ام البنین چگونه بود؟
پدر ام البنین ابوالمجْل حزّام بن خالد، از قبیله بنی کلاب[۱] و برخی از علمای معاصر نام مادرش را ثمامه دختر سهیل بن عامر بن مالک ذکر کردهاند.[۲] در مورد تاریخ ولادت حضرت امالبنین(س) اطلاعی در دست نیست و تاریخنگاران سال ولادت او را ثبت نکردهاند.
حضرت امّ البنین، مادر حضرت ابا الفضل عباس(ع) بود که پس از شهادت حضرت فاطمه(س) به همسرى حضرت على(ع) در آمد.[۳] نامش «فاطمه بنت حزام»، بود.[۴] زنى بود با شرافت، از خانوادهاى ریشهدار و دلاور و نسبت به فرزندان حضرت زهرا نیز بسیار مهربان بود. ثمره ازدواج على(ع) با او چهار پسر بود، به نامهاى: عباس، جعفر، عبد اللّه و عثمان،[۵] که هر چهار فرزندش روز عاشورا در رکاب سید الشهدا به شهادت رسیدند.[۶]
امّ البنین، پس از شهادت فرزندانش، همه روزه به بقیع میرفت و به یاد فرزندان شهیدش مرثیههای بسیار سوزناکی میخواند و مردم مدینه نیز به ندبه و نوحه او گوش فرا میدادند تا جایی که مروان بن حکم – این دشمن اهل بیت- نیز همواره به نوحهخوانی او حاضر شده و میگریست.[۷]
ام البنین در مدینه از دنیا رفت و در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد. اما از سال و چگونگی وفات ام البنین، در منابع دسته اول روایی و تاریخی چیزی ذکر نشده است. البته برخی متأخران با استناد به منابعی سال وفات وی را روز سیزدهم جمادی الثانی سال ۶۴ هجری قمری نوشتهاند،[۸] اما با توجه به اینکه منابع مورد استناد توسط نویسندگان یکی دو قرن اخیر، در دسترس نبوده و نیز قابلیت چندانی برای استناد تاریخی ندارند از ردّ و یا تأیید آن معذوریم.
[۱]. ابن سعد کاتب واقدی، محمد بن سعد، الطبقات الکبرى، ج ۳، ص ۱۴، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ دوم، ۱۴۱۸ق.[۲]. سماوی، محمد بن طاهر، إبصار العین فی أنصار الحسین(ع)، ص ۵۶، قم، دانشگاه شهید محلاتى، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.[۳]. بلاذری، احمد بن یحیی، أنساب الاشراف، ج ۲، ص ۱۹۲، دار الفکر، چاپ اول، ۱۴۱۷ق؛ سبط بن جوزی، تذکره الخواص من الأمه فی ذکر خصائص الأئمه، ص ۱۶۸، قم، منشورات الشریف الرضی، چاپ اول، ۱۴۱۸ق؛ امین، سید حسن، مستدرکات اعیان الشیعه، ج ۱، ص ۳۲۶، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، ۱۴۰۳ق.[۴]. ابن عنبه حسنى، سید احمد بن على، عمده الطالب فی أنساب آل أبى طالب، ص ۳۲۷، قم، انصاریان، ۱۴۱۷ق؛ عاملى، سید محسن امین، لواعج الأشجان فی مقتل الحسین(ع)، ص ۱۳۶، بیروت، دار الأمیر للثقافه و العلوم، چاپ اول، ۱۹۹۶م.[۵]. أنساب الأشراف، ج ۲، ص ۱۹۲؛ الطبقات الکبری، ج ۳، ص ۱۴٫[۶]. الطبقات الکبری، ج ۳، ص ۱۴؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، ج ۱، ص ۳۵۴، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق؛ لواعج الأشجان، ص ۱۳۶٫[۷]. ابوالفرج اصفهانى، على بن حسین، مقاتل الطالبیین، ص ۹۰، بیروت، دار المعرفه، بیتا؛ مجلسی، محمدباقر، جلاء العیون، ص ۶۷۸، قم، سرور، چاپ نهم، ۱۳۸۲ش؛ لواعج الأشجان، ص ۱۳۹٫[۸]. برخی در فضای مجازی چنین نگاشتهاند: در کتاب «کنز المطالب» نوشته شده به تاریخ ۱۳۲۱ هجری قمری نوشته علّامه سیّد محمّد باقر قرهباقی همدانی در باب سال و روز وفات حضرت ام البنین به نقل از کتاب «اختیارات» طی حدیثی از اعمش آمده است: «روز سیزدهم جمادی الثّانی که مصادف با جمعه بود بر امام زین العابدین وارد شدم. ناگهان فضل بن عبّاس(ع) وارد شد و در حالی که گریه میکرد، گفت: جدّهام ام البنین از دنیا رفت. شما را به خدا ببینید چطور این روزگار فریبکار، خاندان کساء را در یک ماه دوبار عزادار کرد».
مرحوم قره باقی مینویسد: پس از چندی از خبر دیگری مندرج در حاشیه کتاب “وقایع الشّهور و الایام” تألیف بیرجندی اطلاع یافتم که به نقل از اعمش نوشته شده است: «در سیزدهم جمادی الثّانی و در سال ۶۴ هـ.ق ام البنین وفات یافت و در قبرستان بقیع به قول مشهور دفن گردید».
کیفیت و نحوه شهادت یا وفات حضرت زینب و ام البنین
کیفیت و نحوه شهادت یا وفات حضرت زینب و ام البنین