راه‌های مقابله با اندیشه‌ی سلفی‌گری در استان سیستان و بلوچستان
راه‌هایی که از طریق آنها می‌توان با اندیشه سلفی‌گری در استان مقابله نمود عبارتند از:
۱ـ تأسیس مرکزی جهت جمع‌آوری کتب، جزوات، لوح‌های فشرده و گردآوری شبهات مطرح شده در استان، که متأسفانه یکی از ضعف‌هایی که متوجه حوزه‌ی علمیه است، کم اطلاعی از مطالبی است که در استان به طور عام و در حوزه‌های علمیه‌ی اهل تسنن به طور خاص مطرح است.
۲ـ برگزاری نشست‌ها و کلاس‌هایی برای طلاب و مبلغین اعزامی استان با رویکرد جوابگویی به شبهات اهل تسنن استان، و نیز مباحثات و مناظرات صوری بین طلاب جهت تسلط بر جواب گویی.
۳ـ تقویت فکری و مالی حوزه‌های علمیه‌ی شیعه‌ی استان که باید مدافعان فکری مذهب اهل بیت در برابر شبهات باشند.
۴ـ با توجه به مرکزیت فعالیت‌های اهل تسنن در استان، تأسیس مؤسساتی چون مؤسسه‌ی کلام و مذاهب اسلامی در استان برای تقویت و پشتیبانی فکری، ضروری به نظر می‌رسد.
۵ـ با توجه به افزایش چند برابری طلاب اهل سنت استان نسبت به طلاب شیعه‌ی استان، تشویق و سعی در جهت جذب طلبه‌ی بومی و بالا بردن ظرفیت پذیرش طلبه در استان از ضروریات می‌باشد.
۶ـ ایجاد انس و الفت بین حوزه‌های علمیه و طلاب اهل تشیع و تسنن زیرا تا وقتی فضای بین طلاب دو مذهب، فضای دشمنی و کینه باشد، شنیدن کلام یکدیگر و قبول کلام حق امکان ندارد و فضای دوستی آنگاه اتفاق می‌افتد که اولاً به مقدسات یکدیگر توهین نکنند که متأسفانه سخنرانی بعضی از سخنرانان که به مقدسات آنها توهین می‌کنند، در استان پخش می‌شود و این، فضای بین دو مذهب را تیره‌تر می‌کند. به اعتقاد یکی از محققین؛ مبلّغ قبل از اینکه یک مبلّغ باشد، باید یک روانشناس باشد، یک جامعه‌شناس باشد. جامعه‌ی بلوچ را با سنت‌ها و اعتقادات ویژه‌اش بشناسد تا بتواند بدون اینکه مردم را بشوراند، تحول ایجاد نماید.([۱]) ثانیاً رفت و آمد بین حوزه‌ها و طلبه‌های شیعه و سنی بیشتر شود.
۷ـ روشن کردن دیدگاه شیعه و تمایز دادن بین فرق منتسب به شیعه مثل فرق صوفیه (دراویش) و علی اللهی با اعتقادات ناب اهل بیت.
بعضی از طرق بیان دیدگاه شیعه
الف) انجام مسابقاتی از طریق کتاب، جزوه و سی دی با رویکرد نیاز منطقه و شبهاتی که آنجا مطرح است.
ب) افزایش نشست‌هایی بین علمای شیعه و سنی همچون همایش علمی، تحقیقی مذاهب اسلامی.([۲])
پ) صدا و سیما.
ت) مبلغین اعزامی و… .
۸ـ از دیگر اموری که باید انجام شود؛ افزایش نشست بین علماء شیعه و سنی در رابطه با موضوعاتی چون توسل، توجه به قبور و غیره است. همایش علمی تحقیقی مذاهب اسلامی شاید مهم‌ترین همایشی است که بین علماء شیعه و سنی توسط نهاد رهبری در امور اهل سنت، سالی یک بار انجام می‌شود، اما این نشست، اولاً از جانب بعضی از مولوی‌ها متأسفانه تحریم شده است و ثانیاً بازتاب نشست در استان، زیاد محسوس نیست.
۹ـ اجرای مصوبه‌ی شورای عالی انقلاب فرهنگی([۳]) در خصوص ساماندهی مدارس اهل تسنن که اجرای آن به نفع استان و کشور است.
۱۰ـ شناسایی افرادی که سعی در ترویج اندیشه‌های سلفی دارند و درخواست مناظره با آنها.
۱۱ـ حمایت فکری و مالی از طلاب و مبلغینی که در استان به صورت دائم یا مقطعی مشغول فعالیت فرهنگی هستند. با توجه به اینکه اهل تسنن با تمام قوای خود، اعم از طلاب، جماعت تبلیغی، کتب، سی دی و… مشغول به فعالیتند، اما طلاب شیعه به خاطر عدم بودجه جهت مسابقات فرهنگی و جوایز و غیره، قادر به فعالیت فرهنگی به نحو مطلوب نیستند، به نظر می‌رسد طرح مرکز خدمات مبلغین (که به اعتقاد برخی بهترین کمک به مبلیغین است) اگر تأسیس شود، بسیاری از دغدغه‌های طلاب را پاسخگو می‌باشد (در صورت نیاز می‌توان این طرح را بیان کرد).
۱۲ـ استفاده از مولوی‌های میانه‌رو و معتدل در تلویزیون استانی جهت جوابگویی.
۱۳ـ استفاده از فتاوای علماء اهل تسنن در رد اندیشه‌های سلفی‌گری و چاپ کتب یا مقالات و پخش آنها در استان.
۱۴ـ همانطور که بیان شد از جمله اسباب ترویج اندیشه‌های سلفی‌گری؛ حس ناسیونالیسم بلوچ در میان بعضی از افراد می‌باشد، یکی از راه‌های از بین بردن این تفکر، استفاده از منابع کلامی‌اهل تسنن است.
در بین اهل تسنن استان سیستان و بلوچستان دو مذهب کلامی موجود است؛ اهل تسنن استان سیستان و بلوچستان ماتریدی یا اهل حدیث هستند، طبق مبنای کلامی هر دو گروه، خروج علیه حاکم اسلامی حتی اگر جائر و فاسق و جائر باشد جایز نیست.
یکی از مهم‌ترین کتب اعتقادی احناف، کتاب «شرح العقیدهًْ النسفیهًْ» است. تفتازانی می‌گوید:
«ولا ینعزل الامام بالفسق» أی بالخروج عن طاعه الله تعالى «والجور» أی الظلم علی عباد الله تعالى، لأنه قد ظهر الفسق وانتشر الجور من الأئمه والأمراء بعد الخلفاء الراشدین. والسلف قد کانوا ینقادون لهم، ویقیمون الجمع والأعیاد، باذنهم، ولایرون الخروج علیهم، ولأن العصمه لیست بشرط للامامه ابتداء، فببقاء أولى».
فسق (یعنی خروج از اطاعت خداوند) و تبهکارى (یعنی ظلم بر بندگان خداوند)، موجب عزل حاکم و خلیفه نمی‌شود، زیرا امیرانى که پس از خلفاى راشدین حکومت را به دست گرفتند، مرتکب ستم و تبهکارى شدند و پیشینیان تسلیم آنها بودند و به اجازه‌ی آنان اقامه‌ی جمعه و اعیاد می‌شد.([۴])
ابو جعفر طحاوی می‌گوید:
«ولا نری الخروج علی أئمتنا و ولاه أمورنا و ان جاروا و لا ندعوا علیهم و لا ننزع یدا من طاعتهم، ونری طاعتهم من طاعه الله عزوجل فریضه».([۵])
ابو جعفر طحاوی نیز در کتاب «بیان السنهًْ و الجماعهًْ» گفته است:
«ما خروج علیه امامان و والیان امور را جایز نمیدانیم ـ هر چند جائر و ستمکار باشند ـ. و علیه آنها دعا نمیکنیم، از اطاعت آنان دست برنمیداریم و اطاعت از آنان را (تا وقتی که به معصیت فرمان نداده‌اند) ناشی از اطاعت خداوند و واجب میدانیم.
در کتاب فقه مختصر که توسط یکی از افراد اهل حدیث استان ترجمه شده است، در کتاب جهاد آن، بخشی را به عنوان «عدم جواز خروج بر حاکم تا زمانی که نماز را بر پا می‌دارد مگر اینکه کفر آشکاری مرتکب شود» آورده است.([۶])
ابن تیمیه در کتاب منهاج السنهًْ می‌گوید: مشهور از مذهب اهل سنت این است که جایز نمی‌دانند خروج علیه امام و جنگ با شمشیر علیه او و اگر چه در بین آنها ظلم کرده باشد. کما اینکه احادیث صحیحه‌ی مستفیضه‌ای از پیامبر دلالت بر این می‌کند.([۷])
مبنای تفکر هر دو گروه، احادیثی است که از قیام در برابر حاکم باز می‌دارد و در زیر به چند نمونه اشاره می‌شود:
الف) «من خرج عن الطاعه وفارق الجماعه مات میته جاهلیه».
هرکس از اطاعت سلطان خارج شود و از جماعت جدا گردد، به مرگ جاهلیت مرده است.([۸])
ب) «من کَرِهَ من أمیرِهِ شیئا فَلْیَصْبِرْ فإنه من خَرَجَ من السُّلْطَانِ شِبْرًا مَاتَ میتَهً جَاهِلِیَّهً».
هر کس از فرمانرواى خود چیزى را ناخوش دارد باید بر آن شکیبایى کند؛ زیرا کسى که از اطاعت سلطان خارج شود، به مرگ جاهلیت مرده است.([۹])
پ) «من وَلِیَ علیه وَالٍ فَرَآهُ یَأتِی شیئا من مَعْصِیَهِ اللهِ فَلْیَکْرَهْ ما یَأْتِی من مَعْصِیَهِ اللهِ ولا یَنْزِعَنَّ یَدًا من طَاعَهٍ».
هر گاه کسى زمامدارى را بر معصیت خدا ببیند، باید از معصیت او ناخشنود باشد؛ ولى دست از اطاعت او بر ندارد.([۱۰])
۱۵ـ تدوین استراتژی نظام در مواجهه با اهل تسنن کشور.
۱۶ـ ملموس کردن خدمات نظام.
۱۷ـ فعالیت گروه‌‌های جهادی در میان مناطق سنی نشین.
[۱]) علل و زمینه‌های بحران سیستان و بلوچستان، ص ۱۳۴٫
[۲]) همایش علمی تحقیقی مذاهب اسلامی، همایشی است که همه ساله با هدف شناخت واقعی دیدگاه شیعه و سنی و زدودن ابهامات و تصورات ذهنی ناشایست و پیداشدن نقاط مشترک در استان سیستان و بلوچستان از طرف نهاد نمایندگی رهبری در امور اهل سنت برگزار می‌گردد. این همایش در سه کمیسون کلامی ـ حدیثی، فقهی و اجتماعی برگزار می‌گردد.
[۳]) شماره ۷۴۳۸ / دش ۱۱/۱۲/۱۳۸۶ اساسنامه‌ی شورای برنامه‌ریزی مدارس علوم دینی اهل تسنن کشور، مصوب کارگروه منتخب شورای عالی، بنا به تفویض جلسه‌ی ۶۱۳ مورخ ۸/۸/۱۳۸۶ شورای عالی انقلاب فرهنگی.
ماده۱ـ تعریف به منظور تأمین نیاز فرهنگی ـ آموزشی جامعه اهل سنت ایران شورای برنامه‌ریزی مدارس علوم دینی اهل سنت زیر نظر شورای نمایندگان ولی فقیه در امور اهل سنت و با اهداف، وظایف و اختیارات پیش‌بینی شده در این اساسنامه تشکیل می‌شود.
ماده۲ـ اهداف ۱ـ تربیت عالمان آگاه، متعهد و متخلق برای انجام وظایف و پاسخ به نیازهای دینی جامعه اهل سنت.
۲ـ ساماندهی امور آموزشی و فرهنگی با تأکید بر آموزش‌های تطبیقی و زبان رسمی کشور.
۳ـ نشر فرهنگ تقریب و وحدت و انسجام اسلامی.
۴ـ ارتقای کیفی مدارس علوم دینی اهل سنت.
ماده۳ـ ارکان ۱ـ شورای برنامه‌ریزی. ۲ـ دبیر و دبیرخانه.
ماده۴ـ ترکیب اعضاء شورای برنامه‌ریزی ۱ـ رئیس شورای نمایندگان ولی فقیه در امور اهل سنت (رئیس شورا). ۲ـ دبیر شورای نمایندگان ولی فقیه در امور اهل سنت. ۳ـ حداقل سه نفر از اعضای شورای نمایندگان ولی فقیه به انتخاب شورای مزبور. ۴ـ نماینده شورای عالی انقلاب فرهنگی. ۵ـ رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه. ۶ـ رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی. ۷ـ سه نفر از علمای مذاهب اهل سنت به انتخاب شورای نمایندگان ولی فقیه در امور اهل سنت و ترجیحاً از میان نمایندگان اهل سنت در مجلس خبرگان رهبری. تبصره ـ اعضای حقیقی شورا به مدت ۳ سال انتخاب می‌شوند و انتخاب مجدد آنان بلامانع است.
ماده۵ ـ وظایف شورای برنامه‌ریزی: ۱ـ تصویب برنامه‌ها، مقررات و آیین‌نامه‌های آموزشی، پژوهشی و فرهنگی. ۲ـ تصویب شرایط و ضوابط صدور مدارک تحصیلی برای طلاب مدارس علوم دینی اهل سنت. ۳ـ نظارت بر کیفیت تحصیلی مدارس علوم دینی اهل سنت و ارزشیابی مستمر آنها. ۴ـ اعطای مجوز تأسیس مدارس دینی اهل سنت در چارچوب سیاستها و ضوابط مصوب. ۵ـ صدور مدارک تحصیلی و علمی برای طلاب و ارزشیابی مدارک علمی صادره از داخل یا خارج از کشور. ۶ـ تصویب مقررات و آئین‌نامه‌های اجرایی، مالی و معاملاتی مدارس علوم دینی اهل‌تسنّن. ۷ـ تصویب ساختار سازمانی، بودجه‌ی سالانه و کلیه‌ی مقررات مورد نیاز دبیرخانه شورا. تبصره ـ وظایف فوق در چارچوب نظام آموزشی، سیاستها و ضوابط مصوب شورای نمایندگان ولی فقیه در امور اهل سنت انجام می‌پذیرد.
ماده۶ ـ جهت انجام کلیه‌ی امور و فعالیت‌های ستادی و پشتیبانی مربوط به شورای برنامه‌ریزی، دبیرخانه‌ی شورای برنامه‌ریزی زیر نظر رئیس شورا تشکیل می‌گردد.
تبصره ـ انجام وظایف دبیرخانه در استانها توسط دفاتر نمایندگان ولی فقیه در امور اهل سنت با هماهنگی رئیس شورای برنامه‌ریزی انجام می‌شود.
ماده۷ـ وظایف دبیر و دبیرخانه:
۱ـ نظارت و ایجاد هماهنگی در خصوص دفاتر نمایندگان ولی فقیه در امور اهل سنت.
۲ـ ارزیابی فعالیت‌های مدارس علوم دینی در چارچوب ضوابط تعیین شده.
۳ـ انجام پژوهش‌های مورد نظر شورای برنامه‌ریزی.
۴ـ تهیه و تدوین طرح‌ها و ارائه‌ی نظریات کارشناسی موردنیاز شورای برنامه‌ریزی.
۵ـ تهیه‌ی برنامه‌ی کار و تنظیم دستور جلسات شورای برنامه‌ریزی.
۶ـ ابلاغ مصوبات شورای برنامه‌ریزی و فراهم آوردن تمهیدات اجرایی.
۷ـ ارائه گزارش عملکرد سالانه دبیرخانه یا گزارش‌های لازم به شورای برنامه‌ریزی.
تبصره ـ دبیر شورای برنامه‌ریزی، مدیریت اداری و اجرایی دبیرخانه را عهده‌دار می‌باشد و با حکم رئیس شورای برنامه‌ریزی منصوب می‌گردد.
ماده۸ ـ بودجه‌ی دبیرخانه به صورت کمک توسط سازمان اوقاف و امور خیریه تأمین می‌گردد.
ماده۹ـ کلیه مقررات و آیین‌نامه‌های مغایر با این اساسنامه از تاریخ تصویب آن منسوخ و بلا اثر خواهد بود.
ماده۱۰ـ این اساسنامه مشتمل بر ۱۰ ماده و ۴ تبصره بنا به تفویض جلسه ۶۱۳ مورخ ۸/۸/۱۳۸۶ شورای عالی انقلاب فرهنگی توسط کارگروه منتخب شورای عالی به تصویب رسید. رئیس جمهور و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی ـ محمود احمدی‌نژاد rc.majlis.ir/fa/law/show/135106.
[۴]) شرح عقائد نسفی، صص ۱۰۰ـ۱۰۱٫
[۵]) شرح العقیدهًْ الطحاویهًْ، ص ۳۷۹٫
[۶]) فقه مختصر، ص۶۵۸٫
[۷]) منهاج السنهًْ النبویهًْ، ج۳، ص۳۹۱٫
[۸]) صحیح مسلم، ج۳، ص ۱۴۷۶٫
[۹]) صحیح بخاری، ج۶، ص۲۵۸۸٫
[۱۰]) صحیح مسلم، ج۳، ص ۱۴۸۲ مسند الإمام أحمد بن حنبل، ج۶، ص ۲۴٫
ثبت دیدگاه