هیجدهم ربیع الثانی
۱- تولد محقق حلی (۶۰۲ هجری قمری)
۲- شهادت آیت الله سید اسماعیل بلخی (۱۳۸۸ هجری قمری)
۳- درگذشت آیت الله شیخ عبدالحسین فقیهی رشتی (۱۴۱۰ هجری قمری)
—
۱- تولد محقق حلی (۶۰۲ هجری قمری)
شیخ نجم الدین جعفر بن الحسن بن یحیی بن سعید هذلی حلی، معروف به محقق حلی در سال ۶۰۲ ه.ق در شهر تاریخی حله به دنیا آمد.
او از همان سنین کودکی به تحصیل مقدمات علوم متداول عصر خویش پرداخت. او ادبیات عرب را که زبان مادریش بود به خوبی فرا گرفت. هیئت و ریاضیات و منطق و کلام را به مقدار لازم آموخت و در تمام این رشته‌ها با توجه به هوش سرشار خود تبحر کامل یافت.
وی آنگاه فقه و اصول را پیش پدرش حسن بن یحیی آموخت و از محضر فقهای مشهور حله، مانند ابن نما و سید فخار موسوی – شاگرد ابن إدریس حلی – بهره برد.
در اوایل جوانی اشعاری چند سرود، ولی به سفارش پدرش آن را دنبال نکرد.
او همچنین با یک واسطه شاگرد ابن زهره و ابن إدریس حلی است و استاد علامهٔ حلی بوده است.
محقق حلی در سایهٔ قریحهٔ سرشار و فکر مواج و وسعت نظری که داشت، به تحکیم مبانی فقه شیعه و اساس مکتب اجتهاد پرداخت.
وی فقه را بر پایهٔ استدلال محکم بنا نهاد و در تحقیقات خود به آرای دیگران نیز توجه داشت و در توسعهٔ ابعاد آن کوشش می‌کرد.
مقام او آن چنان است که در فقه کسی را بر او مقدم نمی‌شمارند.
فیلسوف و ریاضی‌دان بزرگ، خواجه نصیر الدین طوسی با او در حله ملاقات کرده و در جلسهٔ درس فقهش حضور یافته است. کتاب‌های محقق مخصوصاً کتاب شرایع یک کتاب درسی طلاب است. فقهای زیادی کتب محقق را شرح کرده یا حاشیه بر آن نوشته‌اند.
از جمله مدرّسینی که محقق حلی از محضر آنان بهره برده است عبارتند از: پدرش شمس الدین حسن حلی، سید مجد الدین علی بن حسن عریضی، ابو حامد نجم الإسلام محمد حلبی، ابن نما حلی، محمد بن جعفر حلی، سید ابوعلی، فخار بن معد موسوی و تاج الدین حسن بن علی بن دربی.
محقق حلی شاگردانی را تربیت نموده که هر یک چون ستاره‌ای درخشان در آسمان تشیع می‌درخشند که: علامهٔ حلی، ابن داود حلی، صاحب کتاب رجال، ابن ربیب حلی، سید عبدالکریم بن احمد بن طاوس، ابو جعفر، محمد بن علی کاشفی و شیخ محمد حلی، پسر علامهٔ حلی از جملهٔ آنهاست.
کتاب شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام از مهمترین آثار محقق حلی است.
سرانجام محقق حلی در سال ۶۷۶ ه.ق در سن ۷۴ سالگی بدرود حیات گفت. بدن مطهر آن بزرگوار را در جوار بارگاه ملکوتی امیر المؤمنین (علیه السلام) به خاک سپردند.
—
۲- شهادت آیت الله سید اسماعیل بلخی (۱۳۸۸ هجری قمری)
سید اسماعیل بلخی، در روستای سرپل بلخاب از توابع ولایت جوزجان در شمال افغانستان متولد شد. پدرش سید محمد حسینی بلخی، از عالمان بلخاب بود. سید اسماعیل بلخی، در حالی که تنها ۳ سال داشت، فراگیری علوم اسلامی را نزد پدر و همچنین دایی خود آیت الله سید حیدر بلخی آغاز کرد. پدر او با مشورت آیت الله سید حیدر بلخی، برای ادامه تحصیل سید اسماعیل، به همراه فرزندانش به خراسان هجرت کرد.
سید اسماعیل به همراه برادرش سید ابراهیم در مدرسه بالاسر حرم امام رضا (علیه السلام) فراگیری علوم اسلامی را آغاز کرد. سید ابراهیم در پی یک بیماری ناشناخته درگذشت، اما سید اسماعیل توانست صرف، نحو، تفسیر، کلام، فلسفه، فقه، اصول و علوم متداول حوزه‌های علمیه را از استادان خود فراگیرد.
از جمله استادان او در مشهد آقایان: شیخ محمدتقی هروی (ادیب نیشابوری)، میرزا مهدی غروی اصفهانی، شیخ میرزا علی‌اکبر نهاوندی، شیخ میرزا احمد کفایی خراسانی و سید صدرالدین صدر موسوی جبل عاملی بودند.
سید اسماعیل بلخی علاوه بر فراگیری دروس متداول حوزه علمیه، به مطالعه در زمینه تاریخ، تفسیر، فلسفه، ادبیات و… نیز می‌پرداخت. او در ۱۵ سال حضور خود در حوزه‌های علمیه ایران، عراق و افغانستان، و به خصوص در مشهد، قرآن کریم، نهج‌البلاغه، نهج‌الفصاحه، صحیفه سجادیه، و همچنین احادیث و روایات معصومین را حفظ کرد.
بلخی از آنجا که سخنوری و خطابه را لازمه حیات طلبگی و روحانیت می‌دانست، با حضور در درس اساتید نامداری مانند شیخ غلامرضا واعظ طبسی، سید حسن شمس فریمانی، شیخ محمود حلبی خراسانی و حسینعلی راشد خراسانی، به تقویت فن سخنوری خود پرداخت.
سید اسماعیل بلخی به همراه پدر و دایی خود در سفری یک ساله به عراق، عربستان سعودی و سوریه رفت و بعد از شش سال بار دیگر عازم نجف اشرف شد و در مدرسه علمیه آخوند خراسانی که مرکز طلاب و علمای افغانستانی بود استقرار یافت و از محضر آیات عظام: شیخ ضیاءالدین عراقی،سید ابوالحسن اصفهانی،سید محمدباقر اصطهباناتی،محمدحسین آل کاشف‌الغطاء،شیخ محمدحسین غروی کمپانی و سید محسن طباطبایی حکیم بهره برد.
سخنرانی‌های بلخی در انتقاد از اوضاع حاکم بر عراق، امکان حضور در حوزه علمیه نجف را نیز از او گرفت و زمانی که به سفر حج رفت، پس از بازگشت با توصیه برخی علماء، به ایران بازگشت و در حوزه علمیه قم مشغول تحصیل شد.
او پس از ورود به حوزه علمیه قم، در درس مراجعی از جمله سید صدرالدین صدر جبل عاملی، سید محمدحسین طباطبایی بروجردی، شیخ عباس قمی، سید حسین طباطبایی قمی و سید محمدتقی خوانساری حضور یافت. علاوه بر آن، در جلسات خصوصی امام خمینی نیز شرکت می‌کرد.
بلخی در سال‌هایی که موج کشف حجاب به تدریج ایران را فرامی‌گرفت، به فریمان رفت و خطابه‌هایی در مخالفت با کشف حجاب و دعوت مردم به مبارزه با رضاشاه ایراد کرد.
در جریان قیام مسجد گوهرشاد و تظاهرات اعتراضی روحانیت و مردم در محکومیت کشف حجاب، نقش‌آفرینی جدی‌ای داشت و در جمع مردم حاضر در مسجد گوهرشاد نیز سخنانی ایراد کرد و سپس تحت تعقیب ماموران حکومت پهلوی قرار گرفت.
او به مدت یک سال همراه پدر خود وارد هرات شد. سپس در مسجد جامع اهل تسنن و در جمع علما، بزرگان و مردم شیعه و سنی به ایراد خطابه پرداخت و سیاست‌های رضاشاه و مخصوصاً کشف حجاب را محکوم کرد. خطابه سید اسماعیل بلخی مورد استقبال علمای شیعه و سنی قرار گرفت. مهارت سخنوری بلخی، با استقبال مردم مواجه شد و او را در هرات ماندگار کرد.
بعد از یک سال از افغانستان خارج شد و ۱۸ ماه پس از خروج از افغانستان، و حضور در حوزه علمیه نجف و قم، به دلیل فعالیت‌های سیاسی در عراق و ایران، ادامه حضور در خارج از افغانستان را به صلاح ندانست و برای همیشه به کشور خود بازگشت.
پایه‌گذاری حزب ارشاد که آن را اولین حزب اسلامی و ملی افغانستان دانسته‌اند، مهمترین اقدام سیاسی سید اسماعیل بلخی است. این حزب با همکاری گروهی از چهره‌های سیاسی، علمی، نظامی و فرهنگی در هرات تأسیس شد و شیعه و سنی را در کنار هم قرار داد و هدف اصلی آن، سرنگونی حکومت استبدادی و تشکیل حکومت اسلامی بود.
سرانجام دولت ظاهرشاه، او را در بیمارستان علی‌آباد کابل مسموم کرد. مرگ بلخی، مقدمه‌ای برای سرکوب حرکت‌های اسلامی و به خصوص از میان رفتن حزب ارشاد بود.
—
۳- درگذشت آیت الله شیخ عبدالحسین فقیهی رشتی (۱۴۱۰ هجری قمری)
عبدالحسین در سال ۱۳۲۱ ه.ق در نجف زاده شد. تحصیلات مقدماتی و دروس حوزوی مقدمات و سطح و خارج حوزه را نزد استادانی همچون شیخ محمدحسین غروی اصفهانی، معروف به کمپانی، سیدابوالحسن اصفهانی، شیخ محمدعلی ایروانی، شیخ محمدعلی جمالی خراسانی فراگرفت و سپس به تدریس در حوزه علمیه نجف پرداخت.
او در سال ۱۳۵۲ ه.ق به قم مسافرت کرد و در حوزه علمیه این شهر تدریس خود را ادامه داد. ابتدا در درس شیخ عبدالکریم حائری یزدی و پس از آن سال‌ها در درس آیت الله بروجردی شرکت کرد.
عبدالحسین فقیهی، به نمایندگی از آیت الله بروجردی، مرجع تقلید وقت، هر سال چندین ماه در مکه و مدینه به سر می‌برد و علاوه بر بیان مسائل شرعی، رسیدگی به وضع سادات عربستان، به دریافت وجوه شرعی می‌پرداخت. او ۳۰ سال نماینده آیت الله بروجردی در امور حجاج بود و به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی سخن می‌گفت. او همچنین در «هیئت حکمه» برای اصلاح حوزه علمیه قم (این هیئت شامل افراد دیگری مانند امام خمینی، حاج شیخ مرتضی حائری، آیت الله فاضل لنکرانی، حاج سید زین العابدین کاشانی، محقق داماد، و… می‌شد.) حاضر بود.
عبدالحسین فقیهی، اجازات علمی زیادی از علمای خاصه و عامه در روایت و اجتهاد داشت؛ از جمله اجازه اجتهاد از مرجع عام آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی. اجازه دیگر وی از آیت الله بروجردی و آیت الله شیخ محمد کاظم شیرازی است.
از جمله آثار بر جای مانده از شیخ عبدالحسین فقیهی اثری با عنوان حاشیه بر کفایه بوده که در ۲۲ سالگی در نجف نوشته است.
سرانجام شیخ عبدالحسین فقیهی رشتی در سال ۱۴۱۰ ه.ق درگذشت و در یکی از حجره‌های صحن بزرگ حرم حضرت معصومه (سلام الله علیها) در قم به خاک سپرده شد.
ثبت دیدگاه