ریحانه، لقب فاطمه زهرا
ریحانه، لقب فاطمه زهرا
خلاصه پرسش
آیا نام «ریحانه» نیز از نامها و یا القاب حضرت فاطمه زهرا(س) میباشد؟
پرسش
آیا سند تاریخی یا حدیثی وجود دارد که نشان دهد «ریحانه» از القاب حضرت فاطمه زهرا(س) بوده است؟
پاسخ اجمالی
گرچه در منابع قابل استنادی که به ذکر نامها و القاب حضرتشان پرداختهاند، چنین نامی مشاهده نمیشود، اما روایات و گزارشهایی وجود دارد که در آنها «ریحانه» نه به عنوان یک نام و لقب، بلکه به عنوان یک ویژگی مثبت در مورد حضرت زهرا(س) مورد استفاده قرار گرفته است:
الف. رسول خدا(ص) را بشارت دادند که خداوند به شما دخترى هدیه فرمود، آنحضرت در چهره یاران نگریست و آنان را ناخشنود یافت، فرمود: «شما را چه میشود؟ شاخه ریحانى است که میبویمش و روزیش به عهده خداوند عزّ و جلّ است».[۱]
ب. امام علی(ع) میفرماید: «منم دروازه شهر علم، و گنجینهدار دانش رسول خدا و وارث او، منم همسر بتول که گرامیترین زنان جهان است؛ فاطمه آن بانوى پرهیزگار، برگزیده، پاکسرشت، نیکوکار، هدایت شده و هدایتگر، دخترى که حبیب خدا (حضرت محمّد) او را دوست میداشت، و بهترین دختران و دودمان او، و ریحانه (گل خوشبوى) او بود».[۲]
ج. در بخشی از زیارتنامه امام حسین(ع) میخوانیم: «السَّلَامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الصِّدِّیقُ الطَّیِّبُ الزَّکِیُّ الْحَبِیبُ الْمُقَرَّبُ وَ ابْنُ رَیْحَانَهِ رَسُولِ الله».[۳] همانگونه که مشاهده میکنید، امام حسین(ع) اینگونه مخاطب قرار گرفته که «سلام بر تو … ای پسر ریحانه پیامبر(ص)!»
در پایان سزاوار است بدانیم که بر اساس گزارشهای تاریخی، یکی از نامهای مادر امام جواد(ع) نیز «ریحانه» بوده است.[۴]
[۱]. «وَ بُشِّرَ النَّبِیُّ بِابْنَهٍ فَنَظَرَ فی وُجُوهِ أَصْحابِهِ فَرَأَى الْکَراهَهَ فیهِم فَقالَ ما لَکُمْ رَیْحانَهٌ أَشَمُّها و رِزْقُها علَى الله عَزَّ وَ جَلّ»؛ صدوق، محمد بن على، من لا یحضره الفقیه، ج ۳، ص ۴۸۱، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
[۲]. «أَنا بابُ مَدینَهِ الْعِلْمِ و خازِنُ عِلْمِ رَسولِ الله و وارِثُهُ و أَنا زَوْجُ الْبَتُولِ سَیِّدَهِ نِساءِ الْعالَمین فَاطِمَهَ التَّقِیَّه النَّقِیَّهِ الزَّکِیَّهِ الْمَبَرَّهِ الْمَهْدِیَّهِ حَبِیبَهِ حَبِیبِ الله و خَیْرِ بَناتِهِ و سُلالَتِهِ و رَیْحانَهِ رَسُولِ الله»؛ صدوق، محمد بن على، معانی الاخبار، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۳ق.
[۳]. شهید اول، محمد بن مکی، المزار فی کیفیه زیارات النبی و الأئمه(ع)، ص ۱۴۵، قم، مدرسه امام مهدی(عج)، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.
[۴]. ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب(ع)، ج ۴، ص ۳۷۹، قم، انتشارات علامه، چاپ اول، ۱۳۷۹ق.