شبهه گردش ماه های قمری و ثابت نبودن شب قدر
شبهه گردش ماه های قمری و ثابت نبودن شب قدر
شب قدر شب خاصی است که در آن قرآن نازل شده و گردش آن در فصل‌های مختلف موجب میشود آن شب خاص ثابت نباشد! این امر چگونه قابل توجیه است؟
پرسش
با سلام؛ این‌که شب قدرشب نزول قرآن است و قرآن در آن نازل شده، قطعی است. این شب یک شب بوده در یک تاریخ خاص، اما ماه رمضان در حال تغییر است، یک سال تابستان، یک سال زمستان، چطور است که شب قدر یک روز زمستان است و یک روز تابستان و ثابت نیست.
پاسخ اجمالی
خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «إِنَّ عِدَّهَ الشُّهورِ عِندَ اللَّهِ اثْنَا عَشَرَ شهْرًا فىِ کِتَابِ اللَّهِ یَوْمَ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ مِنها أَرْبَعَهٌ حُرُمٌ ذَالِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ»؛[۱] تعداد ماه‌ها نزد خداوند در کتاب الهى، از آن روز که آسمان‌ها و زمین را آفریده، دوازده ماه است که چهار ماه از آن، ماه حرام است (و جنگ در آن ممنوع مىباشد). این، آیین ثابت و پابرجا (ى الهى) است.
کلمه شهور، جمع «شهر» به معناى ماه است، و این کلمه در عربى از ماده «شهرت» گرفته شده و به مفهوم ظهور و وضوح است. علت اطلاق کلمه شهر بر ماههای قمری این است که مردم در پرداخت دیون و معاملات دیگر خود بدان نیاز داشتند و ظهور و اختفاى ماه بر عالم و جاهل و بیابانگرد و شهرنشین روشن و آشکار بود و همه مردم حتى اشخاص بی‌‌سواد و بیابانى نیز مىتوانستند حساب آن‌را داشته باشند؛ از این‌رو مدار احکام اسلام بر پایه ماه‌‌هاى قمرى نهاده شده است.[۲]
چگونگی اختلاف در روزها و ماههای سال در سال شمسی و قمری
سال شمسی و پدیدار شدن چهار فصل، بر اساس و مبنای گردش زمین به دور خورشید به وجود میآید که از آن به حرکت سالیانه یا حرکت انتقالی یاد میشود که زمین در حول یک دایره بیضى شکل در مدت ۳۶۵ شبانه روز و ۶ ساعت و ۹ دقیقه یک مرتبه به دور خورشید که هسته مرکزى آن است میگردد و سال شمسى از آن پدید مىآید؛ و چون محور گردش زمین به دور خورشید حالت بیضی شکل دارد گاهی زمین به خورشید نزدیک میشود و گاهی از آن دور و گاهی نیز در نقطه اعتدال قرار می‌گیرد و همین امر سبب پیدایش فصل‌های مختلف و تفاوت حرارت محیط نیم کره شمالى و جنوبى در فصول مختلفه، تفاوت ساعات شب و روز در فصول زمستان و تابستان، نزول باران و…، میگردد.[۳]
اما سال قمری بر اساس گردش ماه بر دور زمین، تنظیم و حساب میشود و دوازده دوره گردش ماه بر دور زمین یکسال قمرى می‌‌باشد و چون گردش ماه بر دور زمین از سى روز بیشتر و از بیست و نه روز کمتر نیست، دوازده دوره آن که یکسال قمرى است که سی‌صد و پنجاه و پنج روز و کسرى میشود که آن کسر در ظرف چند سال یک روز تمام میشود؛ از این‌رو بین ماه‌ها و سال قمرى با ماه‌ها و سال‌های شمسى ده روز اختلاف به وجود میآید و ماهى از ماه‌‌هاى قمرى مانند ماه مبارک رمضان یا ماه ذی الحجه و…، گاه در زمستان و گاه در تابستان مىباشد.[۴]
در حقیقت ماه قمری و شب قدر جابجا نمی‌‌شود، بلکه این ده روز اختلاف بین ماه قمری و شمسی سبب شده تا سال قمری ده روز قبل از پایان سال شمسی به پایان برسد و فصل‌‌ها در هر سال با ده روز اختلاف از ماه قمری پدیدار شوند، مثلاً اگر سال گذشته اوّل اسفند، اول ماه رمضان بود، امسال، اول اسفند، در دهم ماه رمضان پدیدار میشود. همچنین هر سال ده روز به این تأخیر در پدیدار شدن فصل به جهت همان ده روز اختلاف، اضافه میشود که در نتیجه پس از چند سال یک دوره فصلی جابجا شده و ماههای قمری نیز در فصل دیگری ظاهر میشوند، نه این‌که جابجایی واقعی صورت گیرد تا اشکال شود که شب قدر و عید قربان و…، در حال جابجا شدن است، در حالی‌که این وقایع در شب و روز خاصی اتفاق افتاده‌اند.
علاوه بر این، با عنایت به آیه: «هُوَ الَّذی جَعَلَ الشَّمْسَ ضِیاءً وَ الْقَمَرَ نُوراً وَ قَدَّرَهُ مَنازِلَ لِتَعْلَمُوا عَدَدَ السِّنینَ وَ الْحِسابَ ما خَلَقَ اللَّهُ ذلِکَ إِلاَّ بِالْحَقِّ یُفَصِّلُ الْآیاتِ لِقَوْمٍ یَعْلَمُو».[۵] پروردگار حکیم مدار و ملاک برای احکام اسلامی را ماههای قمری قرار داه نه ماههای شمسی. بنابر این، روزها و شب‌های خاص اسلامی هیچ‌گاه جابجا نمی‌‌شوند، بلکه همیشه ثابت هستند مثلاً عید قربان همیشه در دهم ذی الحجه اتفاق می‌‌افتد و عاشورا همیشه در دهم محرم و شب قدر همیشه در یکی از شب‌های ۱۹ یا ۲۱ یا ۲۳ ماه رمضان خواهد بود نه در غیر آن. این جابجایی فرضی به دلیل مقایسه ماههای قمری با ماههای شمسی تصور میشود که آن هم ملاک و مدار احکام اسلامی نیست.
[۱]. توبه، ۳۶٫
[۲]. ابن شعبه حرانى، حسن بن على، تحف العقول، محقق و مصحح، غفارى، على اکبر، النص، ص ۳۳، جامعه مدرسین، قم، چاپ دوم، ۱۴۰۴ ق.
[۳]. ابن بابویه، محمد بن على، ترجمه علل الشرائع، مترجم، مسترحمى، هدایت الله، النص، ص ۷، کتاب فروشى مصطفوى، تهران، چاپ ششم، ۱۳۶۶ ش.(پاورقی)
[۴]. مفضل بن عمر، توحید مفضل، ترجمه علامه مجلسی، محقق و مصحح: باقری بیدهندی، ناصر، پاورقی، طباطبایی، سید محمد حسین، ص ۱۶۲، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۹ش؛ مفضل بن عمر، توحید المفضل، محقق، مصحح، مظفر، کاظم، ص ۱۳۱، داورى، قم، چاپ سوم، بی‌تا؛ شیخ صدوق، الخصال، ترجمه، کمره‌ای، محمد باقر، ج ۲، ص ۲۵۶، کتابچی، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۷ش.
[۵]. «او کسى است که خورشید را روشنایى، و ماه را نور قرار داد و براى آن منزلگاههایى مقدّر کرد، تا عدد سالها و حساب (کارها) را بدانید خداوند این را جز بحق نیافریده او آیات (خود را) براى گروهى که اهل دانشند، شرح مىدهد»، یونس، ۵٫
شبهه گردش ماه های قمری و ثابت نبودن شب قدر. شبهه گردش ماه های قمری و ثابت نبودن شب قدر. شبهه گردش ماه های قمری و ثابت نبودن شب قدر. شبهه گردش ماه های قمری و ثابت نبودن شب قدر. شبهه گردش ماه های قمری و ثابت نبودن شب قدر. شبهه گردش ماه های قمری و ثابت نبودن شب قدر. شبهه گردش ماه های قمری و ثابت نبودن شب قدر
