امروزه بحث عرفى گرایى (Secularism) از مهم ترین بحث ها در حوزه دین و مناسبات اجتماعى به شمار مى آید. در گونه شناسى حاضر بین نسبت دین و سیاست و ارتباط نهاد دین (روحانیت) و نهاد سیاست (دولت) تفکیک صورت خواهد گرفت. این تفکیک در عالم مسیحیت وجود ندارد،

خلاصه از آن چه تا کنون گفتیم مى توانیم نکات ذیل را مورد تایید قراردهیم: ۱ـ اصل در زمین این است که قلمروى واحد باشد که تنها پرچم توحید بر آن افراشته باشد و مسلمان در زمین هم چون ماهى در دریا به حرکت در آید ۲ـ وجود پرچم هاى

انسان و اندیشه روشن است که انسان موجودى است آمیخته از روح و جسم و مرکب از عقل و غریزه و گرایش هاى انسان و به تبع آن, حرکت جامعه و تاریخ حاصل انگیزش دو عنصر روح و عقل است. حال باید دید که کدام یک از این دو عنصر,

دین را می توان به مجموعه به هم پیوسته ای از باورها و اندیشه های برگرفته از وحی الهی در رابطه با جهان، انسان، جامعه و جهان پس از مرگ تعریف کرد که هدف آن، هدایت انسان به سوی روش بهتر زیستن و کاملتر شدن است. این تعریف منطبق با