تأثیرپذیری از پندهای قرآن

دل سپردن به آیات الهی
قرآن، کتاب هدایت و رستگاری، به منظور پرورش فطرت انسانها نازل شده است. اما فقط در کسانی اثر می گذارد که قلب و روحشان زنده باشد، و دلهائی زنده و بیدارند که نسبت به آیات الهی، تأثیرپذیری عمیقی دارند.لذا در کتب معتبر اخلاق، از جمله کتاب پر محتوای « معراج السعاده » در بیان آداب باطنیه ی قرائت قرآن، مسئله تأثیرپذیری قاری، به هنگام تلاوت، مطرح گردیده است.قرآن، طی ۶۶۶۶ آیه ی نورانی خود، مطالب گوناگونی را بیان می دارد، و چون این پیک آسمانی، کلام مستقیم الهی است، لازم است که قاری قرآن، بریده از همه کس و همه جا، دل و جان، به آیات حیاتبخش آن بسپارد. و این دل سپردن، باید به گونه ای باشد که هر مطلب و هر اشاره ای، در او اثری عمیق بگذارد.مثلا اگر به آیه ای رسید که خبر از کیفر و عذاب می دهد، آن چنان بر خود بلرزد که گوئی خود او مشمول این عذاب دردناک خواهد شد.و چون به آیه ای رسید که حاکی از وسعت رحمت و وعده ی مغفرت الهی است، شاد و مسرور و امیدوار گردد.و هنگامی که به توصیف بهشت رسید و دانست که خداوند مهربان، برای میهمانان بهشتی، چه نعمت های شگفت انگیزی را قرار داده است،کلوا و اشربوا هنیئا بما کنتم تعملون، متکئن علی سرر مصفوفه و زوجناهم بحور عین.« و خطاب شود که ( از هر نعمت خواهید ) بخورید و بیاشامید، شما را گوارا باد پاداش اعمال نیکی که انجام دادید. در حالی که نزدیک هم بر تخت ( عزت ) تکیه زده اند و ما حورالعین را همجفت آنان گردانیده ایم. » (1)چنان شوقی در دلش ایجاد گردد که گوئی می خواهد از شدت خوشحالی، به پرواز درآید. و اگر به آیاتی رسید که خبر از لحظه های تکان دهنده و هولناک جهنم می دهد:تصلی نارا حامیه، تسقی من عین انیه« پیوسته در آتش فروزان دوزخ معذب هستند، و از چشمه آب گرم جهنم آب نوشند. » (2)چنان خوفی در او ایجاد شود که گوئی صدای شیون اهل جهنم را دارد می شنود.و زمانی که به ذکر صفات جلال و اسماء خداوند متعال رسید، به یاد عظمت و بزرگواری پروردگار، خاضعانه سرتسلیم و بندگی فرود آورد.عالم ربانی مرحوم ملااحمد نراقی، در پایان آن مبحث، در دو جمله ی کوتاه، نتیجه گیری می کند که :« مقصود کلی از تلاوت قرآن، رسیدن به این حالات است در دل و عمل، والا تنها جنبانیدن زبان، کاریست بسیار آسان »(3)
حالت مؤمنان به هنگام تلاوت
اسوه ی تقوا و پرهیزکاری، حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام، در خطبه ی معروف « همام » در بیان اوصاف پرهیزکاران، به حالت تأثیرپذیری آن پاک جانان، به هنگام تلاوت قرآن، اشاره می فرمایند که با نقل فرازی از آن خطبه، این صفحه را متبرک می سازیم:« … پس هر گاه به آیه ای برخورند که امیدواری در آن است، به آن طمع می نمایند و با شوق به آن نظر می کنند. مانند آن که پاداشی که آیه از آن خبر می دهد، در برابر چشم ایشان است و آن را می بینند.و هر گاه به آیه ای برخوردند که در آن ترس و بیم است، گوش دلشان را به آن می گشایند، چنان که گویا شیون و فرهاد اهل دوزخ در بیخ گوشهایشان است.» (4)
مخاطب پروردگار شدن
یکی از حالات تأثیر پذیری اینست که قاری خود را مخاطب پروردگار قرار دهد. بدین سان که وقتی آفریدگار بزرگ خطابی می فرماید، از امر یا نهی یا موارد دیگر، تلاوت کننده چنان تصور نماید که جهت خطاب بسوی اوست.« بهترین خطاب، خطاب ( یا ایها الذین آمنوا ) است. که خدا بندگانش را با این لقب افتخارآمیز مخاطب کند و بفرماید : ای مؤمنین !از امام ششم علیه السلام نقل شده که فرمود :لذت شنیدن این آهنگ، شیرینی این خطاب، آن قدر گوارا است که رنج دستور بعدی را انسان به آسانی تحمل می کند.یا ایها الذین آمنوا کتب علیکم الصیام. (۵)ای کسانی که ایمان آوردید، بر شما هم روزه داشتن فرض گردید. »(6)« این که در روایت آمده است که هر گاه شنیدی « یا ایها الذین آمنوا » خوانده می شود، در پاسخ بگو : « لبیک »، معلوم می شود این خطاب هم اکنون نیز هست و قرآن همواره با انسان سخن می گوید. وگرنه « لبیک » چه معنی دارد؟بنابراین، قرآن خواندن یعنی سخن خدا را شنیدن. لذا جا دارد در جائی که قرآن خطاب به مؤمنان می کند، انسان پاسخ « لبیک » بگوید، و البته نه تنها در زبان که در عمل به سخنان الهی، لبیک گوید. »(7)
پی نوشت‌ :

۱- سوره ی طور – آیات ۱۹ و ۲۰ .۲- سوره ی غاشیه – آیات ۴ و ۵ .۳- معراج السعاده – ص ۶۶۷ .۴- نهج البلاغه فیض الاسلام – خطبه ۱۸۴ .۵- سوره ی بقره – آیه ۱۸۳ .۶- تفسیر موضوعی قرآن – جلد یکم .۷- ماهنامه پاسدار اسلام شماره ۴۲ – مقاله آیت الله جوادی آملی .
منبع:کتاب آداب تلاوت قرآن