در شماره قبل بیان نمودیم که در حدیث یوم الدار در روز انذار { وَ أَنْذِرْ عَشیرَتَکَ اْلأَقْرَبینَ} (شعراء ۲۱۴) در همان اولین روز علنی شدن دعوت به اسلام، که پیامبر فرمود: کدامیک از شما مرا، در این کار یاری میکنید تا برادر، وصی و جانشین من در بین شما باشد؟ همه سکوت کردند و علی(ع) گفت «أنا یا نبی الله اکون وزیرک» ای پیامبر خدا من پشتیبان شما میشوم. پیامبر اسلام(ص) نیز فرمودند: او برادر، جانشین و خلیفه من در میان شماست پس سخن او را بشنوید و از او اطاعت کنید. این سرآغاز وصایت و خلافت بلافصل علی(ع) برای پیامبر اسلام بود که میتوان آن را سرآغاز پیدایش تشیع نامید. علاوه بر منابعی که در شماره قبل بیان شد به منابع متعدد دیگر همچون: (تاریخ ابن عساکر ج ۱، ص ۸۵؛ مستدرک حاکم ج ۳، ص ۳۵؛) امام احمد، کتاب الفتح الربانی ج ۲۳، ص ۱۲۲؛ کنزالعمال ج ۵، ص ۱۵؛ و… مراجعه نمایید.
این حدیث، صحیح السند، به حد تواتر رسیده و کاملاً قابل اطمینان و موثق است. بنابراین نقطه آغازین علنی شدن تشیع همان نقطه آغازین علنی شدن اسلام است. اسلام و تشیع دو اسم برای یک مکتب الاهی است. دو اسم اما همزاد و هم کفو برای یک آرمان الاهی، که این هم خود سری از اسرار الاهی، برای حفظ اصالت اسلام بوده است.
حضرت آیت الله سبحانی دامت برکاته میفرماید: تشیع با اسلام تاریخ یکسان دارد. در واقع تشیع همان اسلامی است که پیامبر خدا آورده و یکی از تعالیم آن، استمرار رهبری و امامت به وسیله فردی است که از جانب خدا تعیین و به وسیله پیامبر(ص) معرفی میشود. این اصل اساسی که ضامن بقای اسلام است و هویت تشیع را تشکیل میدهد، در زمان خود رسول خدا(ص) به وسیله آن حضرت اعلام شد و گروهی از صحابه پیامبر آن را پذیرفتند و پس از درگذشت رسول خدا(ص) بر همان پیمان باقی ماندند. اینان پیشگامان تشیع در عصر رسول خدا(ص) و پس از او بودند.
گاهی دیده میشود که برخی مستشرقین، روشن فکران و یا شخصیتهای علمی و مذهبی تاریخهای مختلف و یا موقعیتهای خاصی را به عنوان تاریخ تشیع ذکر کردهاند که واقعیت عینی و حقیقی ندارد. علت این اشتباه آن است که یا نسبت به روند شکلگیری تشیع علم و اطلاع کافی ندارند و یا اینکه حوادث و موقعیتهایی که بر روند گسترش تشیع تأثیرگزار بوده مثل جنگ جمل، واقعه کربلا، زمان امام جعفر صادق(ع) دوره صفویه و… را به عنوان تاریخ پیدایش تشیع قلمداد نمودهاند که صد البته بر هیچ محقق و پژوهشگری پوشیده نیست که دورههای تأثیرگذار بر تاریخ و گسترش تشیع غیر از زمان شکلگیری و سرآغاز تشیع است. در این مجال مختصر تنها به یادآوری چند دیدگاه متفاوت و ناصواب در مورد تاریخ پیدایش تشیع میپردازیم.
گروهی میگویند: تشیع در روز سقیفه بوجود آمده است، همان روزی که شماری از بزرگان صحابه از بیعت با ابوبکر خودداری کرده و گفتند: علی(ع) اولی به خلافت است و اوست که سزاواتر به امات امت است. (تاریخ یعقوبی، ج ۲، ص ۱۲۴؛ قم، منشورات شریف رضی)
گروه دیگری گفتهاند: پیدایش شیعه مربوط به اواخر خلافت عثمان و آن را به عبدالله بن سبأ ربط میدهند. (مختار الیشی، جهادالشیعه، ص ۲۵، بیروت، دارجبل) که امید است در ادامه مطالب در شمارههای بعد به نقد و نظر این دیدگاه بپردازیم.
برخی تصور کردهاند: شیعه پس از قتل خلیفه سوم پدید آمده است بدین شرح که پیروان علی(ع) که همان شیعیان بودند، در مقابل خون خواهان عثمان قرار گرفتند. ابن ندیم مینویسد: وقتی طلحه و زبیر با علی(ع) مخالفت کردند و جز به خونخواهی عثمان به چیز دیگری قانع نشدند، علی(ع) خواست با آنها بجنگد تا سر به فرمان حق نهند، آن روز کسانی را که از او پیروی کردند به نام شیعه خواندند.(فهرست ابن ندیم، ص ۲۴۹)
ابن عبد ربه اندلسی مینویسد: شیعیان کسانی هستند که علی(ع) را بر عثمان برتری دادند.
(احمد بن محمد بن عبد ربه اندلسی، العقد الفرید، ج ۲، ص ۲۳۰؛ بیروت دارالاحیاء التراث العربی)
گروهی دیگر تصور کردهاند: آغاز تشیع به واقعه کربلا و شهادت امام حسین(ع) مربوط است. (اصول عقاید اسماعیلیه نه نقل از برناردلویس، ص ۸۶) برخی نیز ادعا کردهاند: پیدایش تشیع مربوط به دوران صفویه بوده و… اما حقیقت آن است که چنین دیدگاههایی واقعیت نداشته و آنچه موافق دلایل مستند، مستدل، آیات قرآن، روایات پیامبر اسلام و اهل بیت(ع) است؛ و همچنین آنچه از تاریخ صحیح اسلام فهمیده میشود بیانگر آن است که: پیدایش شیعه برای اولین بار در زمان حضرت رسول(ص) و نقطه شروع آن با شروع علنی شدن دعوت به اسلام هماهنگ و هم زمان بوده است. آنچه از احادیث و روایات نبوی بدست میآید نشان میدهد، واژه شیعه اولین بار و پیش از همه از زبان رسول خدا(ص) و در لسان رایج پیامبر اسلام(ص) برای نامیدن دوستداران و پیروان علی(ع) به کار رفته است. اسلامشناسان و دانشمندان بزرگی همچون علامه کاشف الغطاء در کتاب دفاع از حقانیت تشیع ترجمه غلامحسن محرمی، ص ۴۸؛ علامه محمد حسین مظفر در کتاب تاریخ شیعه، ص ۹، علامه طباطبایی در کتاب شیعه در اسلام ص ۲۲۳، و… معتقدند؛ سرآغاز تشیع به دستور خداوند متعال و به دست پیامبر اسلام(ص) پایه گذاری و تأثیر گردیده است. بنیانگزار نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران میفرمایند: ما مفتخریم پیرو مذهبی هستیم که رسول خدا موسس آن به امر خداوند تعالی بوده است. (صحیفه امام، ج ۲۱، ص ۳۹۶؛ (۱۵ / ۳ ۱۳۶۸) ادامه دارد…
منبع : نشریه شیعه شناسی ، شماره۲
بازدیدها: ۰
هیچ نظری وجود ندارد