«غیرت» یعنی دفاع از محبوب در برابر متجاوز. طریحی غیرت را چنین معنا می‌کند:
«والغیره نفره طبیعیه تکون عن بخل مشارکه الغیر فی أمر محبوب له»؛ غیرت نفرت طبیعی است که انسان از شرکت دیگری در امر محبوبش دارد. (مجمع‌ البحرین/ج۲/ص۱۳۴۷)
جلوۀ شناخته شدۀ غیرت، غیرت ناموسی است که نشانۀ انسانیت انسان است و پیش از آنکه ارزش الاهی باشد، یک ارزش انسانی است. یعنی این خصیصه حتی در کافر نیز ارزشمند است و خداوند انسان‌های غیرتمند را دوست دارد و آنان که از این خصلت والا محرومند به کلّی از ساحت قدس حضرتش مطرودند. (میزان الحکمه/ج۲/ص۲۳۴۱)
جلوۀ دیگر این غیرت، غیرت دینی است؛ غیرت دینی یعنی دین را به عنوان محبوب‌ترین دیدن و مدافع حریم آن بودن. غیرت دینی یعنی اجازۀ تجاوز به حریم دین به هیچ کس ندادن، داشتن خشم مقدس در برابر متجاوزان به حریم دین، تلاش گسترده در راه نشر دین، امر به معروف و نهی از منکر و تولّی و تبری، داشتن روحیۀ دفاع از دین و آمادۀ فدا کردن همه هستی در راه آن.
امام علی(ع)  فرمود: «فإذا حضرت بلیه فاجعلوا اموالکم دون انفسکم، وإذا نزلت نازله فاجعلوا انفسکم دون دینکم. فاعلموا أنّ الهالک من هلکَ دینه والحریب من حرب دینه». (سفینه البحار/ج۱/ص۴۷۶)
آنگاه که حادثه‌ای پیش آمد، اموالتان را سپر جانتان قرار دهید و در حفظ جانتان بکوشید، اما اگر حادثه‌ای پیش آمد که دینتان در معرض خطر قرار گرفت، جانتان را فدای دینتان کنید که آن کس که در دینش از بین برود نابود است و غارت‌زده آن کس است که دینش به غارت برود.
آیین انسان‌ساز اسلام، پیروان خود را با این خصلت می‌پسندد و راز خیر بودن امت اسلام، احیای این ویژگی در بین آنان است؛ {کُنْتُمْ خَیْرَ أُمّهٍ أُخْرِجَتْ لِلْنّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللّهِ …}. (آل عمران/۱۱۰) شما بهترین امتی هستید که از میان مردم پدید آمده که امر به معروف و نهی از منکر کرده و به خدا ایمان دارید.
شیعیان تا زمانی «امت برتر» محسوب می‌شوند که غیرت دینی در بین آنان زنده باشد و افول آن به معنای از امتیاز افتادن آنان است.
در این آیه غیرت دینی «امر به معروف و نهی از منکر» بر ایمان به خدا مقدّم داشته شده و این علاوه بر آن که نشان‌دهندۀ اهمیت و عظمت این خصلت است، گویای آن است که غیرت دینی ضامن گسترش ایمان و اجرای همۀ قوانین فردی و اجتماعی اسلام است.
در روایات، غیرت دینی که نوعاً از آن با امر به معروف و نهی از منکر یاد شده است، مایه قوام دین، برترین اعمال، مایۀ استحکام جبهۀ ایمان، مایه ذلت دشمنان دین، مبنای برپایی احکام دین، راه انبیا، مایه آبادانی زمین و… معرفی شده است. (نهج‌البلاغه/حکمت۳۱؛ وسائل/ج۱۱/ص۳۹۵)
«غیرت دینی» فریضه‌ای است که در هیچ وضعیتی ترک شدنی نیست، حتی اگر انسان نتواند عملاً جلوی متجاوزان به حریم دینی را بگیرد، موظف است قلباً از آنان نفرت داشته باشد که این هم جلوه‌ای از غیرت دینی است و آنانی که حتی این مرحله از غیرت دینی را در جای خود راه نداده‌اند، «زندۀ مرده نما» هستند.
در روایات، رضایت به گناه نیز گناه شمرده شده است؛ چرا که این جلوه برجسته فقدان غیرت دینی است. امام علی(ع)  فرمود: «آن کس که به کار جمعیّتی راضی باشد، همچون کسی است که در آن کار دخالت داشته است و بر کسی که داخل در باطلی می‌شود دو گناه است:
۱ـ گناه عمل به باطل ۲ـ گناه رضایت به آن». (نهج البلاغه/حکمت ۱۵۴)
از جلوه‌های برجستۀ غیرت دینی «خشم مقدّس» است. به همان اندازه که در قرآن و روایات دعوت به مهربانی و گذشت در خصوص خودی‌ها شده، دعوت به خشم مقدس در برابر کفار شده است و این جلوه برجستۀ غیرت دینی است؛ {مُحَمّدٌ رّسُولُ اللّهِ وَالّذِینَ مَعَهُ أَشِدّاءُ عَلَى الْکُفّارِ رُحَمَاءُ بَیْنَهُمْ}. (فتح/۲۹)
محمّد(ص)  فرستادۀ خداست و کسانی که با او هستند در برابر کفار سخت‌گیر و در میان خود رحیم و مهربانند. مهر و رحمت بجا و خشم بجا از صفات برجسته حضرت حق است، آن چنان که خداوند «ارحم الراحمین» است ولی در مورد کسانی که پرده دری و هتّاکی را به اوج برسانند «أشدّ المعاقبین» است. همانگونه که خداوند «غفور و رحیم» است، «شدید العقاب» نیز هست.
چهارده بار در قرآن کریم خداوند با وصف «شدید العقاب» ستوده شده است و در یک آیه از مهر و قهر خداوند یکجا یاد شده است؛ {اعْلَمُوا أَنّ اللّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ وَأَنّ اللّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ}. (مائده/۹۸)
پس برگزیدگان خداوند نیز کسانی هستند که جانشان مملوّ از این «خشم مقدس» در برابر متجاوزان به حریم دین است.
حضرت امام علی بن ابی طالب(ع)  به همان میزان که از بی‌حالی و سست عنصری و تساهل بیشتر یارانش می‌نالد، از غیرتمندان، تجلیل و تکریم فوق العاده می‌نماید.
ابوذر غفاری این حنجرۀ مقدس حق! این فریادگر خستگی‌ناپذیر علیه منکر! این شاگرد برجستۀ مکتب نبوی و علوی(ع)  وقتی می‌بیند که جامعۀ اسلامی از مسیر اصلی خود خارج شده و ملاک و معیار درستی و راستی، قوم و قبیله و نژاد است و بیت المال فقط در اختیار کسانی که در حکومت سهم دارند یا رابطه قوم و خویشی با حاکمان دارند قرار می‌گیرد، غیرت دینی او که از شاخصه‌های اصلی معتکفان غدیر است، به اوج خود می‌رسد و اوج گرفتن غیرت دینی همان و تبعید او به «ربذه» همان.
ابوذر باید تاوان اقتدا به امیر و سرور خود علی بن ابی طالب(ع)  را بپردازد و مورد خشم حاکمان وقت قرار گیرد.
عثمان بن عفان او را به «ربذه» تبعید می‌کند و همراهی و بدرقه کردن ابوذر را ممنوع اعلام می‌کند، امّا امیر مهربانی و پرچمدار غیرت دینی، امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب(ع)  و فرزندان ارجمندش، ابوذر را بدرقه می‌کنند. امام علی(ع)  ابوذر را چنین ستود: «یا أباذر إنک غضبت لله فارج من غضبتَ له».
ای اباذر! تو برای خدا خشم کردی و غضب نمودی، پس به همان کس که برایش غضب کردی (یعنی خداوند) امیدوار باش! (نهج البلاغه/خطبۀ ۱۳۰)
ابوذر غفاری که جانش سرشار از عشق و محبت علوی است، در پاسخ مرادش چنین گفت:
«وإنّی والله ما أرید إلا الله عزّوجلّ صاحباً ومالی مع الله وحشه، حسبی الله لا اله إلاّ هو علیه توکّلت وهو ربّ العرش العظیم». (بحار الأنوار/ج۲۲/ص۴۲۷)
به خدا قسم من جز خدا را در نظر ندارم و تا خدا را دارم وحشتی مرا نیست؛ خداوندی که خدایی جز او نیست مرا بس است، بر او توکّل می‌کنم و او پروردگار عرش بزرگ است.
شیعه مکتب مهر و قهر است؛ کسانی که تنها مهر شیعه را منهای خشم مقدس آن مطرح می‌کنند، شناخت کافی از مکتب آسمانی شیعه ندارند؛ مکتب اهل‌بیت عصمت و طهارت(ع) ، تجلّی مهر و قهر حضرت حق است.
حضرت امام علی بن ابی طالب(ع) ، پیامبر بزرگ اسلام(ص)  را به همین خشم مقدس، چنین می‌ستاید: «کان النبی لا یغضب للدنیا، فإذا اغضبه الحق لم یعرفه أحد ولم یقم لغضبه شیء حتّى ینتصر له».
پیامبر گرامی اسلام(ص)  هیچ‌گاه برای دنیا خشم نمی‌کرد، امّا آنجا که جای خشم مقدس بود، آرام نمی‌گرفت.
 
منبع : نشریه امام شناسی ، شماره ۳۲
 
 

بازدیدها: ۰