جنبشهای شیعی بحرین
جنبشهای شیعی بحرین
(احزاب شیعی)
ابتدا چند نکته:
- احزاب سیاسی بحرین به صورت طبیعی و خودجوش برخاسته و از دل مردم و خواسته‌‌های عمومی شیعیان بحرین است.
- سخن از وفاداری شیعیان نسبت به حکومت و یا عدم وفاداری آنان بیشتر با هدف کمرنگ ساختن این واقعیت صورت می‌گیرد که سیاست احزاب شیعه تنها مسائل داخلی را شامل می‌شود. احزاب سیاسی نیز تلاش خود را بر حل مسائل داخلی کشور متمرکز ساخته‌اند.
- تمامی احزاب شیعه در مورد اصلاحات سیاسی و پایان بخشیدن به تبعیض علیه شیعیان اتفاق نظر دارند.
- حضرت آیت الله شیخ عیسی قاسم که شخصیتی آزاده و مبارز است و از نظر سیاسی دارای نقش اصلی و جامع و فراگیر است، تاکنون به هیچ حزبی گرایش نداشته و عضویت و رهبری هیچ کدام از احزاب را هم نپذیرفته است و همچنان در میان مردم شیعه از حمایت و جانبداری گسترده برخوردار است.
- از میان گروه‌‌های شیعه و احزاب سیاسی؛ دو گروه الوفاق و جمعیت اسلامی العمل، در عرصه سیاست از همه مهمتر هستند که از سال ۲۰۰۲ به عنوان دو حزب عمده از احزاب چهارگانه که انتخابات را تحریم کرد‌ه‌اند مطرح بود‌ه‌اند. حزب دیگری که اهمیت فراوانی دارد «جمعیت وطنی اخاء» نام دارد که تعداد زیادی از شیعیانی که ریشه فارسی دارند، از آن حمایت می‌کنند.
برخی از جنبشهای شیعی بحرین که نقش مهمتر و فعال‌تری در مبارزات شیعیان داشته‌اند عبارت‌اند از:
۱- جبهه اسلامی برای آزادی بحرین
این تشکّل، ریشه در مبارزات اسلامی دهه ۱۹۷۰ و به خصوص، نهاد مذهبی صندوق الحسین دارد و مهم‌ترین بنیانگذاران و رهبران آن، دو تن از علمای شیعی بحرین هستند. در سال ۱۹۸۱، تعدادی از اعضای این جبهه (حدود هفتاد نفر) پس از کسب آموزش نظامی و تخریبی، با قصد سرنگونی دولت وارد عمل شدند، اما بنا به دلایلی، اقدام آنان ناکام ماند و همگی بازداشت شدند. … جبهه اسلامی برای آزادی بحرین، اهداف خود را چنین بیان کرده است: تأمین آزادی‌‌های سیاسی، عدالت، آزادی بازداشت شدگان، برگزاری انتخابات مجلس، صدور اجازه بازگشت به افراد تبعیدی، احیای قانون اساسی، بی‌لیاقت خواندن خانواده حاکم برای اداره کشور.
این تشکّل، تلاش برای رسیدن به این اهداف را در قالب امر به معروف و نهی از منکر، یک واجب شرعی می‌داند و اعتقاد دارد که شیوه مبارزه در هر منطقه‌‌ای، متفاوت از دیگر مناطق است. از اینرو، مردم بحرین باید شیوه خاص خود را دنبال کنند. این جبهه، دارای هفت کمیته است که عبارت‌اند از: کمیته تبلیغات انتفاضه، کمیته حمایت از خانواده‌‌های شهدای انتفاضه، کمیته بزرگداشت شهدای انتفاضه، کمیته تنظیم راهپیمایی‌‌ها و تجمعات، کمیته هماهنگ کننده بین مناطق مختلف، کمیته دفاع از بازداشت‌شدگان و کمیته جمع آوری کمک‌‌ها برای آسیب دیدگان انتفاضه.
ارگان تشکّل یادشده، «الثوره الرسالیه» و «البحرین»؛ «وجه الاخر» (که به نام «چهره دیگر بحرین» به فارسی هم چاپ می‌شود) و مجله «الانتفاضه» است.([۱])
۲- حزب الله بحرین
از سال ۱۹۸۷ به بعد، دولت بحرین بار‌ها ادعا کرده است که گروهی به نام حزب الله بحرین، خوا‌هان سرنگونی نظاماند. دولت بحرین مدعی شده که این گروه سه هزار نفری،([۲]) تماماً نظامی‌اند و از لبنان تغذیه می‌شود و مورد حمایت ایرانند. در ششم نوامبر ۱۹۸۹، دادگاه امنیت ملی بحرین نُه نفر از جوانان کشور را به اتهام وابستگی به حزب الله بحرین محاکمه و به ده سال حبس محکوم کرد. در فوریه ۱۹۹۶ نیز دولت بحرین اعلام کرد که گروهی از اعضای حزب الله بحرین را دستگیر و بازداشت کرده است. حرکت آزادگان بحرین، ضمن صدور بیانیه‌ای، وجود چنین گروهی را رد کرد و بیان داشت که این اقدام دولت، حربه‌ای برای ساختن دشمن فرضی است تا ناآرامی‌‌ها را به خارج منتسب کند و در سرکوب آنها، حداکثر تلاش خود را به کار بندد. … دولت بحرین اعلام کرد که افراد این گروه، همگی شیعه‌اند و به بعضی از سازمان‌‌های دولتی ایران وابسته‌اند و در دیگر نقاط جهان نیز فعالیت دارند. بعضی از این افراد، با ظاهر شدن بر صفحه تلویزیون، به عضویت در حزب الله بحرین و ارتباط با ایران اعتراف کردند. دولت ایران، این ادعا را به شدت رد کرد. حزب الله لبنان نیز از وجود چنین گروهی اظهار بی‌اطلاعی و هرگونه رابطه با آن را تکذیب کرد. طی این حادثه، دو کشور ایران و بحرین، سفیران خود را فراخواندند و روابط دیپلماتیک خود را تا سطح کاردار تنزّل دادند.([۳])
در سال ۱۹۹۷ شاهد بیشترین محاکمه مخالفان در بحرین بودیم. در این سال، ۸۱ نفر محاکمه شدند؛ ۵۹ نفر حضوری و ۲۲ نفر غیابی. این عده که دولت بحرین آنان را در سوم ماه مه ۱۹۹۶ شناسایی و بازداشت کرده بود، متهم بودند که با جناح نظامی حزب الله بحرین رابطه داشتند. اکثر این افراد به پنج تا پانزده سال حبس محکوم شدند. ۲۳ نفر از آنان هم که تبرئه شدند، به موجب قانون امنیت ملی، در بازداشت باقی ماندند. در ۱۷ مارس ۱۹۹۷ نیز دولت بحرین ادعای مشابهی کرد.
در آوریل ۱۹۹۷، دولت کویت اعلام کرد تعدادی از اتباع بحرین را به اتهام عضویت در «حزب الله خلیج فارس» بازداشت کرده است. این افراد که در ۲۶ مارس دستگیر شده بودند، یک گروه یازده نفری را شامل می‌شدند. … روزنامه الایام نیز در دوم آوریل نوشت که این افراد، از اعضای حزب الله خلیج فارس‌اند و متعلق به سازمان شیعیانند که از طرف ایران حمایت می‌شود.([۴])
۳- حرکت هسته‌ای انقلابی
از جمله حرکت‌‌های سرّی و زیرزمینی شیعی بحرین بود که پس از انقلاب اسلامی ایران و تحت تأثیر آن در بحرین تشکیل شد. در ژانویه ۱۹۸۱، حکومت بحرین یکی از علمای دینی به نام شیخ ناصر الحداد و حدود بیست نفر از جوانان بحرینی را به اتهام اقدام علیه امنیت ملی بازداشت کرد. این افراد، متهم بودند که در تشکیلات الخلایا الثوریه، به رهبری شیخ ناصر الحداد عضویت داشته‌اند. در دهم آوریل، طی محاکمه‌ای شیخ ناصر الحداد به هفت سال و بقیه افراد به یک تا چهار سال حبس محکوم شدند.([۵])
۴- حرکت اسلامی انصار الشهداء
حرکتی مخفی و سرّی بود که در اوایل دهه ۱۹۸۰ و تحت تأثیر انقلاب اسلامی به وجود آمد. رهبری این تشکل به عهده شیخ جمال علی العصفور بود. این گروه را نیز دولت کشف کرد. شیخ عصفور نیز در سال ۱۹۸۰ دستگیر شد و تا سال ۱۹۸۱ در بازداشت به سر می‌برد که در همین سال و در بازداشت، ظاهراً بر اثر مسموم شدن از دنیا رفت.([۶])
۵- حزب الدعوه
این تشکل در سال ۱۹۶۵ و تحت تأثیر حزب الدعوه عراق به وجود آمد و خواستار حل مسئله فلسطین شد. این حزب، ریشه در جمعیت بیدارگری اسلامی دارد. در سال ۱۹۸۳، اعضای این گروه تحت تعقیب قرار گرفتند و در اوایل سال ۱۹۸۴، پنجاه نفر به اتهام عضویت در این تشکل، دستگیر و طی محاکمه‌ای در ۲۴ دسامبر، به یک تا هفت سال حبس محکوم شدند.([۷])
در موارد زیادی، شیعیان، اکثریت را در جنبش‌‌ها و ناآرامی‌‌ها به خود اختصاص داد‌ه‌اند که این خود دلایلی دارد: اولاً؛ اکثریت جمعیت بحرین را شیعیان تشکیل می‌دهند؛ ثانیاً؛ بیشترین نرخ بیکاری در بحرین، متعلق به مناطق شیعه‌نشین است. شرکت آنان در ناآرامی‌‌ها، به خاطر شیعه بودن آنان نیست، بلکه به خاطر بیکار بودن آنان است، ثالثاً؛ بر هر فردی از شهروندان بحرین لازم است که در حرکت مشروع و قانونی خود برای احیای دموکراسی فعال باشد. حال، علمای بحرین در این زمینه بیشتر احساس وظیفه می‌کنند و از میان علما، علمای شیعه بیش از دیگران این بار را بر دوش می‌کشند و این امر، باز هم به خاطر شیعه بودن آنان نیست، بلکه به خاطر بحرینی بودن آنان است؛ رابعاً؛ با توجه به اهمیت بیداری سیاسی مردم، علمای شیعه توانسته‌اند با استفاده از وسایل مهمی چون نماز جمعه، مساجد و حسینیه‌‌ها، بیش از دیگران در این زمینه اقدام کنند.([۸])
البته ناگفته پیداست که اعظم مصائب و تبعیض‌‌ها نسبت به شیعیان اعمال می‌گردد و آنها هستند که از فقر و نبود شغل و عدم امنیت و… رنج می‌برند؛ بنابراین:
بیشترین حوادث، در مناطق شیعه نشین اتفاق می‌افتد و بیشتر شرکت‌کنندگان در راهپیمایی شیعیانند.([۹])
۶- جمعیت اسلامی تفاهم ملی بحرین (الوفاق)
شیخ علی سلمان، رئیس این جمعیت، با تأکید بر لزوم برگزاری انتخابات سالم در این کشور، خواستار نظارت ناظران بر برگزاری انتخابات پارلمانی شد. وی پیش‌بینی کرد؛ جمعیت الوفاق که بزرگترین تشکّل سیاسی بحرین است، حدود ۱۲ کرسی پارلمان جدید را به دست آورد. وی گفت: در انتخابات شورا‌های شهری، که سال ۲۰۰۲ برگزار شد، جمعیت الوفاق حدود ۵۵ درصد آرای شرکت کنندگان را به دست آورد. گفتنی است، جمعیت الوفاق و سه تشکّل سیاسی دیگر در بحرین، انتخابات پارلمانی سال ۲۰۰۲ را در اعتراض به اصلاحات قانون اساسی، به ویژه تقسیم قدرت قانونگذاری بین مجلس نمایندگان، که منتخب مردم است، و مجلس شورا، که اعضای آن انتصابی است، تحریم کردند. با آن که شیعیان هشتاد درصد جمعیت بحرین را تشکیل می‌دهند، در ساختار قدرت جایگاهی ندارند.
الوفاق بزرگترین تشکّل سیاسی است که بیش از ۶۵۰۰۰ نفر، عضو رسمی آن است، اما رهبران این حزب می‌گویند که طرفدارن این حزب بیش از تعداد اعضای رسمی آن است؛ به طوری که قریب نصف جمعیت بحرین را شامل می‌شود.([۱۰]) با آنکه بیشتر اعضای آن را شیعیان تشکیل می‌دهند اما این حزب تنها یک تشکل مذهبی نیست؛ زیرا تعداد زیادی از جامعه کارگری و پیشه‌وران موفق و نیز روستاییان فقیر از سرتاسر بحرین نیز به عضویت این گروه در آمد‌ه‌اند. بنابراین نمی‌توان گفت که اعضای این حزب به کدام مرجع معیّن گرایش دارد بلکه در میان آنها مقلدین تمامی مراجع از جمله آیت الله خامنه‌ای، آیت الله شیرازی، آیت الله سیستانی و آیت الله فضل الله حضور دارند. همینطور حزب الوفاق از هیچ نظریه و ایدئولوژی خاص درون گروهی حمایت نمی‌کند بلکه از تمامی برنامه‌‌های سیاسی، اجتماعی و مذهبی برای رسیدن به اهداف مدنی خود استفاده می‌کند. ابراهیم شریف – که خود ریاست یکی از احزاب مخالف دولت به نام جمعیت دموکراتیک ملی «العمل» را به عهده دارد – می‌گوید: «مردم از آن جهت به عضویت الوفاق در می‌آیند که فکر می‌کنند بهترین جا برای حمایت از شیعیان است».([۱۱]) الوفاق در همین اواخر موفق شده در میان شیعیان تا حد زیادی مهم و با نفوذ گردد.
پیش از الوفاق حرکت اسلامی آزادیخواهان بحرین با اینکه غیرقانونی اعلام شده بود و اکثر رهبران آن در خارج از کشور حضور داشتند، در دهه ۹۰ قرن گذشته بیشترین هواداران را برای خود کسب کرده بود. برخی از شخصیت‌‌های سیاسی طرفدار بحرین مانند برخی از اعضای حزب قدرتمند الدعوه شیعی عراق هم، در الوفاق عضویت دارند.
شیخ علی سلمان رئیس کنونی الوفاق در اوایل دهه ۹۰ در قم زندگی می‌کرد؛ جایی که تحصیلات خود را تکمیل کرده بود. او به اجبار به لندن تبعید شد و بعد از ۵ سال، بار دیگر در فوریه ۲۰۰۱ به بحرین بازگشت.([۱۲]) وی در حزب الوفاق از اختیارات مطلق برخوردار نیست. وی با تصمیم تحریم انتخابات پارلمان ۲۰۰۲ نیز مخالفت کرده بود.
۷- جمعیت اسلامی العمل «امل»
دومین حزب بزرگ سیاسی شیعه و مخالف دولت، جمعیت اسلامی العمل است که شیخ محمد علی محفوظ ریاست آن را بر عهده دارد. علیرغم اینکه جمعیت اسلامی العمل با حزب وفاق و سایر احزاب مخالف، در مورد اصلاحات سیاسی و ضرورت اصلاح قانون اساسی سال ۲۰۰۲ همصدا و هماهنگ شد، اما این جمعیت با ساختار پیچید‌ه‌ای که دارد عرصه فعالیت مشخص و محدودی را دنبال می‌کند. این جمعیت در پی حفظ وجهه دینی است و خواستار برپایی نظامی است که از شریعت الهام گیرد و اهداف آن بیشتر فعالیت در عرصه سیاست دنیوی است. در واقع می‌توان جمعیت اسلامی العمل را از نظر سیاسی با تشکل دینی الرساله و فعالیت‌‌های حزب الدعوه که آثار آیت الله شیرازی را منتشر ساخته و خمس را جمع آوری می‌کند همردیف دانست. از نظر دینی، جمعیت اسلامی العمل با مرجعیت آیت الله شیرازی ارتباط دارد. هم اکنون آیت الله سید محمد صادق شیرازی در قم و آیت الله سید محمد تقی مدرسی در کربلا، آن را رهبری می‌کنند. گروه‌‌های سنی و حتی برخی از گروه‌‌های شیعه نیز با تردید به جمعیت اسلامی العمل می‌نگرند؛ زیرا این جمعیت از اساس و ریشه، میراث‌دار جبهه آزادی بخش بحرین است. این جبهه در سال ۱۹۸۰ توسط یک عالم دینی تندرو به نام سید هادی مدرسی با هدف انقلاب علیه آل خلیفه تشکیل شد. چندی بعد مدرسی از بحرین گریخت و نیرو‌های حکومتی دیگر اعضای این تشکل را بازداشت کردند. حزب اسلامی العمل در دهه ۹۰ – بعد از آنکه شیخ محفوظ رهبری آن را عهده‌دار شد – قدرتمند و فعال شد، اما این حزب هرگونه تندروی و دشمنی با آل خلیفه را مردود می‌داند.
هادی علوی که عضویت هر دو حزب را داراست و برای هر دو به طور یکسان فعالیت می‌کند به crisis group گفت: تعداد ۲۰۰۰۰ عضو در هر حزب ثبت نام کرد‌ه‌اند، اما او نیز همانند رهبران الوفاق مدعی شد که هواداران حزب او بیشتر از این تعداد است. هر دو حزب تقریباً از حمایت ۴۵ تا ۵۵ درصد شیعیان برخوردار است.([۱۳]) وی همچنین گفت: اکثر شهروندان بحرینی گرایش خود را به طور علنی آشکار نمی‌سازند، زیرا در بحرین به جناح‌‌های سیاسی به عنوان احزاب تندرو نگریسته می‌شود، به همین خاطر افراد با این جناح‌‌ها همکاری می‌کنند و علناً گرایش خود را اعلام نمی‌کنند.([۱۴])
۸- حزب اخاء (اخاء الحسینی)
سومین حزب شیعه، حزب جدید التأسیس به نام الاخاء است که بیشتر پیروان آن اصالت فارس دارند. این حزب در سال ۲۰۰۴ مجوز فعالیت دریافت نمود در حالی که فارس‌‌های بحرین بیش از ۲۵ تا ۳۰ درصد ساکنان این کشور را تشکیل می‌دهند.
فعالیت این حزب در مورد مشکلات و نابرابری‌‌ها و نگرانی‌‌های مشخص و محدودی است که اعضا و هواداران حزب، از آن رنج می‌برند. بنا به اظهارات این حزب، ۹۹ درصد اعضای آن از نظر قومی، اصالت ایرانی دارند اما اکثر خانواده‌‌های آنها بیش از صد‌ها سال در بحرین بود‌ه‌اند و همانجا هم متولد شد‌ه‌اند. این حزب هیچ ارتباطی با ایران ندارد و اعلام کرده است که قصد جدایی از سایر بحرینی‌‌ها را ندارد و تنها هدف آن پایان تبعیض علیه همنوعان خود است. علیرغم وجود تنوع و گوناگونی در ساختار و گرایش‌‌های مذهبی و اصالت قومی احزاب شیعه، آنان در اهداف اساسی و مهم با همدیگر هماهنگی و همکاری می‌کنند. به عنوان مثال، اصلاحات سیاسی، بهبود اوضاع اجتماعی، اقتصادی و پایان تبعیض، هدف‌‌هایی است که تمام احزاب شیعه آن را دنبال می‌کنند. و تمامی رهبران و به دنبال آن اعضای این احزاب، همگی یکصدا خواستار اجرای وعده‌‌هایی هستند که در پیمان‌نامه ملی سال ۲۰۰۲ عنوان شده است. اما دیگر احزاب مخالف دولت، فعالیت خود را در راستای متقاعد ساختن حکومت به اصلاح قانون اساسی ۲۰۰۲ و مخصوصاً تفویض کامل صلاحیت قانونگذاری به پارلمان منتخب متمرکز ساخته‌اند. هیچ یک از این احزاب، قصد نابودی و تغییر نظام را ندارند بلکه موضع معتدل آنها نسبت به آل خلیفه، مورد توجه گروه‌‌های شیعه قرار گرفته است. روستائیان شیعه که برخی از آنها از فقیرترین مناطق بودند، در پاسخ به سؤالی در مورد بهترین راه حل اختلافات قبیله‌ای قومی را اصلاحات سیاسی و اداری و کلید حل تمام مشکلات خواندند و خواستار برابری و مساوات شدند. با این همه، بسیاری از اهل تسنن و افرادی از خانواده سلطنتی در مورد شیعیان شک و تردید دارند. برخی از نگرانی‌‌ها نسبت به شیعه از این واقعیت نشأت می‌گیرد که برنامه‌‌های سیاسی شیعیان به دلیل عدم برخورداری از هماهنگی و تکامل در حل مشکلات ناکام ماند‌ه‌اند و آنان خواستار اصلاحات سیاسی و بنیادی هستند. این مطلب که علمای شیعه درصدد برقراری حکومت اسلامی هستند و از خارج خط‌مشی دریافت می‌کنند، ادعا‌های مبالغه آمیز است، اما علمای شیعه علیرغم تبعید مداوم آنها قصد دارند دولتی در داخل دولت به وجود آورند که علمای دینی از قدرتی مستقل و دور از دخالت دولت مرکزی بهره‌مند باشند.
۹- حزب حرکت اسلامی آزادیخواهان
این حزب توسط مخالفان اقلیت حاکم به منظور حمایت از شیعیان مظلوم و رفع تبعیض و محرومیت از آنان تأسیس گردید. ناسازگاری حکومت با شیعیان و متهم کردن آنان به وابستگی به کشور‌های همسایه، این حزب و اقلیت حاکم را به چالش با یکدیگر کشاند. آنگاه که مبارزات حزب حرکت اسلامی آزادیخواهان رونق گرفته بود و به صورت علنی درخواست مطالبات و حقوق از دست‌رفته خویش را می‌نمودند، از طرف اقلیت حاکم بر بحرین غیرقانونی اعلام شد. با این که رهبران حزب حرکت اسلامی آزادیخواهان در تبعید در خارج از کشور بودند تا دهه ۹۰ و حتی تا سال ۲۰۰۰ از مقبولیت فراوانی برخوردار بودند، اما به هر حال از آن به بعد حزب الوفاق و العمل که به صورت میدانی و گسترده در بحرین فعالیت داشتند، بیشتر مورد استقبال مردم قرار گرفته‌اند. رهبری این حزب به عهده دکتر سعید شهابی است که به وسیله پایگاه‌‌های اینترنتی و رسانه‌‌ها در لندن به حیات خود ادامه می‌دهند.
۱۰- جمعیت عدالت و توسعه
این تشکل از احزاب سیاسی منشعب شده از حزب الوفاق است. حزب الوفاق که بزرگترین و گسترده‌ترین حزب فراگیر و قدرتمند شیعی در بحرین است، جهت توسعه فعالیت‌‌ها و رسیدن به اهداف خود به برخی اعضای خود توصیه نمودند تا با تأسیس جمعیت عدالت و توسعه به صورت ویژه و به خصوص با جریان مخرب تبعیض در بحرین مقابله نمایند.
برخی از اعضای حزب وفاق نیز در سال ۲۰۰۴ م. اقدام به تشکیل جمعیت عدالت و توسعه نمودند و اما به نظر می‌رسد اقبال عمومی و رهبری جامعه شیعی در همه زمینه‌‌ها، همچنان در اختیار حزب الوفاق بوده و مردم چندان رغبتی به گسترش و حمایت از جمعیت سیاسی عدالت و توسعه بحرین نشان نمی‌دهند. موسی موسوی([۱۵]) از کارشناسان و خبرگان مسائل سیاسی بحرین معتقد است؛ نقشه جدایی تشکل عدالت و توسعه در واقع توسط دولت و به قصد تفرقه و جدایی در بین اعضای الوفاق به این عمل اقدام نموده است. به هر طریق این حزب تا حدودی مورد توجه است و ارتباط آن با دیگر احزاب شیعی حسنه بوده و عملکرد آنان حاکی از هیچ نوع تفرقه و جدایی طلبی در بین آنان نیست.
انجمن‌‌های اسلامی شیعیان بحرین
علیرغم ممنوعیت فعالیت احزاب و گروه‌‌های سیاسی، سازمان‌‌های اسلامی همواره حرکت‌‌های مردمی را رهبری کرد‌ه‌اند که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
۱٫ المنتدی الاسلامی (انجمن اسلامی)
این انجمن با اهداف فرهنگی – اجتماعی در حدود سال‌‌های ۱۳۳۰ هـ.ش. فعالیت خود را آغاز کرد و در طول حیات خود، نقش فعال و اساسی در مبارزه با موج غرب‌گرایی و احیای حس میهن و فرهنگ دوستی و مبارزه با تفکر بی‌دینی ایفا کرد و حرکت‌‌های انقلابی بسیاری را رهبری و هدایت نمود.
فعالیت‌‌های انجمن اسلامی (المنتدی الاسلامی)، موجب نگرانی آل خلیفه- حاکمان بحرین – گردید و سرانجام دستگاه حاکم دستور انحلال آن را صادر کرد و به فعالیت علنی آن پایان داد.
۲٫ الصندوق الحسینی الاجتماعی
در حدود سال ۱۳۵۰ هـ.ش این صندوق با شعار «خدا، عدل، انسان» پا به عرصه مبارزه گذاشت و به تربیت و پرورش گروهی از جوانان و دانشجویان علوم دینی همت گماشت.
صندوق حسینی، در راستای هدفش به برپایی مجالس سخنرانی، کلاس‌‌های دینی احکام، طرح مباحث مهم اجتماعی و جشن‌‌ها و مناسبت‌‌های اسلامی می‌پرداخت که دارای صبغه سیاسی بود.
دامنه فعالیت این صندوق علاوه بر منامه، پایتخت، به دیگر شهر‌ها و روستا‌ها نیز کشیده شد. فعالیت‌‌های گسترده صندوق الحسینی الاجتماعی، خشم هیئت حاکمه را برانگیخت و سرانجام در سال ۱۳۵۹ هـ.ش به اتهام تحریک مردم و اخلال در نظم عمومی، منحل اعلام و دارائی‌‌های آن مصادره و برخی از اعضای آن بازداشت شدند.([۱])
۳٫ جمعیه التوعیه الاسلامیه (جمعیت آگاهی و هوشیاری بخش اسلامی)
این گروه، پس از تشکیل، به تبلیغ و ترویج فرهنگ اصیل اسلامی در بین مردم پرداخت و در این راستا و برای رسیدن به هدفش، علاوه بر دایر کردن کلاس‌‌ها، از نوار، کتاب و جزوه نیز بهره برد.
آل خلیفه که از گسترش فعالیت‌‌های این جمعیت به وحشت افتاده بود، دنبال بهانه‌ای بود تا بتواند آن را منحل اعلام نماید و سرانجام در سال ۱۳۶۴ هـ.ش. به بهانه خرابکاری و قصد براندازی نظام آن را منحل اعلام کرد و گروهی از اعضای جمعیه التوعیه الاسلامیه را بازداشت و به زندان محکوم کرد.([۲])
۴٫ جبهه آزادیبخش بحرین
این جبهه در سال ۱۳۵۵ هـ.ش. اعلام موجودیت و آغاز به فعالیت کرد.
هدف این جبهه سرنگونی رژیم آل خلیفه و برپایی حکومت مستقل اسلامی، مبارزه با سلطه بیگانه و ریشه کنی فقر و بی‌سوادی اعلام شد. دبیر کل این جبهه شیخ محمد علی محفوظ است.
جبهه اسلامی، برای رسیدن به هدف خود، نشریات: الثوره الرسالیه، الشعب الثائر، البینه و بحرین را منتشر می‌کند.
این جبهه از همان آغاز، مبارز‌های سخت و پی‌گیر با رژیم حاکم بر بحرین را آغاز کرد و تاکنون در راه رسیدن به اهدافش، بهترین و برجسته‌ترین اعضایش را از دست داده است.
ساماندهی راهپیمایی‌‌های پشتیبانی از جمهوری اسلامی ایران، روز قدس ۱۳۵۸، اعتراض به شهادت آیت الله سید محمد باقر صدر و خواهرش بنت الهدی صدر از دیگر فعالیت‌‌های این جبهه به شمار می‌رود.
([۱]) جزیره ایمان به نقل از مجله بقیع، ش ۲۷، ص ۲۰٫
([۱]) بحرانی، جنبشهای سیاسی – اجتماعی بحرین، چاپ اول، مؤسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور، ۱۳۸۱، صص ۶۹ و ۷۰٫
([۲]) به یقین این فقط یک ادعا نبوده؛ زیرا کاملاً بعید به نظر می‌رسد این تشکیلات سه هزار نفر عضو داشته باشد.
([۳]) مرتضی بحرانی، جنبشهای سیاسی – اجتماعی بحرین، چاپ اول، مؤسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور، ۱۳۸۱، صص۷۳ و ۷۴٫
([۱۰]) مصاحبه crisis group با شیخ حسن مشیمع، منامه ۱ فوریه ۲۰۰۵٫
([۱۱]) مصاحبه crisis group منامه، فوریه ۲۰۰۵٫
([۱۲]) برای اطلاع از شرایطی که منجر به تبعید شیخ علی گشت، ر.ک: هیومن رایت واچ، بدرفتاری‌های مداوم و تبعید پی درپی، ص ۲۸ – ۳۲٫
([۱۳]) هادی علوی، منامه ۱۲ فوریه ۲۰۰۵٫
([۱۴]) احزاب مؤید آیت الله شیرازی جزء تندروها هستند، اما با این همه، آیت الله شیرازی تاکنون علناً برای انقلاب و یا براندازی خلیفه اعلام موضع نکرده است.
([۱۵]) مصاحبه وی با سازمان بین المللی crisis group منامه، ۱ فوریه ۲۰۰۵٫
منبع: برگرفته از کتاب شیعیان بحرین: اختصاصی مجمع حهانی شیعه شناسی
برای مشاهده کتاب اینجا را کلیک کنید