زندگی و شخصیت ام البنین: مادر شجاع و فداکار اهل بیت
اشاره: فاطمه بنت حِزام، مشهور به اُمّ‌البَنین (درگذشت: ۶۴ق)، همسر امام علی(ع) و مادر حضرت عباس(ع) است. او همچنین مادر عبدالله، جعفر و عثمان است که همگی در روز عاشورا به شهادت رسیدند. پس از واقعه کربلا، ام البنین به همراه نوه‌اش، عبیدالله بن عباس و جمعی از مردم مدینه، برای امام حسین(ع) و فرزندانش سوگواری می‌کردند. مدفن ام البنین در قبرستان بقیع قرار دارد. عالمان شیعه شجاعت، فصاحت و علاقه او به اهل بیت، به‌ویژه امام حسین(ع)، را ستوده و از او به نیکی یاد کرده‌اند. به گفته شهید ثانی و مقرم، ام البنین نسبت به خاندان پیامبر محبت شدیدی داشت و خود را وقف خدمت به آنان کرده بود؛ به همین دلیل اهل بیت نیز برای او احترام ویژه‌ای قائل بودند و در روزهای عید، نزد او می‌رفتند.
پرده اول:
«یا عقیل! دخترى از طوائف مشهور عرب برایم انتخاب کن تا از او فرزندى شجاع، رشید، دلیر و با شهامت بوجود آید.»
چند روزی بود که این درخواست امام علی(ع) فکر عقیل را مشغول کرده بود. او به عنوان متخصص در علم انساب شناخته می‌شد و نظرش در این زمینه قابل قبول بود.
مدتی عقیل به تحقیق و تفحص در بین قبایل عرب پرداخت و در نهایت، دختری به نام فاطمه از طایفه بنی کلاب را یافت که تمامی امتیازات ویژه را در خود داشت. وقتی اوصاف این زن به امام علی(ع) گزارش شد، دستور داد عقیل برای خواستگاری از او اقدام کند.
خرام ابن خالد، پدر فاطمه، مردی با صداقت و راستگو بود. او با کمال تواضع گفت: «یک زن بادیهنشین با فرهنگ ابتدایی شایسته شخصی در حد و مقام علی بن ابی طالب(ع) نیست.» اما دستور امام علی(ع) چیز دیگری بود و عقیل بر آن تأکید داشت. پدر فاطمه مهلت خواست تا از مادر دختر و خود او سؤالاتی بپرسد. وقتی پدر به نزد همسر و دخترش بازگشت، دید همسرش موهای فاطمه را شانه می‌زند و اشک می‌ریزد. دختر خواب عجیبی را که شب گذشته دیده بود، بازگو کرد: «خواب دیدم در باغی سرسبز و پر درخت نشسته‌ام. نهرهای روان و میوه‌های فراوان در آنجا وجود داشت…»
پرده دوم:
«به خدا سوگند من برای حسن و حسین علیهم السلام همچون مادری دلسوز خواهم بود و برای زینب نیز کنیزی کوچک و خدمتگذار.»
ام البنین، همان زنی بود که حضرت علی(ع) در جستجوی او بود. زنی با عقلی سترگ، ایمانی استوار و صفات نیکو که قرار بود جای خالی مادر را در زندگی دو سبط پیامبر(ص) پر کند.
او فرزندان دختر گرامی رسول خدا را بر فرزندان خود مقدم می‌داشت و محبت و علاقه‌اش را متوجه آنان می‌کرد. ام البنین توجه به فرزندان رسول خدا را فریضه‌ای دینی می‌دانست و در این راه از بذل هر آنچه در توان داشت دریغ نکرد.
پرده سوم:
خانه مملو از شادی و هیجان است. مادر با ذوق و شوق، طفل را در دامان پدر می‌گذارد. علی(ع) وقتی طفل را در دامان خود دید، به شدت می‌گریست و به بوسیدن بازوهای او پرداخت. مادر با نگرانی پرسید: «چرا گریه می‌کنید؟» حضرت با صدای آرام و اندوه‌زده پاسخ داد: «به این دو دست نگریستم و آنچه را که بر سرشان خواهد آمد به یاد آوردم…»
پرده چهارم:
«فرزندان من و آنچه در زیر آسمان است، فدای حسینم باد!»
ام البنین، این شجاع‌ترین زن بنی کلاب و مادر چهار شهید، پس از وفات زینب(س)، لحظه به لحظه عمر خویش را با خدا معامله کرد و بالاخره در سیزدهم جمادی الثانی سال ۶۴ هجری، این اسوه ادب و وفا چشم از جهان فروبست. اگرچه جسم او در خاک بقیع مدفون است، اما روح بلند او و صفات کریمه‌اش تا بلنداى آفتاب باقی خواهد ماند.
پی‌نوشت:
۱. ستاره‌ای درخشان مدینه، ص۳۲٫
۲. مولد عباس بن علی، محمد علی الناصری، ص۳۸
۳. چهره‌ای درخشان مدینه.
۴. خصائص العباسیه.
۵. زندگانی حضرت ابالفضل، علامه شریف قرشی، ص۳۰
۶. سردار کربلا، ص۱۶۴٫
۷. تذکره الشهداء، ملا حبیب الله کاشانی، ص۴۴۳
منبع: کوثر، آذر ۱۳۷۷، شماره ۲۳۲۱
نویسنده: سید مهدی میرداماد