قرآن کریم، صریحا در جریان نقل داستان اصحاب کهف، بنای مسجد بر قبر آنان را عنوان نموده و بر آن مهر تأیید نهاده است. روایات بسیاری وجود دارد که عبادت نزد قبور اولیای الهی را نه تنها مجاز، بلکه دارای ثواب و پاداشی مضاعف اعلام می کند. از آن سو، روایاتی نیز وجود دارند که شاید در نگاه اول بتوان آنان را در تعارض با آیه شریفه و روایات دسته اول دانست،

بر اساس آیه ۲۱ سوره کهف: “قالَ الَّذینَ غَلَبُوا عَلى‏ أَمْرِهِمْ لَنَتَّخِذَنَّ عَلَیْهِمْ مَسْجِدا”، ساخت مسجد در کنار قبور و طبیعتاً نماز در آن مسجد را نمی توان به تنهایی اقدامی مخالف موازین اسلام دانست، اما روایات موجود در این زمینه در دو دسته متفاوت، قابل ارزیابی هستند:

روایاتی که نماز در کنار قبور اولیای الاهی را نه تنها مجاز، بلکه دارای ثوابی مضاعف بر می شمرد. تواتر معنوی چنین روایاتی در احادیث اهل بیت (علیهم السلام) به حدی است که جای هیچ توجیهی را برای مخالفت با آن باقی نمی گذارد، به گونه ای که تنها در ارتباط با نماز در جوار مزار سید الشهداء (علیه السلام)، سرفصلی در کتاب وسائل الشیعه وجود دارد که بیش از ده روایت در مورد ثواب آن نقل شده است.

روایاتی چون احادیث موجود در پرسشتان که ظاهرا ناظر به حرمت و یا کراهت ساخت مسجد و یا انجام فریضه نماز در کنار قبرها است.

در این زمینه باید گفت: به دلیل صراحت قرآن کریم و روایات گروه اول، در جواز ساخت و ساز و نیز نماز در کنار قبور، ناچاریم روایات گروه دوم را مرتبط با آن نوع احترام به قبرها بدانیم که منجر به نوعی شرک، اسراف، فخر فروشی با استفاده از شخصیت مردگان و … می شود، اما احترام متعارف به قبور اولیای الاهی به دلیل آن که منافاتی با عبودیت پروردگار نداشته، بلکه در راستای آن می باشد، نمی توان آن را مشمول این ممنوعیت دانست.

با توجه به آنچه گفته شد و با نظر به واقعیات موجود در ارتباط با حرم امامان شیعه، می توانیم به این نتیجه برسیم که ساخت و ساز در اطراف مراقد شریف آنان، مشابه ساختن مسجد بر قبر اصحاب کهف و مکانی برای عبادت پروردگار ارزیابی شده و امکانات مادی موجود که یا برای رفاه حال زائران بوده و یا نمادی از هنر اسلامی هستند، مصداقی از از امور منفی یاد شده در ارتباط با قبور نمی باشند. بنابر این نمی توان از دیدگاه شرع، آن را نادرست دانست.

قابل توجه است که مشابه چنین وضعیتی که ناشی از نیازهای عصر امروز است را، در ساخت و سازهای برخی اماکن مقدس در حرمین شریفین نیز می توان مشاهده کرد، از جمله:

با آن که می دانیم که بر اساس روایات شیعه و سنی، عبادت بر کوه صفا در مکه ثواب فراوانی دارد، اما اکنون به دلیل محافظت از این کوه تاریخی بر گرد آن حصاری کشیده شده و بر فراز آن نیز گنبدی افراشته اند! زائران بیت الله، تنها می توانند در کنار نرده ها ایستاده و به عبادت مشغول شوند، ضمن این که سعی بین صفا و مروه که سابقا در یک مسیر و در فضای باز انجام می شد، اکنون در طبقات مختلف و در محیطی سرپوشیده انجام شده و دلیل آن نیز افزایش تعداد زائران اعلام شده است.

رعایت حرمت کعبه در هر حال لازم بوده، تا آن جایی که برخی روایات، ساختن هر بنای مرتفع تر از مکه را مکروه می دانند، اما اکنون در اطراف مسجد الحرام، ساختمان هایی وجود دارد که ده ها برابر مرتفع تر از کعبه می باشند! و مطمئناً در توجیه آن نیز نیاز زائران بیت الله عنوان می شود.

در پایان به روایتی از صحیح بخاری توجه نمایید که از سفیان تمار نقل کرده که من قبر پیامبر (صلی الله علیه و آله) را که مانند کوهان شتر (تقریبا شبیه گنبدی کوچک) بود دیدم.

آیا اگر در زمانی که جمعیت زائران اندک بودند، قبر به شکلی بنا شده بود که مانند گنبدی کوچک به چشم می آمد، اکنون بنای گنبدی بزرگ تر ایرادی خواهد داشت؟