اصول تفسیر از نگاه برخی از دانشمندان اسلامی

مشکلات ترجمه های قرآن به زبان های خارجی و هم چنین شبهات و ایرادهایی که در تفسیر علمی به وجود آورده بود موجب گردید که مشیخه دانشگاه الأزهر مصر، برای پایان دادن به نابسامانی های موجود در این زمینه، جمعی از اساتید برجسته را مأمور تحقیق و بررسی نموده، آن ها را برای رسیدن به روشی روشن و متقَن و معتبر در مورد ترجمه و تفسیر قرآن متشکل سازد. این جمعیت تحت عنوان « لجنه التفسیر » به ریاست مفتی بزرگ مصر که کار تدوین تفسیر معتبری را برعهده داشت، پس از سال ها بررسی، دستورالعمل زیر را برای کلیه مراکز آموزشی و علمای اسلام فرستاد تا با توجه به موارد زیر، امکان و زمینه لازم برای تدوین ترجمه و تفسیر صحیح قرآن فراهم گردد. این اصول، بدین شرح بود:
۱٫ تفسیر باید تا حد ممکن از اصطلاحات و مباحث علمی (۱) به دور باشد مگر آن مقدار که فهم آیه مورد تفسیر به آن نیاز دارد.۲٫ نباید در تفسیر قرآن به نظریات و فرضیه های علمی پرداخت و مسائلی چون تبیین علمی رعد و برق و یا نجوم را مورد بحث قرار داد.۳٫ اگر در موارد ضروری نیازی به بحث های علمی بود ناگزیر باید به طور جداگانه در حاشیه تفسیر ارائه شود.۴٫ در تفسیر قرآن از نقل و نقد و اثبات عقاید مذهبی جداً باید پرهیز شود و به دیدگاه های کلامی توجهی مبذول نگردد و برای تفسیر آیات معجزات و نظایر آن، به محمل های نادرست و توجیه تراشی متوسل نشوند.۵٫ تفسیر تنها بر اساس قرائت حفص انجام گیرد و به قرائات دیگر توجه نشود.۶٫ برای ارتباط دادن سور و آیات، متوسل به تکلفات و وجه تراشی نشوند.۷٫ در ذکر اسباب نزول به موارد ثابت شده و قطعی استناد نمایند.۸٫ به هنگام تفسیر، ابتدا تمام آیه و سپس مفردات آن ذکر شود و آن گاه به تفسیر مجموع آیه با آیات با عبارت های رسا و از نظر ادبی متین، پرداخته شود و به دنبال آن، اسباب نزول و ارتباط سور یا آیات ذکر گردد.۹٫ به جز مواردی که امکان جمع بین آیات نیست، از منسوخ دانستن آیات خودداری شود.۱۰٫ در اوایل هر سوره، مشخصات آن ذکر شود و مکی یا مدنی بودن آن مشخص گردد و مفاد کلی سوره بیان شود هم چنین به آیات مکی در سور مدنی و آیات مدنی در سور مکی اشاره شود.۱۱٫ تفسیر قرآن باید دارای مقدمه ای شامل معرفی قرآن و روش آن در بیان مقاصدش باشد مانند دعوت، تشریع، قصص، جدل و نظایر آن و هم چنین در این مقدمه شیوه تفسیری و مبنای آن شرح داده شود.لجنه تفسیری دانشگاه الأزهر مدتی پس از انتشار دستورالعمل مذکور، اقدام به صدور بیانیه علمی دیگری به صورت اصول راهنما و و قواعد تفسیر به شرح زیر نمود: (۲)
۱٫ در تفسیر قرآن باید از اسباب نزول و روایات تفسیری به گونه ای بحث شود که با نقد و جرح و تعدیل، موارد صحیح آن بازشناسی شده، دلایل زام برای صحّت صحیح و ضعف ضعیف، ذکر شود.۲٫ در مفردات آیات باید بحثی جامع و متقن و جدّی انجام گیرد و در این بحث، قواعد لغت کاملاً رعایت گردد و خصایص ترکیبی آیات از نقطه نظر بلاغت مشخص و مدلّل شده، به طور منظم تدوین گردد.۳٫ آرای مفسّران که با رأی خویش یا با استناد به اثر دیگری ابراز شده، نقل و مورد بررسی قرار گیرد و رأی مختار در هر مورد به طور مستدل بیان و نقد ادله و آرای دیگران به وضوح ذکر شود.۴٫ موارد مذکور در بیانیه اوّل و دستورالعمل عمومی تفسیر رعایت گردد.این بیانیه ها که به عنوان اصول راهنمای مفسران ارائه شده، شامل کلیاتی است که گرچه در یک برآیند کلی قابل قبول است ولی کم و کیف همین اصول راهنما هم بر اساس مبنایی که مفسّر در تفسیر قرآن اتخاذ می نماید، متفاوت خواهد بود و هر مفسّری بنا به روشی که در تفسیر قرآن در پیش می گیرد ممکن است این اصول را کم رنگ یا پررنگ و احیاناً کم یا زیاد نماید و یا مواردی از آن را نپذیرفته و در عوض اصولی را بر آن بیفزاید.شایسته است با توجه به پیشرفت های به عمل آمده در عرصه تفسیر، صاحب نظران مذاهب اکنون گرد هم آمده و نسخه کامل تری از این توصیه نامه ها را برای سطوح مختلف فراهم و به جوامع علمی عرضه دارند.
پی‌نوشت‌ها:
۱٫ مقصود از مباحث علمی در این جا، علوم تجربی مصطلح است.۲٫ عباسعلی عمید زنجانی، مبانی و روش های تفسیر قرآن، ص ۲۱۱-۲۱۳٫منبع مقاله :آزاد، علیرضا؛ (۱۳۹۱)، تفسیر قرآن و هرمنوتیک کلاسیک، قم: مؤسسه بوستان کتاب، چاپ اول
 

http://shiastudies.com

اصول تفسیر از نگاه برخی از دانشمندان اسلامی. اصول تفسیر از نگاه برخی از دانشمندان اسلامی. اصول تفسیر از نگاه برخی از دانشمندان اسلامی. اصول تفسیر از نگاه برخی از دانشمندان اسلامی. اصول تفسیر از نگاه برخی از دانشمندان اسلامی. اصول تفسیر از نگاه برخی از دانشمندان اسلامی. اصول تفسیر از نگاه برخی از دانشمندان اسلامی. اصول تفسیر از نگاه برخی از دانشمندان اسلامی. اصول تفسیر از نگاه برخی از دانشمندان اسلامی. اصول تفسیر از نگاه برخی از دانشمندان اسلامی. اصول تفسیر از نگاه برخی از دانشمندان اسلامی. اصول تفسیر از نگاه برخی از دانشمندان اسلامی