افراد حاضر در تشییع پیکر مطهر حضرت فاطمه علیها السلام
آیا بر جنازه حضرت فاطمه(س) دختر پیامبر اسلام(ص) نماز گذارده شد؟ چه کسانی نماز گذاردند؟ چرا عُمَر بهانه عدم نماز را بهانه کرد و خواستار نبش قبر گردید؟
پاسخ اجمالی
بنابر وصیتی که خود حضرت زهرا(س) کرده بود، جنازه آن‌حضرت شبانه تشییع و پیکرشان نمازگذارده شد، و در این مراسم تعداد خاصی از اصحاب امیر مؤمنان علی(ع) شرکت داشتند که در روایات شیعه و سنی بدین مطلب اشاره شده است:
۱٫ بر جنازه حضرت فاطمه(ع)؛ امام علی، حسن، حسین(ع)، عقیل، سلمان، أبوذر، مقداد، عمار و بریده نماز خواندند.[۱] در روایات دیگری، علاوه بر این افراد، گفته‌اند: عباس بن عبد المطلب و فرزندش فضل، حذیفه و ابن مسعود نیز در نماز شرکت داشتند.[۲]
۲٫ در تاریخ طبری آمده است: در مراسم خاک‌سپاری فاطمه؛ عباس بن عبدالمطلب، علی(ع) و فضل پسر عباس حضور داشتند.[۳]
علت بهانه عمر برای نبش قبر، به خطر افتادن موقعیت اجتماعی او و خلیفه اول، بویژه بعد از بیعت گرفتن از مردم برای خلافت بوده که این مسئله برای آنها گران تمام میشد.
در جریان شهادت حضرت زهرا(س) چنین نقل شده است: هنگامی که صبح شد، ابوبکر و عمر با مردم مدینه آمدند که بر بدن فاطمه زهرا نماز بخوانند. ولى مقداد گفت: فاطمه را شب گذشته به خاک سپردیم. عمر به ابوبکر گفت: قبلاً گفتم که ایشان کار خودشان را خواهند کرد! عبّاس گفت: فاطمه زهرا خودش وصیّت کرد که شما بر بدنش نماز نخوانید! عمر گفت: اى بنى هاشم! شما آن حسدى را که از گذشتههای دور با ما داشتید هرگز ترک نخواهید کرد، آن دشمنى و کینه‌هایى که در سینه شما است از بین نخواهد رفت؟! به خدا سوگند! تصمیم دارم که قبر فاطمه را نبش کنم و بر جنازه‌‌اش نماز بخوانم! امام على(ع) فرمود: «اى پسر صهاک! به خدا سوگند! اگر چنین عملى را انجام دهى سوگندى را که خورده‌اى به تو بازمی‌گردانم و اگر این شمشیرم را از غلاف بکشم آن‌را غلاف نمی‌کنم تا این‌که تو را هلاک نمایم. عمر جا خورد و ساکت شد؛ زیرا می‌دانست على هر گاه سوگند بخورد طبق سوگند خود عمل خواهد کرد…».[۴]
[۱]. ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب(علیهم السلام)، ج ۳، ص ۳۶۳، علامه، قم، چاپ اول، ۱۳۷۹ق؛ طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری بأعلام الهدی، ج ۱، ص ۳۰۰، مؤسسه آل البیت، قم، چاپ اول، ۱۴۱۷ق؛ شیعى سبزوارى، حسن بن حسین، راحه الأرواح در شرح زندگانى، فضائل و معجزات ائمه اطهار(علیهم السلام)، ص ۷۹، اهل قلم، تهران، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش.
[۲]. به نقل از: مناقب آل أبی طالب(علیهم السلام)، ج ۳، ص ۳۶۳٫
[۳]. «قال ابن عمر: و حدثنا عبد الرحمن بن عبد العزیز عن عبد الله بن ابى بکر ابن محمد بن عمرو بن حزم عن عمره بنت عبد الرحمن، قالت: صلى العباس ابن عبد المطلب على فاطمه بنت رسول الله، و نزل فی حفرتها، هو و على و الفضل بن العباس»؛ طبری، أبو جعفر محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک(تاریخ طبری)، تحقیق: ابراهیم، محمد أبو الفضل، ج ۱۱، ص ۵۹۸، دار التراث، بیروت، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق.
[۴]. مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج ۴۳، ص ۱۹۹، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.