امام رضا علیه السلام و خاتمیت
در مسندات حضرت رضا(ع) روایتی نقل شده که آن را مرحوم صدوق در کتاب “اکمال الدین”، “معانی الاخبار” و “عیون الاخبارالرضا (ع)” بیان کرده است. مرحوم فیض نیز در کتاب شریف “وافی” این روایت را آورده است.
امام رضا علیه السلام و تقابل با دستگاه خلافت
امام رضا علیه السلام و تربیت فرزند
امام رضا علیه السلام و شیوه علمی ایشان عقلانیت توحیدی
عبدالعزیز بن مسلم می گوید: ما در ایام حضور حضرت علی بن موسی الرضا (ع) در مرو بودیم، در آغاز ورود(ما به مرو) روز جمعه در مسجد جامع گرد آمدیم. مردم پیرامون امر امامت با هم گفتگو می کردند و هر کس نظری داشت. من خدمت امام هشتم(ع) مشرف شدم و گفتگوی مردم در امر امامت را به عرض ایشان رساندم.حضرت تبسمی کرد، سپس فرمود: ای عبدالعزیز مردم ناآگاهند و به این آرای متشتتی که از ادیان آنها نشأت می گیرد و بر اصل محکمی استوار نیست، مورد خدعه قرار گرفته اند.آنگاه حضرت منصب امامت را از ابتدای پیدایش آن بیان می فرماید: “خداوند متعال نبی مکرمش را قبض روح نفرمود تا این که دینش را توسط او کامل و قرآن را بر او نازل کرد که در آن همه چیز هست. خدای متعال در آن حلال و حرام و حدود و احکام را و جمیع آنچه مردم در کمال خود به آن نیازمندند، تبیین فرمود” سپس حضرت به آیه ای از قرآن کریم استشهاد فرمودند:”خداوند متعال در کتاب خود چیزی کم نگذاشت.”و انزل فی حجه الوداع و هی آخر عمره(ص): الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دینا/مائده/۳سپس حضرت رضا(ع) در ادامه می فرمایند: “وجود مبارک رسول خدا از این دنیا نرفت تا این که رسالتش را ایفا نمود و برای امتش سه چیز را تبیین فرمود:۱- “معالم دینهم”؛ نشانه های دین را برای امت خود بیان کرد.۲- “و اوضح لهم سبیلهم”؛ راه را برای آنها روشن نمود. آوردن دین با روشن کردن آن تفاوت دارد. در واقع، این فراز کلام حضرت اشاره به این نکته مهم دارد که پیامبر دین را خیلی واضح و روشن تشریح فرمود و فطرتها را شکوفا نمود تا روشنی این راه بوده باشد.۳- “و ترکهم علی قصد سبیل الحق”؛ یعنی پیامبر (ص) مردم را از راه انحرافی و فرعی به جاده اصلی که همان راه حق و حقیقت باشد، هدایت نمود.امام رضا(ع) در ادامه فرمایش خویش، با اشاره به رسالت پیامبر(ص) در تبیین و اجرای دقیق دین، می فرمایند: “پیامبر(ص) چیزی را که مردم به او نیاز دارند ترک نفرمود، همه آنها را تبیین نمود. آنچه رسالت حضرت بود، یعنی آوردن و تبیین و اجرای دین، آن را ایفا نمود و در مقام اجرای دین، وجود مبارک امیرالمؤمنین(ع) را برای مردم معرفی نمود.حضرت رضا(ع) در ادامه می فرماید: “اگر کسی گمان کند که خدای متعال دینش را تکمیل ننموده، کتاب خدا یعنی قرآن را رد کرده است؛ و هر کس کتاب خدا را رد کند کافر است!”امام رضا(ع) با بیان فوق، استدلال می کنند به آیات قرآن که دلیل بر خاتمیت دین اسلام و پیامبر اعظم(ص) می باشد.یکی از اصول اساسی قرآن کریم این است که نبی مکرم اسلام(ص) خاتم انبیاست و آیات زیادی بر این مطلب دلالت دارد. اما در سوره مبارکه احزاب آیه ۴۰ به آن تصریح شده است:”ما کان محمد ابا احد من رجالکم و لکن رسول ا… و خاتم النبیین و کان ا… بکل شیء علیما.”وجود مبارک پیامبر(ص) خاتم النبیین است؛ یعنی لوح رسالت و نبوت با وجود حضرت تمام شد؛ یعنی او کامل کننده نبوت است.نکته بسیار ظریفی که در کلام امام رضا(ع) مبنی بر خاتمیت پیامبر اعظم(ص) آمده است، اینکه نبوت تشریعی با وجود حضرت، به اتمام رسید. بعد از او پیغمبری نمی آید، زیرا علت ارسال انبیا این بود که وحی الهی که قانون زندگی است، برای هدایت مردم، آورده شود.چرا بعد از حضرت ختمی مرتبت(ص) پیغمبری نمی آید؟ زیرا آنچه می باید برای مردم آورده شود آورده است و نیازی به قانون جدید نیست.دین کامل و تمام گشته است و دلیل خاتمیت پیغمبر(ص)، تمام و کمال بودن دین اسلام است.به عبارت دیگر، بی نیازی به پیامبر بعد از حضرت محمد(ص) را باید در کمال دین جستجو کرد و در محدوده رسالت چیزی نیست که مردم به آن نیاز داشته باشند و حضرت نیاورده باشد.موضوع ظریف و دقیق دیگری که حضرت رضا(ع) به آن اشاره دارند، ثبوت اصل خاتمیت به وجود مجری و مفسر دین است. آنجا که حضرت به آیه نازل شده در غدیر خم، استناد می کنند در واقع پرداختن به ضرورت امامت بعد از نبوت برای استحکام خاتمیت می باشد، زیرا اگر خاتمیت به معنای کمال یافتن و تمام گشتن است و اگر کمال و تمام دین به انزال و تفسیر و اجرای آن است، پس زمانی اصل خاتمیت ثابت می گردد که مجری و مفسر دین وجود داشته باشد. لذا موضوع امامت، دلیل خاتمیت دین اسلام است و جریان غدیر برای اثبات خاتمیت است و وجود مبارک امیرالمؤمنین(ع) در آن عصر و وجود مبارک خاتم الاوصیا امام زمان(عج) در این عصر، اصلی ترین دلیل خاتمیت خاتم الانبیاست.استدلال حضرت رضا(ع) به آیات قرآن برای تعریف امامت و حمل آن بر نبوت و خاتمیت و بیان دلیل اصلی خاتمیت بیانگر این مطلب مهم و اساسی است که دینی که از طرف خاتم النبیین آمده و تمام و کامل است به حفاظت و حراست نیاز دارد و امام بعد از نبی، مبین و مفسر دین است و از آن حفاظت می کند تا دین دستخوش آرای بیگانگان و ادیان دیگر قرار نگیرد و نگذارد تحریفی در دین به وجود آید.بنابراین، اگر دین خاتم مجری و ضمانت اجرایی نداشته باشد، دین تحت عنوان یک سلسله احکام و قوانین تأثیری ندارد و قرآن بدون مجری در لا به لای کتابها برای انسان نقشی ندارد و انسانیت انسانها در یک وادی انحطاطی قرار می گیرد.خلاصه آنکه، آنچه می توان از کلام نورانی امام رضا(ع) استفاده کرد اینکه اگر کسی نباشد که دین را از تحریف حفظ کند، دلیلی بر بقای آن نمی ماند و اگر دین مجری نداشته باشد باقی نمی ماند و اگر این دو وجود نداشته باشد، دلیلی بر خاتمیت دین نداریم.
پی نوشتها:
۱- عیون اخبار الرضا/ ج ۱/ ص ۵۳/ کافی/ ج۱/ الحجه/ ص ۷۲منابع:۱- عیون اخبارالرضا/ شیخ صدوق۲- الکافی/ کلینی۳- اکمال الدین/ شیخ صدوق۴- معانی الاخبار/ شیخ صدوق