مادران ائمه(ع) بانوانی بودند که سرآمد زنان عصر خویش بودند و به خاطر لیاقت و شایستگی‌هایی که داشتند خداوند آنها را برای مادری حجت خویش انتخاب فرموده بود. یکی از این بانوان بزرگوار مادر گرامی امام رضا(ع) بود.
مادر ارجمند حضرت رضا(ع) بانویی از اهالی مغرب (حدود آفریقا و اندلس سابق) به نام «تُکتَم» بود(نام‌های دیگری نیز برای او ذکر کرده‌اند، مانند: اَروی، سمّانه و… و او را بعد از ولادت حضرت رضا(ع) «طاهره» می‌نامیدند، و کُنیۀ او اُمّ البنین بود (عیون اخبار الرّضا/ج۱/ص۱۶؛ اعیان الشّیعه/ج۲/ص۱۳) که حُمَیده مادر امام کاظم(ع) (که او نیز از اهالی اندلس بود) با او آشنا شد، و او را به همسری فرزندش حضرت رضا(ع) انتخاب نمود. تُکتَم، در خانوادۀ امامت و ولایت، نجمه نامیده شد.
هنگامی که نجمه قبل از ازدواج با حضرت رضا(ع) به خانۀ امام کاظم(ع) راه یافت، از محضر حُمَیده (مادر امام کاظم(ع)) اصول و کمالات اسلامی را آموخت، نجمه(ع) از نظر عقل و هوشیاری و دین از بهترین بانوان بود، حضرت حُمَیده می‌گوید: وقتی که نجمه(علیها السلام) به خانۀ ما راه یافت، پیامبر(ص) را در عالم خواب دیدم که به من فرمود: «ای حمیده! نجمه را به پسرت موسی(ص) ببخش.» (و همسر او کن.)
«فَإِنَّهُ سَیَلِدُ مِنْها خَیْرُ اَهْلِ الأَرْضِ»: همانا به زودی بهترین فرد روی زمین، از او متولّد می‌شود.
من به این دستور عمل کردم، و نجمه را همسر فرزندم امام کاظم(ع) نمودم و از او حضرت رضا(ع) به دنیا آمد.(اعلام الوری/ص۳۰۲)
در روایت آمده: حُمَیده به پسرش امام کاظم(ع) فرمود: «پسرم! تُکتَم بانویی است که هرگز بانویی بهتر از آن را ندیده‌ام، آن را همسر تو نمودم، و به تو نیکی به او را سفارش می‌کنم.»(عیون اخبار الرضا/ج۱/ص۱۴و۱۵)
از حضرت نجمه(علیها السلام) مادر حضرت رضا(ع) نقل شده گفت: هنگامی که به پسرم (علی بن موسی الرّضا(ع)) باردار شدم، هیچ‌گونه احساس سنگینی نکردم، هنگامی که می‌خوابیدم صدای تسبیح و تهلیل و حمد را از رحم خود می‌شنیدم، وقتی که او (حضرت رضا) به دنیا آمد، یک دستش را بر زمین نهاد و سرش را به سوی آسمان بلند کرد، لبهایش را حرکت می‌داد که گویی سخن می‌گوید، در این لحظه پدرش حضرت موسی بن جعفر(ع) بر من وارد گردید و به من فرمود: «هَنیئاً لَکِ یا نَجْمَهُ کَرامَهُ رَبِّکِ»: ای نجمه! کرامت پروردگارت بر تو گوارا باد.
نوزاد را در پارچۀ سفیدی پیچیدم و به حضرت موسی بن جعفر(ع) دادم، در گوش راستش اذان، و در گوش چپش اقامه گفت، آب فرات طلبید، و کام او را با آب فرات برداشت، سپس او را به من سپرد و فرمود: «خُذِیهِ فَإِنَّهُ بَقِیَّهُ اللهِ فِی اَرْضِهِ»: این کودک را بگیر که بقیّۀ خدا در زمینش می‌باشد.(عیون اخبار الرّضا/ج۱/ص۲۰)
 
منبع : نشریه امام شناسی ، شماره ۳۳