یکم جمادی الثانی
۱- سریه زید بن حارثه در منطقه قرده (۳ هجری قمری)
۲- هلاکت هارون الرشید (۱۹۳ هجری قمری)
۳- درگذشت آیت الله العظمی محمد فاضل لنکرانی (۱۴۲۸ هجری قمری)
—
۱- سریه زید بن حارثه در منطقه قرده (۳ هجری قمری)
پس از جنگ بدر و شکست سنگین مهاجمان و مشرکان مکه در نبرد با سپاهیان حضرت محمد(صلی الله علیه و آله) و کشته شدن تعداد زیادی از سپاهیان شرک و کفر به دست مسلمانان، رعب و وحشتی در کافران و مشرکان به وجود آمد.
به طوری که برای سفرهای بازرگانی خویش به شام، واهمه و ترس عجیبی از مسلمانان داشته و عبور از راه معمول بین مکه و شام را، که از کنار دریای سرخ و از حوزه حکومتی پیامبر(صلی الله علیه و آله) در حوالی مدینه منوره می گذشت، به مصلحت نمی دیدند.
أشراف و اعیان قریش مکه پس از مشورت و گفت و گو به این نتیجه رسیدند که سفرهای بازرگانی خویش را ادامه دهند، زیرا حیات آنان به این داد و ستدها بستگی دارد، ولیکن، از این پس، نه از راه معروف و معمول بین مکه و شام، بلکه از راه ناشناخته ای که در صحرای عربستان، میان مکه و عراق قرار دارد عبور کنند و پس از رسیدن به عراق، از آن جا به سوی شام عازم گردند.
تا از این طریق، بدون مواجه شدن با مسلمانان، به اهداف اقتصادی خویش دست یابند. بدین منظور تعدادی از سربازان قریش مکه با کالاهایی مختلف از راه صحرای عربستان به سوی عراق راه افتاده، تا از آن جا به شام روند.
این خبر به اطلاع پیامبر(صلی الله علیه و آله) رسید و آن حضرت برای کاهش قدرت شیطانی قریش، تصمیم گرفت که بر آنان ضربه ای وارد سازد. بدین جهت پسرخوانده اش زید بن حارثه را در رأس یک صد مرد جنگی به سوی آنان اعزام کرد. زید بن حارثه و سربازان او در نخستین روز ماه جمادی الثانی سال سوم هجری قمری، از مدینه منوره حرکت و به سمت کاروان قریش رهسپار شدند.
سربازان اسلام، پس از چند روز راهپیمایی، در منطقه “قرده” که در مسیر بیابانی میان مکه و عراق است، به کاروان قریش نزدیک گردیده و به آنان هجوم آوردند. اعیان و اشراف قریش، مانند ابوسفیان، صفوان بن امیه، ابوزمعه، عبدالله بن ابی ربیعه و حویطب بن عبدالعزی، که صاحبان اصلی این کاروان بودند، به محض رویارویی با سپاهیان اسلام، از منطقه گریخته و خود را رهانیدند.
ولی سربازان مسلمان، موفق گردیدند که سه نفر از همراهان آنان را اسیر و مقدار زیادی از اموالشان، از جمله تعداد زیادی شتر را به غنیمت گرفته و با پیروزی به مدینه منوره برگردند.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) پس از دریافت غنایم، آن ها را تخمیس و خمس آن ها را که به مبلغ بیست هزار درهم می شد دریافت کرد و مابقی را در میان رزمندگان تقسیم نمود. یکی از اسیران آن سریه، مردی به نام فُرات بن حیان عجلی بود، که مسئولیت راهنمایی کاروان قریش از مکه به سمت عراق را بر عهده داشت و پیش از این، در واقعه بدر اسیر شده و با رأفت پیامبر (صلی الله علیه و آله) آزاد گردیده بود.
بدین جهت، در این سریه در معرض اعدام قرار گرفت، ولی با وساطت ابوبکر، که از پیش با وی رابطه حسنه ای داشت، مسلمان شد و از مرگ حتمی رهایی یافت.
گفتنی است که این سریه، نخستین سریه ای بود که زید بن حارثه، فرماندهی آن را بر عهده گرفته بود. از آن پس وی سریه های دیگری را نیز فرماندهی کرد و سرانجام در یکی از سریه ها، به نام جنگ موته به شهادت رسید.
المغازی (محمد بن عمر واقدی)، ج ۱، ص ۱۹۷؛ التنبیه والاشراف (مسعودی)، ص ۲۱۰، سبل الهدی والرشاد (صالحی شامی)، ج ۶، ص ۳۲٫
—
۲- هلاکت هارون الرشید (۱۹۳ هجری قمری)
هارون، فرزند مهدی عباسی در شوال سال ۱۴۶ه.ق به قولی در ۱۴۷ه.ق و به روایتی در ۱۴۸ه.ق و به روایتی دیگر در سال ۱۵۰ه.ق از کنیزی به نام خیزران به دنیا آمد.
وی پس از مرگ برادرش هادی عباسی (چهارمین خلیفه عباسیان)، در ربیع الاول سال ۱۷۰ هجری قمری به خلافت رسید و با کمک و هم دستی برمکیان، حکومت مقتدر و مستبدی به وجود آورد و در مدت خلافت نسبتاً درازمدت خویش، جنایت‌های بی‌شماری مرتکب شد و قتل و غارت‌های زیادی را فرمان داد و از این راه، سیطره کامل بر مناطق اسلامی و حکومت مسلمانان پیدا نمود.
وی بیش از ۲۳ سال در رأس خلافت و حکومت کشور پهناور اسلامی قرار داشت. سرانجام در سال‌های لشکرکشی به شرق عالم اسلام در اول جمادی الثانی و یا سوم و یا چهاردهم این ماه در ۴۵ سالگی در ناحیه توس به هلاکت رسید و پس از نماز فرزندش صالح بن هارون بر پیکر او در روستای سناباد مدفون گردید.
المحبر (محمد بن حبیب بغدادی)، ص ۳۹؛ التنبیه والاشراف (مسعودی)، ص ۲۹۹؛ البدایه والنهایه (ابن کثیر)، ج ۱، ص ۳۲۲؛ وقایع الایام (شیخ عباس قمی)، ص ۲۵۷٫
—
۳- درگذشت آیت الله العظمی محمد فاضل لنکرانی (۱۴۲۸ هجری قمری)
محمد فاضل لنکرانی در حدود سال ۱۳۴۹ ه.ق در قم به دنیا آمد. پدرش فاضل قفقازی از علمای حوزه و از اعضای شورای استفتاء آیت الله سید حسین بروجردی بود. مادرش از فرزندان سادات معروف مبرقع قم بود.
شیخ محمد در ۱۳ سالگی وارد حوزه علمیه شد پس از دروس ادبیات و مقدمات، قسمتی از کتاب رسائل و مکاسب را نزد پدرش خواند و بخشی را نزد آیت الله سلطانی طباطبایی و همچنین عبدالجواد جبل عاملی و شیخ مرتضی حائری یزدی آموخت.
در ۱۹ سالگی وارد درس خارج شد. ۱۵ سال در درس خارج فقه آیت الله سید حسین بروجردی شرکت کرد و تقریرات درس او را به زبان عربی نوشت. همچنین در درس خارج اصول امام خمینی شرکت کرد و درس اصول او را نوشت. نزد علامه طباطبائی، منظومه سبزواری و اسفار ملاصدرا را فرا گرفت.
دروس خود را با آقا سید مصطفی خمینی مباحثه می‌کرد. واز همان دوران جوانی در حوزه علمیه تدریس می‌نمود.
محمد فاضل در سن ۳۰ سالگی به درجه اجتهاد رسید.
وی پس از درگذشت آیت الله محمدعلی اراکی، از سوی جامعه روحانیت مبارز تهران و همچنین جامعه مدرسین حوزه علمیه قم به عنوان نخستین نفر و با اکثریت آراء، از مراجع تقلید شیعه شناخته و معرفی شد.
محمد فاضل لنکرانی تألیف کتاب، آثار علمی و نوشتن تقریرات درس‌های اساتید خود را از دوران جوانی شروع کرد و تا اواخر عمر به این فعالیت‌ها ادامه داد. آثار او در موضوعاتی همچون تفسیر، علوم قرآنی، فقه، اصول و اندیشه سیاسی هستند. او سال‌های طولانی فقه و اصول تدریس کرد.
محمد فاضل در فقه به تحکیم مبانی استادانش سید حسین بروجردی و سید روح الله خمینی پرداخت. کتاب “تفصیل الشریعه فی ذیل تحریر الوسیله”، توضیحات و توجیهات فقهی کتاب تحریر الوسیله سید روح الله خمینی است.
مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم السلام) توسط محمد فاضل لنکرانی در قم تاسیس شد. آموزش فضلا و محققان، تربیت فقیهان و مجتهدان و زمینه‌سازی برای پژوهش‌های فقهی، از اهداف این مرکز اعلام شده است. مرکز فقهی ائمه اطهار شعبه‌هایی در مشهد، سوریه و افغانستان دارد.
محمد فاضل از شاگردان سید روح الله خمینی بود و یکی از ۱۲ نفری بود که مرجعیت ایشان را کتبا به اطلاع دیگران رساندند. وی از اولین روزهای فعالیت جامعه مدرسین به آن پیوست و در جلسات آن شرکت می‌کرد و امضای او در زیر بسیاری از اعلامیه‌ها، از جمله اعلام مرجعیت امام خمینی و نیز خلع ید شاه از قدرت، به چشم می‌خورد. فعالیت‌های وی در جامعه مدرسین و دیگر تلاش‌های سیاسی، باعث شد چند بار بازداشت، شکنجه و تبعید یا زندانی شود. وی حدود ۴ ماه به بندر لنگه، و دو سال و نیم به یزد تبعید شد.
فعالیت‌های سیاسی او پس از انقلاب اسلامی هم ادامه داشت. چند بار در جبهه‌های جنگ ایران و عراق حضور یافت و رزمندگان را تشویق کرد. پس از انقلاب اسلامی ایران به نمایندگی در دوره اول مجلس خبرگان رهبری از استان مرکزی برگزیده شد. او سال‌ها دبیر جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بود.
از جمله آثار او کتب: اُصول الشیعه لاستنباط أحکام الشریعه ، تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله ، اصول فقه شیعه ، آیین کشورداری از دیدگاه امام علی(علیه السلام) ، توضیح المسائل و مناسک حج می باشد.
حساسیت این عالم فرزانه به مسائل اعتقادی و مذهبی زبانزد بود به طوری که در پیام فاطمی ایشان آمده است که : مدّتی است مطالبی عاری از حقیقت و کاشف از عناد و لجاج در مورد ایشان گفته یا نوشته می‌شود که وجدان هر منصف و علاقمند به حقیقت را جریحه‌دار می‌سازد. صحیح است که مسأله وحدت مورد تاکید امام خمینی (قدس سره) بود؛ امّا مقصود ایشان این نبود که شیعه از مبانی اعتقادی متقن و محکم خویش دست بردارد و شاهد کذب و دروغ حتّی نسبت به فاطمه زهرا (علیهاالسلام) باشد؛ بلکه به وضوح مقصود ایشان این بود که مسلمین عموماً در برابر دشمنان اسلام، ابرقدرت جهانی متحد شوند تا دشمن نتواند در حقیقت اسلام رخنه ایجاد نماید.
اینک بر شیعیان و پیروان اهل‌بیت (علیهم السلام) است که روز سوّم جمادی الثانی را که برحسب روایات صحیحه مصادف با شهادت آن حضرت بوده را هر چه باشکوه‌تر عزاداری نمایند و مجالس و محافل آن حضرت را کمّاً و کیفاً رونق بخشیده، و با دسته جات عزادار در کوچه‌ها و خیابان‌ها ظاهر شوند تا فی الجمله حقّ آن شهیده را ادا کرده باشیم. پیدا است که بی تفاوتی در این رابطه آثار منفی نگران کننده در پیش خواهد داشت.
سرانجام آیت الله شیخ محمد فاضل لنکرانی در روز اول جمادی الثانی۱۴۲۸ه.ق از دنیا رفت و در روز سوم جمادی الثانی شهادت حضرت زهرا(سلام الله علیها) در حرم حضرت معصومه(سلام الله علیها) به خاک سپرده شد.