اشاره
بر انجام و ترک تولی و تبری آثاری مترتب می شود. این آثار از جهت مسائل اعتقادی و اجتماعی بسیار مهم است. همچنین در افراد نیز آثاری خاصی را به وجود می آورد. هرچند اثار این دو فریضه را می توان در عمل حس نمود اما در احادیث آثار ملمس این دو فریضه بیان گردیده که به برخی از آنها در این مقاله اشاره می شود.
- اطمینان و آرامش قلب اثر تولی و تبری
امام علی(علیه‌السلام) فرمود: هنگامی که آیه «الابذکر اللّه تطمئن القلوب»[۱] نازل شد پیامبر اکرم(صلی‌الله علیه و آله) فرمود: این مربوط به کسانی است که خدا و رسولش را دوست داشته باشد. «و احبّ اهل بیتی صادقاً غیر کاذب و احبّ المؤمنین شاهداً و غائباً الا بذکر اللّه یتحابّون،[۲] کسی که اهل بیت مرا صادقانه و بدون دروغ دوست داشته باشد و مؤمنان را در حضور و غیاب دوست داشته باشد. آگاه باشید با یاد خدا همدیگر را دوست دارند.
- حکمت و دانش اثر تولی و تبری
امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: «من احبّنا اهل البیت و حقّق حبّنا فی قلبه جرت ینابیع الحکمه علی لسانه و جدّد الایمان فی قلبه»[۳][۷۱] کسی که اهل بیت ما را دوست داشته باشد و محبّت ما در قلب او تثبیت شود چشمه های حکمت بر زبانش جاری می شود و ایمان در قلبش تازه می گردد».
- استکمال دین ثمره تولی و تبری
پیامبر خدا(صلی‌الله علیه و آله) فرمود: «حبّ اهل بیتی و ذریّتی استکمال الدین؛ محبّت به اهل بیت و ذریّه من سبب کامل شدن دین است.[۴]
علی بن موسی الرضا (علیه‌السلام) فرمودند: کمال دین ولایت ما و برائت از دشمنان ما است.[۵]
- امنیت در قیامت فایده تولی و تبری
محبت اهل بیت (علیه‌السلام) آثار فراوانی چون رها شدن از گناهان، نور و روشنایی روز قیامت، ثبات و پایداری بر صراط و نجات از جهنم و ورود به بهشت و محشور شدن با ائمه و خیر دنیا و آخرت، به دنبال دارد؛ از این جهت لازم است مؤمنان تلاش کنند تا محبت اهل بیت را در خود محقق ساخته و در عمل به آن ها اقتدا کنند و آن ها را الگوی خود قرار دهند و در کنار آن از دشمنان آنها تبرّی جویند.
پیامبر خدا (صلی‌الله علیه و آله) فرمود: کسی که ما اهل بیت را دوست داشته باشد خداوند سبحان او را در روز قیامت با امان محشور فرماید.[۶]
- نقش تولی و تبری در پذیرش اعمال صالحه
در فرهنگ شیعه، «تولّی» و «تبرّی» شرط اساسی پذیرش اعمال صالحه است و بدون داشتن این دو هیچ عملی پذیرفته نیست، اعمال بدون «تولی» و «تبری» مثل آن می ماند که شخص هیچ گونه عمل خیری انجام نداده باشد. در این زمینه روایات متعددی در متون اسلامی مطرح شده که به برخی از آن ها اشاره می شود.
امام سجاد (علیه‌السلام) به نقل از رسول الله (صلی‌الله علیه و آله) فرموده که آن وجود مقدس (صلی‌الله علیه و آله) فرموده اند: چه می شود مردمی را که چون خاندان ابراهیم (علیه‌السلام) در نزد ایشان یاد شود، شاد و مسرور گردند و چون از خاندان محمد (صلی‌الله علیه و آله) یاد کنند دل هایشان متنفر شود قسم به آن کس که جان محمد (صلی‌الله علیه و آله) در دست او است اگر بنده ای در روز قیامت عمل هفتاد پیغمبر (صلی‌الله علیه و آله) را بیاورد خداوند از او نپذیرد تا خدا را به ولایت من و اهل بیتم (علیه‌السلام) دیدار کند.[۷]
ابوحمزه ثمالی (ره) روایت می کند که به حضرت باقر (علیه‌السلام) گفتم: یابن رسول الله (صلی‌الله علیه و آله) فدایت شوم، شخصی روز روزه دار و شب به عبادت می گذراند و صدقه می دهد و جز خیر و خوبی از او نمی دانم جز آن که اقرار به ولایت شما ندارد؟ میگوید: امام (علیه‌السلام) تبسم کرد و فرمود: ای ثابت، من در برترین مکان های زمین هستم اگر بنده ای همیشه در سجده در میان رکن و مقام باشد تا پایان عمر که از دنیا برود ولی ولایت ما را نشناسد این عبادت سودی به حال او ندارد.[۸]
امام صادق (علیه‌السلام) هم فرموده است: نخستین چیزی که از بنده به هنگامی که در پیشگاه خدا می ایستد، پرسیده می شود از نمازهای واجب و زکات واجب و روزۀ واجب و حج واجب و از ولایت ما اهل بیت (علیه‌السلام) است که اگر اقرار به ولایت ما کرده و بر آن مرده باشد نماز و روزه و زکات و حجش پذیرفته می شود و اگر در پیشگاه خدا جل جلاله بر ولایت ما اقرار نکند خدای عزوجل چیزی از اعمالش را نخواهد پذیرفت.[۹]
رسول مکرم اسلام (صلی‌الله علیه و آله) هم در این زمینه فرموده است: اگر مردی تمام شب های عمرش را به عبادت و تمام روزهایش را به داشتن روزه بگذرد و همۀ مالش را صدقه دهد و تمام عمرش حج کند ولی ولایت ولی خدا را نشناسد که دوستش بدارد و همه کارهای خویش را به دستور و دلالت او انجام دهد حق پاداشی بر خدا ندارد و از مؤمنان محسوب نخواهد شد.[۱۰]
در روایت دیگر رسول الله (صلی‌الله علیه و آله) فرموده است: هر کس بمیرد و امام زمان خود را نشناسد؛ یعنی امامی را که پیروی از وی واجب است نشناسد مردنش همانند مردن مردم عهد جاهلیت و بت پرستی می باشد.[۱۱]
امام حسن عسکری (علیه‌السلام) فرمود: خداوند هیچ عبادتی را نمی پذیرد مگر به ولایت پیامبر و علی (علیه‌السلام) و دشمنی با دشمنان این دو اگر چه [شخص به اندازه] ما بین زمین تا عرش الهی در راه خدا طلا صدقه بدهد.[۱۲]
امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) در خصوص اهل بیت (علیه‌السلام) فرموده اند: نظر به اهل بیت پیغمبر خود کنید، از سمتی که آنان گام برمی بردارند منحرف نشوید و قدم به جای قدمشان بگذارید و آنان هرگز شما را از جاده هدایت بیرون نمی برند و به پستی و هلاکت باز نمی گردانند، اگر سکوت کنند سکوت کنید و اگر قیام کنند قیام کنید از ایشان سبقت و پیشی نگیرید که گمراه می شوید و از آنان عقب نمانید که هلاک می گردید.[۱۳]
- تولی وتبری سبب آمرزش گناهان
از امام صادق (علیه‌السلام) روایت شده که فرمود: کسى که ما و دوستان ما را براى خدا دوست بدارد، نه براى هدفى دنیایى که چیزى به دست آورد و با دشمنان ما دشمن باشد، نه براى عداوتى که با دیگرى دارد، سپس روز قیامت او را آویزان کنند، و گناهانى مانند شنهاى روان و کفهاى دریاها، داشته باشد، خدا او را مىبخشد.[۱۴]
همچنین امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) فرمود:
همانا محبّت و دوستى با ما اهل بیت رسول اللّه(صلی‌الله علیه و آله) سبب ریزش گناهان از نامه اعمال مى شود، همان طورى که وزش باد، برگ درختان را مى ریزد.[۱۵] و[۱۶]
- فایده تولی وتبری در سخت ترین لحظات
امام علی (علیه‌السلام) به حارث فرمود: ای حارث! دوستی و محبت ما اهل بیت در سه جای مهم و سرنوشت ساز برای تو سودمند خواهد بود: هنگام نازل شدن فرشته مرگ و موقعی که در قبر مورد سؤال و بازخواست قرار می گیری و زمانی که در روز قیامت در مقابل پروردگار ایستاده باشی».[۱۷]
پی نوشت
[۱] . رعد، ۲۸.
[۲] . فیروز آبادى، سید مرتضى، فضائل الخمسه من الصحاح السته، ج۲، ص۶۷، ناشر، اسلامیه، تهران،چاپ دوم، ۱۳۹۲ ق.
[۳] . مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۲۷، ص ۹۰، نشراسلامیه، تهران، سال چاپ، مختلف، نوبت چاپ، مکرر.
[۴] . صدوق، الامالی، ص،۱۹۲، انتشارات کتابخانه اسلامیه، سال ۱۳۶۳ ش.
[۵] . مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۲۷، ص ۵۸، نشراسلامیه، تهران، سال چاپ، مختلف، نوبت چاپ، مکرر.
[۶] . شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا (علیه‌السلام)، محقق و مصحح، لاجوردی، مهدی، ج۲، ص ۵۸، نشر، جهان، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۸ ق.( من احبّنا اهل البیت حشره الله تعالی آمناً یوم القیامه).
[۷] . مفید، أمالی، ص ۱۱۵، ناشر، کنگره شیخ مفید، قم، چاپ اول، ۱۴۱۳ ق.
[۸] . نوری، حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج، ۱ ص ۱۵۰، مؤسسه آل البیت (علیه‌السلام)، قم، چاپ اول، ۱۴۰۸ق.
[۹] . مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۲۷، ص ۱۶۷، نشراسلامیه، تهران، سال چاپ، مختلف، نوبت چاپ، مکرر.
[۱۰] . کلینی الکافی، ترجمه کمرهاى، ، ج۲، ص: ۱۹، ناشر، اسلامیه، تهران، چاپ دوم، ۱۳۶۲ ش.
[۱۱] . بحار الأنوار ، ج۶۵، ص،۳۳۹.
[۱۲] . مستدرکالوسائل ج، ۴ ص، ۲۴۷.
[۱۳] . امام على بن ابى طالب (علیه‌السلام)، نهج البلاغه، ص،۱۴۳، انتشارات دار الهجره قم، چاپ اول.
[۱۴] . مفید، الإرشاد فی معرفه حجج الله على العباد، ترجمه، سلگى، ج۲، ص ۹۴، ناشر، کنگره شیخ مفید، قم، چاپ اول، ۱۴۱۳ ق.
[۱۵] . مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۴۴، ص ۲۴، نشراسلامیه، تهران، سال چاپ، مختلف، نوبت چاپ، مکرر.
[۱۶] . در این جا تذکر دو نکته لازم به نظر می رسد. الف. البته آمرزش گناهان علاوه بر دوستی، شرائط دیگری نیز دارد که اگر آن شرائط محقق شود خداوند مىآمرزد.
ب. اساساً اگر دوستی و محبت به خدا و اهل بیت واقعی باشد پیروی از آنان نیز به دنبالش خواهد آمد، در شعری که منسوب به امام صادق (علیه‌السلام) است آمده:
تَعْصِی الْإِلَهَ وَ أَنْتَ تُظْهِرُ حُبَّهُ هَذَا مُحَالٌ فِی الْفِعَالِ بَدِیعُ
لَوْ کَانَ حُبُّکَ صَادِقاً لَأَطَعْتَهُ إِنَّ الْمُحِبَّ لِمَنْ یُحِبُّ مُطِیع
( صدوق، الأمالی، ص ۴۸۹)
آیا با اینکه نافرمانى خدا می کنى اظهار دوستى او را داری این محال است و در میان کارها امر جدید و تازه ای است.
اگر دوستىات راست بود حتماً او را اطاعت و پیروى مىکردى؛ زیرا که دوست از کسی که دوستش بدارد، پیروى می کند.
[۱۷] . مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۲۷، ص ۱۶۴، نشر، اسلامیه، تهران، چاپ، مختلف، نوبت چاپ، مکرر.
منبع: اسلام پدیا
https://farsi.al-shia.org/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%87/%d8%b4%db%8c%d8%b9%d9%87-%d8%b4%d9%86%d8%a7%d8%b3%db%8c/%d9%81%d8%b1%d9%88%d8%b9-%d8%af%db%8c%d9%86/page/3/