آشنایی با کشور کویت
۱ـ مساحت و موقعیت جغرافیایی کویت
کویت ۱۷۸۱۸ کیلومتر مربع وسعت دارد و جزیره بوبیان واقع در شرق آن، به این کشور تعلق دارد. جزیره فیلیکا (واقع در مشرق کویت) نیز از آن کویت است. کویت در ناحیه شرقی و در سواحل خلیج فارس دارای فرورفتگی عمیقی به نام خلیج کویت می‌باشد.([۱])
کشور کویت در شمال شبه جزیره عربستان و شمال غربی خلیج فارس، بین ۲۹ و ۳۰ درجه عرض شمالی و ۵/۴۶ درجه و ۵/۴۸ درجه طول شرقی قرار گرفته است که از شمال به عراق، از جنوب به عربستان سعودی و از شرق به خلیج فارس محدود شده و حد غربی آن مشخص نشده است. طول این سرزمین از شمال به جنوب، حدود ۲۵۷۴۷ کیلومتر و عرض آن ۴۰۲۳ کیلومتر می‌باشد.([۲])
۲ـ جمعیت کویت
جمعیت کویت ۶۳۷/۳۹۹/۳ نفر و ۵۲/۱ مرد به ازای هر یک زن می‌باشد.
۳ـ ملیت در کویت
۳۵٪ کویتی، ۴۵٪ دیگر عرب‌ها، ۹٪ جنوب آسیایی، ۴٪ ایرانی و ۷٪ از دیگر ملیت‌ها در این کشور وجود دارد.
۴ـ مذهب در کویت
کویتی‌ها ۸۵٪ مسلمان (۷۰٪ سنی و ۳۰٪ شیعی) و ۱۵٪ دیگر ادیان (مسیحی، هندو، پارسی و…) می‌باشند.([۳])
۵ـ ویژگی‌های اقلیمی
خلیج فارس در گذشته به مراتب بیش از این به سمت شمال گسترش داشته است ولی قسمت‌های علیای آن، به تدریج بر اثر ته نشینی آبرفت رودخانه‌های دجله و فرات که در دوره نوسنگی به صورت دو رودخانه وارد خلیج فارس شده‌اند، پر گردیده و به صورت امروزی در آمده است. بنابراین می‌توان گفت که در چند هزار سال قبل، زمین‌های کنونی کویت در زیر آبرفت‌های خلیج فارس مستور بوده است. قسمت‌های مهمی از سرزمین کویت، از شن و ماسه پوشیده شده و در جنوب آن؛ ارتفاعات به شکل تپه ماهورهای پیوسته مشاهده می‌شوند. این سرزمین دارای کوه‌ها مرتفع نبوده و تنها چند کوه کوچک و تپه مانند در آن وجود دارد که مهم‌ترین آنها عبارتند از: کوه «المطاع» و «آواره».
کویت سرزمینی است مسطح و (همان‌طور که اشاره شد) سطح آن از شن و ماسه پوشیده شده است. این وضعیت با شیب تدریجی از بیشترین ارتفاع، یعنی ۳۰۰ متر در دورترین ناحیه غربی از سوی «السالمی» و «الشقایا» تا ساحل شرقی خلیج فارس امتداد دارد. ارتفاع این تپه‌ها به حدود ۱۴۵ متر می‌رسد و به بیابان «ام الرمم» ختم می‌شوند. نام این تپه‌های زنجیره‌ای شمل «جان الزور» است. بخش «جهره» حاصل‌خیزترین منطقه این سرزمین است که در آن درختانی چون نخل و کُنار می‌روید.([۴])
۶ـ اقوام و نژادها و روابط آنها
مردم کویت از نژاد سفید و از تیره آریایی و سامی بوده و در میان آنها سایر نژادهای عرب مانند عدنانی‌ها (که نخستین گروه مهاجر از نجد به این سرزمین در جمع قبیله عنِزه بوده‌اند) و قحطانی‌ها نیز یافت می‌شود. تقسیم‌بندی قبیله‌ای در جامعه امروزی کویت بر اثر اختلاط و امتزاج به شدت پیچیده شده است. ولی در پاره‌ای از مسائل سیاسی ـ اجتماعی مانند انتخابات مجلس ملی و شورای شهر، این‌گونه وابستگی‌های قبیله‌ای ـ قومی همچنان به صورتی کم رنگ ظاهر شده و تا حدودی نیز در سرنوشت انتخاب کاندیداها اثر می‌گذارد. عشایر و قبایل کویت را می‌توان به دو دسته کلی؛ عشایر منسوبه (عشایر معلومه النسب) و عشایر غیرمنسوبه (عشایر مجهول النسب) تقسیم کرد.([۵])
۷ـ زبان و خط
خط و زبان رسمی در کویت، عربی است. علاوه بر این، زبان انگلیسی به دلیل سابقه حضور انگلیسی‌ها در این کشور و همچنین حضور آمریکا در حال حاضر، به عنوان زبان دوم از اهمیت عمده‌ای برخوردار می‌باشد. زبان‌های فارسی، اردو، هندی، بنگالی و فیلیپینی ـ بدلیل وجود مهاجرانی که به این زبان‌ها تکلم می‌کنند، به عنوان زبان ارتباطی درون گروهی متداول بوده و به ویژه اقشار مهاجر در سطحی گسترده به این زبان‌ها تکلم می‌کنند.([۶])
۸ـ جغرافیای سیاسی کویت
الف) اهمیت استراتژیک کویت در منطقه
اهمیت استراتژیک این کشور را باید در قالب اهمیت استراتژیکی خلیج فارس و کشورهای آن بررسی نمود. خلیج‌فارس شیاری هلال‌گونه است که پیشروی آبهای اقیانوس هند (دریای عمان) به درازای بیش از ۹۰۰ کیلومتر و پهنای میانگین ۲۴۰ کیلومتر، آن را در کشاله‌ها و چین‌خوردگی‌های پست و فرو افتاده جنوب زاگرس به وجود آورده است، سپس پیرامون آن نزدیک به یک نهم از گستره ۴۴ میلیون کیلومتر مربع قاره آسیا را در بر می‌گیرد.
منطقه جغرافیایی سیاسی خلیج فارس که کشورهای ایران، عراق، کویت، عربستان، بحرین، قطر، امارات متحده عربی و عمان را در بر دارد بخشی از منطقه جغرافیایی سیاسی خاورمیانه به شمار می‌آید. بیشترین کرانه‌های خلیج فارس از آن ایران و کمترین آن، از آن عراق است.
خلیج فارس، به عنوان یک راه آبی و دریایی، از همان سپیده دم تاریخ، ارزش فراوانی داشته است، و به مثابه برخورد تمدن‌های بزرگ خاور باستان، پیشینه‌ای چند هزاره دارد و یکی از غنی‌ترین شکارگاه‌های ماهی و مروارید بوده است.
در سده بیستم با اکتشاف نفت، این منطقه به عنوان گذرگاه ۶۰ درصد ذخایر جهانی نفت، نگاه نیازمندانه جهانیان را به سوی خود کشانده و سرزمین‌های پیرامون خویش را به تب نوسان‌های اقتصادی ـ سیاسی جهان پیوند داده است. کشورهای این منطقه در درون‌مرزهای زمینی خود، کانسارهای پرمایه نفت و گاز دارند. در زیر گستره ۲۲۰ هزار کیلومتر مربعی آبهای خلیج فارس، کانسارهای بزرگ نفت و گاز منطقه وجود دارد و همین خود پرسمان فلات قاره و در پی آن موضع‌گیری‌های اقتصادی، سیاسی و نظامی در پیوند با این پرسمان را به میان می‌کشد.
خلیج فارس در مرکز جنوب غرب آسیا این تسهیل را بوجود آورده است تا ساز و برگ نظامی را به ساحل آن محل، و از طریق راه‌های آبی، خطوط راه آهن، اتوبان‌ها و راه‌های شوسه، به مراکز مورد نظر حمل شوند. استفاده متفقین از خلیج فارس در جنگ جهانی دوم علیه قوای محور([۷])، نمونه‌ای بارز از اهمیت جغرافیایی نظامی آن است.
از نظر نظامی و تجارتی می‌توان خلیج فارس را به قلب در بدن تشبیه کرد که از طریق رگ‌ها، یعنی راه‌های ارتباطات زمینی، خون را در بدن جریان می‌دهد. منطقه خلیج فارس در سیاست‌ها و استراتژی‌های جهانی، به ویژه برای ابرقدرتها، در قبل و پس از جنگ سرد اهمیت به سزایی داشته و دارد. این اهمیت به عوامل متعددی باز می‌گردد، از جمله:
۱ـ این منطقه دارای ذخایر نفتی جهانی بسیار بالایی است و از این نظر برای کشورهای صنعتی، شاهرگی حیاتی به شمار می‌آید که چرخه اقتصاد را به گردش در می‌آورد. کشورهای خلیج فارس، ۶۲ درصد از مجموع نفت مصرفی بازارهای جهان را تولید می‌کنند.
۲ـ موقعیت ژئوپلتیک متمایز و مهم این منطقه که حلقه ارتباطی میان شرق و غرب را تشکیل می‌دهد، به علاوه گذرگاه‌ها و تنگه‌های استراتژیکی مهم به ویژه تنگه هرمز که یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین گذرگاه‌های آبی جهان بشمار می‌آید. در هر ۸ دقیقه، یک نفتکش از این تنگه عبور می‌کند و مجموع محموله‌های نفتکش، روزانه نزدیک به ۱۹ میلیون بشکه یعنی ۴۰ درصد از تجارت جهانی نفت را بالغ می‌گردد. همچنین ۱۲ درصد از نفت مصرفی ایالات متحده آمریکا از این تنگه عبور می‌کند.
۳ـ منطقه خلیج فارس؛ یک بازار مصرفی بزرگ است که قادر است مازاد تولید صنایع پیشرفته غرب را که بازدهی مادی فراوانی دارد، جذب کند.
۴ـ همچنین منطقه خلیج فارس یک آتشفشان است که گاه خاموش و گاهی شعله‌ور می‌گردد و این امر به مشکلات مرزی و ادعاهای ارضی کشورهای منطقه باز می‌گردد.
ب) موقعیت ژئوپلتیکی کویت
واقع شدن کویت در نهایی‌ترین نقطه شمال غربی خلیج فارس و قرار گرفتن این کشور کوچک میان سه قدرت بزرگ منطقه یعنی؛ جمهوری اسلامی ایران، عربستان و عراق، از لحاظ جغرافیایی، اهمیت خاصی به آن بخشیده است. در میان شش کشور شورای همکاری خلیج فارس، کویت نزدیک‌ترین مرز آبی را با ایران دارد.([۸])
پ) اهمیت ژئواستراتژیک کویت
این کشور با در اختیار داشتن منابع عظیم نفت و گاز، دارای ظرفیت‌های ژئواستراتژیک فراوانی می‌باشد. وجود چاه‌های نفت مناقیش و ام قدیر در جنوب غربی و چاه‌های نفت الیرقان در جنوب شرقی و چاه‌های نفتی روضتین، صابریه، بحره و رتقه در جوار کشور عراق، بر اهمیت این ظرفیت‌ها افزوده است. کویت همچنین میادین نفتی مشترکی با عربستان دارد.([۹])
کویت با وجود وسعت کم، یکی از بزرگترین کشورهای تولید کننده نفت جهان است؛ ذخائر نفتی این کشور، هفتاد میلیارد بشکه تخمین زده می‌شود که بیش از سه برابر ذخائر نفتی ایالات متحده آمریکا و ده درصد کل ذخائر نفتی جهان است. ذخائر این کشور از اهمیت شایانی برخوردار است، ذخائر گاز طبیعی شناخته شده در کویت ۱۴۹۸ میلیارد متر مکعب تخمین زده می‌شود.([۱۰])
ـ نام حکومت:
ـ نام قراردادی طولانی: دولت کویت (دولهًْ الکویت ـ dewlap Kuwait)
ـ نام قراردادی کوتاه: کویت (الکویت ـ Al Kuwait)
ـ نوع حکومت: شیخ نشین (پادشاهی مشروطه).
ـ مرکز(پایتخت): کویت.
ـ تقسیمات کشوری: کویت به شش استان به نام‌های زیر تقسیم شده است:
استان عاصمه (پایتخت)، استان احمدی، استان حولی، استان فروانیه، استان جهراء، استان مبارک الکبیر.([۱۱])
۹ـ ساختار سیاسی کویت
ساختار سیاسی کویت در بین کشورهای منطقه، در یک چارچوب عربی و به الگوی سیاسی دمکراسی غربی نزدیک‌تر است، و در عین حال، این ساختار، ارزش‌های محلی و چارچوب‌های سنتی را در سایه نبود احزاب سیاسی ملاحظه نموده است. علاوه بر مجلس امت، کویت با داشتن صدها دیوانیه([۱۲])، از زیربنای وسیعی از نهادهای جامعه مدنی برخوردار است. از سوی دیگر، انجمن‌های عام‌المنفعه به نوبه خود، گروه‌های تأثیرگذار در شکل‌گیری تصمیم‌های سیاسی به شمار می‌آیند.([۱۳])
نظام حکومتی کویت از سه قوه مقننه، مجریه و قضائیه تشکیل شده است و مطابق قانون اساسی، این قوه از یکدیگر تفکیک شده‌اند. اما در عمل، امیر کویت در هر سه قوه اعمال نفوذ می‌کند. وی ریاست قوه مجریه را به عهده دارد؛ ضمن آنکه در قوه مقننه و مجلس امت؛ نقش ریاست را ایفا می‌کند؛ افزون بر آن، حکم قضائی با نام وی صادر می‌شود؛ از این رو در عمل، نوعی اختلاط قوا در نظام حکومتی کویت وجود دارد.([۱۴])
الف) مختصری از تاریخ کشور
کویت مصغر کوت است که ظاهراً یک واژه هندی است و در زبان اعراب محلی وارد گردیده و بر دژ یا قلعه اطلاق می‌شود. نام بسیاری از شهرهای هند و پاکستان با کلمه کوت به صورت پسوند یا پیشوند آمده است مانند (سیالکوت)، (بتان کوت) و (راول کوت). این واژه در زبان فارسی نیز متداول است و در برخی آثار نظم و نثرِ شعرا و نویسندگان پارسی زبان بکار رفته است. واژه (کوتوال) که از ترکیبات واژه مذکور و به معنی قلعه بیگی یا دژبان یا صاحب قلعه است در ادبیات فارسی دیده می‌شود. به مرور زمان، واژه کوت بر شهری که در اطراف آن دژی بوجود آمده نیز اطلاق شده است مانند: کوت العماره در عراق، کوت الشیخ و کوت عبدالله در ایران. تاریخ معاصر کویت با مهاجرت جماعتی از طوایف عتبی ساکن عربستان مرکزی (نجد) پیوستگی می‌یابد. از اوایل قرن هجدهم، خانواده‌های مهم؛ (آل صباح) (آل خلیفه) و (آل جلاهمه)، پس از کوچ‌های متعدد، سرانجام در کویت رحل اقامت افکندند. اغلب منابع، استقرار این قبایل در کویت را بین سالهای ۱۷۱۳ ـ ۱۶۷۲ و بنا به دلایل اقتصادی و سیاسی می‌دانند. یکی از این دلایل؛ توسعه حرکت تجارتی در خلیج فارس بود. جنگ‌ها و کشمکش‌های سیاسی مزمن در شبه جزیره عربستان و قحطی و گرسنگی نیز، در رشد مهاجرت به سوی بنادر ساحلی نقش داشت. از طرفی در سال ۱۷۷۵م، تجارت شرکت هند شرقی به جای بصره به کویت منتقل گردید و بر اثر بروز اختلاف میان انگلستان و دولت عثمانی، کویت به صورت انبار تجارتی و مال‌التجاره انگلیس درآمد و این نخستین تماس واقعی کویت و انگلستان بود. با مهاجرت این قبایل و خانواده‌ها و انتقال تجارت به کویت، این سرزمین از یک روستای کوچک برای ماهیگیران، به یک شهر پر جنب و جوش و بندرگاه تجارتی و ایستگاه تردد میان شرق و غرب تحول یافت. بی‌ثباتی اوضاع در ایران و عراق، به ایجاد خلاء تجارتی و سیاسی منجر شد که پیدایش شهرها و بندرها در آن سوی سواحل خلیج فارس، از جمله نتایج آن بود. در پی این تحولات، نیاز به برپایی نظام ساده و ابتدایی جهت اداره امور روزمره زندگی ظاهر شد. خانواده‌های مهاجر نخستین، در سالهای ۱۷۵۶ ـ ۱۷۱۶ بوسیله اتحاد سه گانه مشترک بر سر اداره امور این سرزمین توافق کردند. نقش هر خانواده، مکمل نقش خانواده دیگر بود. آل صباح به اعمال قدرت سیاسی پرداختند، کارهای تجارت روی خشکی به آل خلیفه رسید و آل جلاهمه سرگرم کارهای تجارت دریایی و غواصی و دریانوردی شدند. در سال ۱۷۵۶، این اتحاد از هم گسست و مردم کویت طبق سنت‌های قبیله‌ای، صباح بن جابر (رئیس خانواده الصباح) را به عنوان امیر برگزیدند. این زمان سرآغاز اداره امور شهر، و حل و فصل اختلافات ساکنان آن بود و از همان موقع، قدرت سیاسی در این خانواده ماندگار شد. مفهوم اعتماد مشترک یا بهتر است بگوییم حکومت مشترک میان خانواده حاکم و تجار اصلی کشور، بدلیل تکیه این خانواده بر تجار مروارید و سازندگان کشتی‌های تجارتی در راه اندازی امور، برقرار گردید. لازم به یادآوری است که در زمان حکومت شیخ مبارک، فرزند صباح دوم، که در تاریخ کویت، بنام (مبارک الکبیر) معروف شده است، نظام حکومت این سرزمین شکل تازه‌ای به خود گرفت؛ زیرا وی حکومت را در تیره دو فرزند خود موروثی کرد. در زمان حکومت همین شیخ، معاهده ۲۳ ژانویه ۱۸۹۹ مبنی بر حمایت انگلستان از کویت بین دو کشور منعقد گردید و بدین‌سان، کویت به صورت تحت الحمایه بریتانیا درآمد. این معاهده مانند سایر قراردادهایی که انگلستان در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم با حکام امارات خلیج فارس امضاء کرد حاوی چند موضوع اساسی به شرح زیر بود:
الف ـ ممنوعیت برقراری ارتباط کویت و کشورهای خارجی؛
ب ـ ممنوعیت واگذاری سرزمین.
حاکم کویت تعهد کرد که بی‌اجازه انگلستان، تحت هیچ عنوان اعم از واگذاری، فروش، اجاره، رهن و امثال آن، تمام یا بخشی از قلمرو خود را به هیچ یک از اتباع خارجی یا کشورهای خارجی واگذار نکند. پس از شیخ مبارک که در خلال جنگ جهانی اول فوت کرد (۱۹۱۵)، ابتدا فرزند ارشد او (جابر) و سپس فرزند دیگرش (سالم) به ترتیب به حکومت رسیدند و از این تاریخ به بعد حکومت میان فرزندان (سالم) و (جابر) تقسیم شد.([۱۵])
تاریخ استقلال کویت: روز ۱۹ ژوئن ۱۹۶۱م، به دنبال مذاکراتی که میان شیخ عبدالله السالم الصباح امیر اسبق کویت و مقام‌های انگلیسی به موجب معاهده ۱۸۹۹م به صورت تحت الحمایه انگلیس درآمده بود، به کسب استقلال نایل آمد. (کتاب سبز،۱۱۱:۱۳۷۵)
به موجب یادداشت‌هایی که بین سرویلیام بروس، نماینده سیاسی انگلستان، مقیم خلیج فارس، و امیر کویت مبادله شد، معاهده تحت الحمایگی لغو گردید و کویت از آن تاریخ در عداد کشورهای مستقل جهان درآمد. کویت پس از استقلال به عضویت اتحادیه عرب درآمد و به دنبال آن به خاطر مسائل مرزی با عراق، مشکلاتی بروز کرد که براساس تقاضای امیر کویت، سربازان انگلیسی در مرزهای دو کشور مستقر شدند و اتحادیه عرب در ژوئیه همان سال تصمیم گرفت نیروهای مخصوصی را جایگزین قوای انگلیسی در آن منطقه نماید که شامل سربازان اردنی، عربستانی، سودانی و جمهوری متحده عرب می‌شد. اجرای این تصمیم در سال ۱۹۶۱ با ورود نیروهای جمهوری متحد عرب آغاز و تا فوریه ۱۹۶۳ ادامه داشت و نیروهای انگلیسی در همین زمان خاک کویت را ترک کردند.([۱۶])
ب) قانون اساسی، تحولات و ویژگی‌های آن
به دنبال اعلام استقلال، امیر کویت فرمان تشکیل مجلس مؤسسان را به منظور بررسی و تدوین قانون اساسی کشور صادر کرد. قانون مذکور به وسیله عده‌ای از حقوق‌دانان عرب با الهام از قوانین کشورهای عربی تنظیم شده بود. مجلس مؤسسان که با رأی عموم افراد ملت تشکیل شده بود، در ۲۰ ژوئیه ۱۹۶۲ آغاز به کار کرد و پس از ۲۴ جلسه شور و بررسی، متن نهایی قانون اساسی را به تصویب رسانید. قانون اساسی کویت شامل یک مقدمه کوتاه و پنج باب و ۱۷۳ اصل و تفسیری بر بعضی اصول آن است. موضوعات مندرج در پنج باب قانون اساسی بشرح زیر است: ۱ـ رژیم دولت؛ ۲ـ اساس جامعه کویت؛ ۳ـ حقوق و وظایف عمومی؛ ۴ـ قوای سه گانه؛ ۵ـ قوانین عمومی و قوانین موقتی.
در باب اول؛ کویت دولتی عرب، مستقل و دارای حاکمیت و بخشی از امت عرب معرفی شده است. دین رسمی کشور، اسلام و زبان رسمی آن، عربی است. حکومت بر این کشور در خاندان مبارک الصباح موروثی است و ولیعهد نیز باید ظرف یکسال پس از تعیین امیر، با پیشنهاد وی و تصویب مجلس ملی از میان افراد ذیصلاحیت همین خاندان انتخاب گردد.
در باب دوم؛ اصول آزادی‌های فردی و اجتماعی و مسئولیت دولت در قبال مردم و وظیفه مردم نسبت به دولت مورد توجه قرار گرفته است. در مبحث آزادی‌های فردی و اجتماعی، قانون اساسی به تفسیر و تشریح این موضوع پرداخته و برای هر یک حدودی قائل می‌شود. مساوات، عدالت، آزادی، تعاون و نوع‌دوستی، پایه‌های اساسی اجتماع را تشکیل می‌دهد. دولت، نگهبان جامعه، حافظ امنیت و آرامش کشور و مردم است. خانواده، اساس جامعه را تشکیل می‌دهد و تأمین تعلیم و تربیت و بهداشت فرزندان کشور از جمله عمده‌ترین وظایف دولت شمرده شده است. احترام به مالکیت و سرمایه و کار و حق ارث و مالکیت خصوصی در قانون اساسی کویت تضمین شده و هر نوع مصادره اموال اشخاص ممنوع است مگر در مواردی که قانون تعیین می‌کند.
قانون اساسی، تعیین وزراء را از میان نمایندگان مجلس مجاز دانسته و وزرایی که عضو مجلس امت (پارلمان) نیستند، پس از انتخاب به وزارت، خود به خود به عضویت مجلس در می‌آیند و دارای حق رأی هستند. قانون اساسی مقرر داشته است که شمار وزرای کابینه هیچگاه نباید از یک سوم شمار نمایندگان مجلس ملی که ۵۰ عضو دارد، تجاوز کند. در قانون اساسی کویت، امیر، فرمانده کل قواست و حق اعلان جنگ تدافعی دارد. قانون اساسی با صراحت، حق اعلان جنگ تجاوزکارانه را تحریم کرده است. امیر، حق انحلال مجلس را دارد و طی فرمانی، علل انحلال را تشریح می‌نماید، اما حق ندارد مجلس را بار دیگر به همان علت منحل سازد. امیر یا یک سوم نمایندگان مجلس، حق دارند پنج سال بعد از تصویب قانون اساسی فعلی، پیشنهاد تجدید نظر در آن را بدهند و یا تقاضا کنند مواردی به آن افزوده شود، ولی باب مربوط به رژیم حکومت و آزادی افراد، قابل تعدیل نیست مگر اینکه بخواهند دامنه آزادی فردی را افزایش دهند. در غیاب امیر، ولیعهد فرمانها را امضاء می‌کند و استوارنامه سفرای خارجی را می‌پذیرد و چون امیر یا ولیعهد نمی‌توانند در مدت امارت یا ولیعهدی مسئولیت دیگری قبول کنند، بنابراین در صورت غیبت امیر، ولیعهد جانشین امیر می‌شود.([۱۷])
پ) تشکیلات حکومتی
حکومت کویت پادشاهی بوده و پادشاه فعلی؛ امیر شیخ صباح الاحمد الجابر الصباح([۱۸]) و نخست وزیر؛ شیخ جابر المبارک الصباح می‌باشد([۱۹]). به موجب قانون اساسی کویت، امارت در خاندان آل صباح موروثی می‌باشد و حکومت کویت، مرکب از قوای سه‌گانه: مقننه، قضاییه و مجریه است که از یکدیگر تفکیک شده و یک شورای مشورتی، امیر کویت را در امور مملکتی یاری می‌کند. فعالیت‌های حکومت نیز طبق قانون اساسی، توسط مجلس امت کویت کنترل می‌شود.([۲۰])
قوه مجریه
امیر کویت اختیارات متعددی دارد که پاره‌ای از آنها برگرفته از قانون اساسی و پاره‌ای دیگر ریشه‌های عرفی دارد. علاوه بر ریاست کشور، او رئیس قوه مجریه نیز می‌باشد و در قوه مقننه به طور مشترک، با مجلس امت به اعمال ریاست می‌پردازد. امیر، فرماندهی کل نیروهای مسلح را بر عهده دارد و احکام قضایی نیز به نام وی صادر می‌گردد. قانون اساسی کویت در ۲۵ ماده (ماده ۵۴ تا ۷۸) درباره نقش رئیس کشور (امیر) سخن گفته است. امیر؛ اختیارات اجرایی‌اش را بوسیله نخست وزیر و وزرا اعمال می‌نماید. البته در ساختار سیاسی کویت، امیر به صورت نمادی، نظارتی و ارشادی به ریاست قوه مجریه می‌پردازد، در حالی که نخست وزیر و وزرا، به نمایندگی از امیر به طور عملی بر قوه مجریه ریاست دارند. بنابراین با اینکه امیر در رأس هرم اجرایی قرار دارد، ولی این واقعیت که امیر بوسیله وزرا به اختیارات خود می‌پردازد، وی را از مسئولیت سیاسی معاف می‌سازد. امیر پس از مشورت با شخصیت‌های بلندپایه (رئیس مجلس امت و دیگران)، بدون دخالت مستقیم مجلس امت، نخست وزیر را طی فرمانی انتخاب می‌نماید. نخست وزیر تعیین شده، اعضای کابینه را معرفی می‌کند و امیر، فرمان تشکیل کابینه را صادر می‌نماید.
شورای وزیران (کابینه دولت) از ۱۵ وزیر در ۱۹ وزارتخانه گوناگون تشکیل شده است؛ به این معنا که برخی وزرا متصدی بیش از یک وزارتخانه هستند. شورای وزیران، حلقه ارتباطی میان رئیس کشور و مجلس (پارلمان) است. مذاکرات شورا محرمانه است و تصمیمات آن با حضور اعضاء، و موافقت اکثریت حاضران گرفته می‌شود. راجع به یک موضوع، وقتی آراء گروه موافق و گروه مخالف مساوی باشد، گروهی که نخست وزیر در آن قرار دارد رجحان می‌یابد.([۲۱])
کابینه شانزدهم از نظر تنوع و انعطاف، متمایز است. در این کابینه، برای نخستین بار، دو وزیر از مناطق خارج شهر کویت (بادیه‌نشین) شرکت داشتند، در حالی که پانزده کابینه پیشین کویت، اجمالاً در انحصار گروه‌های شهرنشین بوده که داخل شهر کویت سکونت داشتند. مضافاً اینکه در کابینه شانزدهم، دو وزیر از شیعه عضویت دارند. با ورود سران اپوزیسیون در کابینه اخیر، قاعده تسلط نخبگان یا صاحب منصبان اجتماعی و اقتصادی بر پست‌های سیاسی درهم شکست. بدین‌سان، کابینه شانزدهم بیشتر به معنای حکومت ائتلافی نزدیک شد. ولی اکنون روشن شده است که این دگرگونی‌ها مقطعی بوده است، زیرا در تاریخ ۱۳/۴/۱۹۹۴ تعدیل اساسی در این کابینه انجام شد که به موجب آن، شمار وزرای (انتخابی)، به پنج وزیر کاهش یافت و شمار وزرای شیعی طبق روال قبلی، به یک وزیر بازگشت. همچنین وزرای مناطق خارج شهر کویت و وزرای برخی گروهها و جریانات سیاسی از کابینه کنار گذارده شدند.([۲۲])
قوه مقننه
قوه مقننه از یک مجلس قانونگذاری به نام مجلس ملی تشکیل یافته ولی قدرت اصلی، در دست امیر می‌باشد.([۲۳])
طبق قانون اساسی، کویت دارای یک مجلس امت است که پنجاه عضو آن با رأی مردم انتخاب می‌شوند. کلیه افراد ذکور کویتی که در این کشور متولد شده و به سن ۲۱ سالگی رسیده باشند به استثنای نظامیان و افراد پلیس، حق رأی دارند.
نامزدهای نمایندگی مجلس بایستی حداقل سی سال داشته و از سواد خواندن و نوشتن به زبان عربی بر خوردار باشند. هر دوره قانونگذاری چهار سال است که بطور رسمی در دهه آخر اکتبر هر سال با سخنرانی امیر کویت افتتاح می‌شود.
مجلس در هر سال حداقل هشت ماه اجلاس خواهد داشت و موظف است قبل از پایان آخرین اجلاس، لایحه بودجه سال بعد را به تصویب برساند. مجلس امت همچنین می‌تواند طبق فرمان امیر یا با تقاضای اکثریت مجلس، جلسه فوق‌العاده داشته باشد. اصولاً مجلس، هر هفته یکبار (روزهای سه‌شنبه) جلسه دارد، ولی در صورت لزوم دو روز در هفته (شنبه و سه‌شنبه) تشکیل جلسه می‌دهد. قانون اساسی، نمایندگان را از عضویت در هیئت‌های مدیره و یا مدیریت عامل شرکت‌هایی که در برابر دولت تعهداتی را قبول کرده‌اند منع نموده است. مطابق قانون انتخابات، کویت به ۲۵ حوزه انتخاباتی تقسیم شده و از هر حوزه، دو نفر به نمایندگی مجلس امت انتخاب می‌شوند.([۲۴])
قوه قضائیه
تا قبل از تنظیم قانون شماره ۱۹ قضایی در سال ۱۹۵۹م. با وجود محکمه کویت، قانونی برای تنظیم امر قضاوت در این کشور موجود نبود. مهم‌ترین مراجع قضایی در دوره واقع میان سال ۱۹۴۸م. تا سال ۱۹۵۹ میلادی عبارت بودند از:
۱ـ محاکم دادگاه‌ها، شامل: الف ـ محکمه عالی، به ریاست رئیس محاکم.
ب ـ محکمه شرعی، به ریاست قاضی شرع. دارای بخش‌های: «محکمه شرعی»، «محکمه احوال شخصی» و محکمه‌ای از دو قاضی مذهب جعفری، جهت رسیدگی به مسائل احوال شخصی مسلمانان مذهب جعفری.
۲ـ کمیته‌های تحکیم داوری: شامل: کمیته تجار؛ جهت رسیدگی به منازعات و دعاوی میان تجار.
کمیته موقت؛ برای رسیدگی به منازعات و دعاوی اصناف.([۲۵])
با صدور فرمان شماره ۱۹ امیر کویت در سال ۱۹۵۹ در خصوص تنظیم قضا در کویت، سپس فرمان شماره ۲۱ امیر کویت در سال ۱۹۶۲ در مورد تأسیس اداره فتوا و قانونگذاری، دوران تازه‌ای در پی‌ریزی نظام قانونی در کویت آغاز شد. با صدور قانون اساسی کویت در۱۱ نوامبر ۱۹۶۲، نظام قضایی دارای احکام ویژه‌ای گردید که استقلال آن را از سایر قوا تضمین کرد. در سال ۱۹۹۰، قانون جدید با شماره ۲۳، امور قضات و دادگاه‌ها را سامان بخشید و تخصص هریک را مشخص نمود و تعدادی از دادگاه‌ها را که قبلاً در قانون سابق موجود نبود، به شرح زیر افزود:
۱ـ دادگاه تمیز ۲ـ دادگاه عالی استیناف ۳ـ دادگاه کلی ۴ـ دادگاه جزئی.
علاوه بر دادگاه‌های فوق در قانون اساسی کویت تشکیل دادگاه‌های زیر نیز درج گردیده است:
۱ـ دادگاه‌های عادی ۲ـ دادگاه اداری ۳ـ دادگاه قانون اساسی
۴ـ دادگاه نظامی ۵ـ دادگاه عرفی ۶ـ دادگاه امنیت کشور
به طور کلی نظام قضایی کویت، منابع حقوقی خود را از قانونگذاری، عرف و شریعت اسلامی بر می‌گیرد.([۲۶])
ت) احزاب و گروهها
علیرغم عدم موافقت دولت در خصوص تشکیل و فعالیت احزاب در این کشور، بعد از باز پس گیری کویت از چنگال دیکتاتور عراق، شاهد ظهور گروهها و جمعیت‌های سیاسی بصورت علنی و آشکارا هستیم، که در چند سال اخیر مواضع موافق و مخالف خود را در زمینه‌های مختلف حاکمیت ابراز کرده‌اند. هرچند خیلی از این گروهها وضعیت رشد و نمو خود را بر اساس مسائل مذهبی ــ قومی و بعضاً علمی کسب کرده‌اند، ولی هم اکنون بر اساس فعالیت‌های اتخاذ شده توسط این گروهها، مواضع اصلی خیلی از این گروهها برای مسئولین دولتی مشخص شده است و به نحوی دولتمردان، جهت مقابله با بعضی از این گروه‌های واگرا، تدابیر شدیدی اتخاذ کرده‌اند که بتوانند نفوذ این گروهها را که در دستگاه‌های دولتی و مجلس و هیئت دولت نفوذ نموده‌اند را محدود کنند، ولی تاکنون موفقیت چندانی بدست نیاورده‌اند.([۲۷])
اهم این گروه‌های سیاسی عبارتند از: اول: پیروان گروه اخوان المسلمین، تجار و مستقلین.
دوم: جمعیت سلفی، نیروهای ملی‌گرا، چپگرا، شیعیان و گروه التکتل النیابی.
سپس کلیه جمعیت‌های سیاسی با گرایشات مختلف، پس از آزادسازی کویت گرد هم آمدند و بیانیه‌ای در تحت عنوان (دیدگاه آینده) صادر نمودند و پس از آن نیز، بیانیه دیگری پس از برگزاری کنفرانس، در ماه می، در هتل کویت تحت عنوان حقوق بشر صادر نمودند. سرانجام شیعیان، با نام رسمی، تحت عنوان «ائتلاف اسلامی الوطنی»، جهت مشارکت در فعالیت‌های عمومی و تلاش جهت اهمیت بخشیدن به توسعه آگاهی سیاسی، موجودیت یافتند. این جمعیت بنیانگذار دیدگاه اسلام، پیرامون فعالیت ملی است و جهت تحقق آنچه که در بیانیه سازندگی کویت آمده بود تلاش نمودند.([۲۸])
۱۰ـ جزایر کویت
در نزدیکی کویت، جزایر بسیاری وجود دارد که عمده‌ترین آنها عبارتند از: بوبیان، فیلکه، مسکان، عوها، ام انکل، ام المرادم، کوبرو قاروره و وربه.
جزیره «بوبیان» در زاویه غربی واقع شده که طول آن از شمال به جنوب در حدود ۱۳ کیلومتر است. این جزیره با ۶۸۳ کیلومتر مربع مساحت، اغلب خالی از سکنه است، ولی در فصل تابستان گروهی برای ماهیگیری در آن اقامت دارند.
جزیره «فیلکه» در سمت شرق و در حدود ۱/۲۹ کیلومتری شهر کویت قرار دارد. طول این جزیره، ۲۰/۱۱ و عرض آن ۱/۵ کیلومتر است. در آن، ساختمان‌های قدیمی و قلعه‌های جنگی وجود دارد که از آثار پرتغالی‌ها و ایرانیان باستان بر جای مانده است. جزیره «وربه» در واقع از چند جزیره تشکیل شده که طول بزرگترین ۲/۱۱ کیلومتر و عرض آن ۴/۶ کیلومتر است.([۲۹])
۱۱ـ بنادر کویت
کویت به لحاظ وضعیت جغرافیایی همواره مرکز مهمی برای کشتیرانی و فعالیت‌های دریایی بوده است. این کشور دارای بنادر مهم تجاری است که توسط مؤسسه عمومی بنادر اداره می‌گردد. این مؤسسه، در ۱۶ نوامبر ۱۹۷۷ م. به موجب قانون شماره ۱۳۳ به شکل یک مؤسسه دولتی مستقل، تأسیس یافت و اداره بندر شویخ و دوحه به عهده آن، گذاشته شد. در ۱۸ اکتبر ۱۹۸۶ م. اداره بندر شعیبه نیز به این مؤسسه واگذار شد.
بنادر مهم کویت عبارتند از: الاحمدی، شعیبه، شویخ، الزور، دوحه و عبدالله.
الف) بندر الاحمدی
بزرگترین بندر نفتی کویت بوده که دارای چهار لنگرگاه مخصوص محصولات نفتی است و توسط شرکت ملی نفت کویت اداره می‌شود.
ب) بندر شویخ
از قدیمی‌ترین بنادر تجاری این کشور است که در سال ۱۹۶۰م. بنا شده و دارای سه اسکله به طول ۴۰۵۵ و عمق ۷/۶ متر می‌باشد. این بندر می‌تواند کشتی‌های مختلف را بپذیرد.
پ) بندر الزور (مینا السعود)
چهارمین بندر نفتی کویت است که ادارات نفت «منطقه بی‌طرف» (یا منطقه مقسومه) را انجام می‌دهد. اداره این بندر بر عهده شرکت «Gtoil» و شرکت نفت کویت است. نفت خام چاه‌های موجود در منطقه برقان، وفره و ام القدیر، از طریق لوله‌های نفتی به یک انبار ذخیره در «وفره» انتقال یافته و سپس از آن‌جا به فاصله سه مایل تا میناء الزور، پمپ می‌گردد.
ت) بندر دوحه
در سال ۱۹۸۱م. برای قایق‌ها و لنج‌های باری ساحلی که بین کشورهای منطقه خلیج فارس، کالاهای سبک را جا به جا می‌نمودند، ساخته شد. این بندر دارای حوضچه و ۱۲۰ اسکله کوچک به طول ۲۶۰۰ متر و همچنین دارای ۱۱ انبار با محیط بسته به مساحت ۸۱۰۰ متر، ۴ انبار مسقف به مساحت ۲۱۰۰ متر مربع و محوطه نگهداری دام به مساحت ۳۲۵۰ متر می‌باشد.
ث) بندر عبدالله
در سال ۱۹۴۵م، جهت صادرات محصولات نفتی، پالایشگاه میناء عبدالله بنا شد که دارای دو اسکله در عمق دو مایلی ساحل است.([۳۰])
۱۲ـ ملاحظات اقتصادی
الف) تحولات اساسی
اقتصاد کویت با استقرار قبیله «العتیبی» که از شبه جزیره عربستان به این کشور مهاجرت کرده بودند شکل گرفت. این قبیله به دلیل این که بر سر مسیرهای بازرگانی و بندرگاه طبیعی قرار گرفته بودند، توانستند به تجارت مروارید، صید ماهی و بازرگانی به صورت محدود بپردازند. رفته رفته بازرگانی در آن‌جا رونق بیشتری پیدا کرد و کم کم این کشور وارد مرحله جدیدی از اقتصاد شد و موقعیت مناسب بندرگاهی، کویت را به بندر بازرگانی برای داد و ستد بین عراق و حلب (سوریه)، با سواحل غربی شبه قاره هند تبدیل نمود و این کشور از شکل روستا به یک بندرگاه فعال بازرگانی گسترش یافت و تجارت پر رونق سبب شد، تا کویتی‌ها ناوگان ممتازی را بنا نهند و به تجارت با هند از طریق دریای سرخ و افریقا بپردازند. این ناوگان که متشکل از کشتی‌های بادبانی چوبی بود، حتی در عصر کشتی‌های بخار نیز پایدار بود. با کشف و استخراج نفت، اولین محموله نفتی در ژوئن ۱۹۴۶م. (در دوران حکمرانی شیخ احمد جابر) صادر شد، ولی تا چند سال درآمدهای به دست آمده از آن، نقشی در شکوفایی اقتصاد کویت نداشت. پس از روی کار آمدن شیخ عبدالله سالم الصباح (۱۹۵۰ـ ۱۹۶۵م)، اصلاحات اداری در این کشور صورت گرفت و کنترل عواید حاصل از درآمدهای نفتی، در اقتصاد این کشور نقش پیدا کرد که به خاطر درآمد سرشار نفت، اقتصاد این کشور تک محصولی شد. درآمدهای نفتی آن از ۱۹۰ میلیون دینار در سال ۶۴ ـ۱۹۶۳م. به ۲۵۷۵ میلیون دینار در سال ۷۸ـ۱۹۷۷م. یعنی ۵/۱۳ برابر افزایش یافت. تا سال ۱۹۸۰ م. کویت، قلب بازرگانی منطقه بود و همگام با بخش بازرگانی، خدمات در این کشور رشد کرد، به طوری که الگوی رفاه و نظام سخاوتمندانه اقتصادی حاکم گردید. با آغاز جنگ عراق علیه ایران در سال ۱۹۸۰ م. اقتصاد کویت، دستخوش تحولاتی گردید و به دلیل ساخت نامتناسب اقتصادی، رشد اقتصادی پرشتاب، متوقف شده و بعضاً تولید ناخالص داخلی این کشور، سیر نزولی پیدا کرد. در سال ۱۹۸۱ م. «تولید ناخالص داخلی»، به قیمت جاری، ۷/۹ کاهش یافت که دلیل عمده کاهش در تولید ناخالص، بخش نفت بود، که ۱/۱۹% تنزل نمود. اشغال کویت به وسیله عراق در سال ۱۹۹۰ م. باعث وارد آمدن خسارات زیادی به کویت شد و بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار از ذخایر نفتی و سرمایه‌گذاری این کشور از بین رفت. پس از جنگ خلیج فارس نیز، ساختار اقتصادی کویت تغییری نیافت و تولید ناخالص داخلی این کشور پس از یک افول ناشی از اشغال، تا سال ۱۹۹۳م. رو به افزایش نهاد. نکته قابل ذکر اینکه، عملیات‌های نظام آزادسازی و پروژه‌های بازسازی، بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار برای کویت هزینه در بر داشته است. هزینه‌های تسلیحاتی و نظامی متعاقب نیز، مزید بر علل ساختاری اقتصاد شد. طی سالهای ۹۵ـ۱۹۹۱ م. کویت همواره با کسر بودجه بیش از ۵۰% رو به رو بود. کاهش بهای نفت، افزایش هزینه‌های عمومی و کسر بودجه مستمر، دولت کویت را ناچار ساخت تا در پی اصلاح ساختار اقتصاد و تغییر از الگوی نظام اقتصاد رفاهی، به الگوی اقتصادی واقع‌گرا بر آید. اعمال تعرفه قیمت‌گذاری برخی از کالاهای خدمات دولتی، خصوصی‌سازی، احیاء بخش بازرگانی و ایجاد منطقه آزاد تجاری، از جمله برنامه‌هایی هستند که دولت کویت در نظر دارد بنا به توصیه صندوق بین‌المللی پول، آنها را اجرا نماید. البته تاکنون بخش اندکی از برنامه‌های اعلام شده برای رفرم اقتصادی، به اجرا در آمده است.([۳۱])
ب) ساختار اقتصادی
در کویت، برنامه‌ریزی اقتصادی، در قالب برنامه‌های پیشنهادی پنج ساله از طرف دولت می‌باشد که با تصویب مجلس به اجرا در می‌آید. در سال ۱۹۹۳ م. هیئت‌های کارشناسی بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول، از کویت دیدن کردند و اجرای یک برنامه اصلاحات اقتصادی را توصیه نمودند که محورهای عمده آن عبارتند از: ۱ـ خصوصی‌سازی، ۲ـ حذف یارانه‌ها، ۳ـ افزایش مالیات‌ها.
مقامات کویتی در اجرای اصلاحات اقتصادی و اعمال سیاست‌های جدید، مصمم هستند که یکی از ابعاد اصلاحات اقتصادی دولت: وضع مالیات‌ها، تعرفه‌ها، حذف تدریجی یارانه‌ها و قیمت‌گذاری خدمات و همچنین کالاهای عمومی می‌باشد. کارهای انجام شده در این زمینه تاکنون عبارتند از: برقراری مالیات گمرکی بر ۳۰۰ قلم کالای غیر ضروری و لوکس، افزایش نرخ مصرف برق به ۴ فلس (۱۳ سنت) برای هر کیلو وات ساعت، افزایش بهای سوخت به ویژه بنزین بین ۳۵ تا ۴۵ درصد و قیمت‌گذاری خدمات درمانی و دارو طی یک طرح تدریجی. در قانون سال ۱۹۶۵ م. سیاست‌های اقتصادی، جهت تشویق و جذب سرمایه در بخش صنعت و گسترش آن بوده است. به موجب ماده ۱۴ قانون مذکور، تأسیسات صنعتی به ثبت رسیده، تا حداقل ۱۰ سال پس از زمان ثبت، از تمامی مالیات‌ها معاف هستند. همچنین تعرفه گمرکی به واردات ماشین آلات، تجهیزات، لوازم یدکی، مواد اولیه و کالای نیمه ساخته واحدهای صنعتی تعلق نمی‌گیرد. تعرفه گمرکی کالاهای مشابه خارجی با در نظر گرفتن منافع مصرف‌کننده و کیفیت تولید کالاهای داخلی، برای حداقل ده سال افزایش می‌یابد. دیگر سیاست‌های تشویقی عبارتند از: تخصیص زمین مورد نیاز تأسیسات صنعتی به واحد مربوطه، اولویت در دریافت اعتبارات مالی از بانک اعتبار و پس‌انداز کویت، مساعدت دولت به تأمین هزینه پژوهش‌های صنعتی برای احداث صنایع جدید و اولویت خرید محصولات داخلی در خریدهای دولت.([۳۲])
پ) شاخص‌های اقتصادی
واحد پول کویت، دینار است که برابر با ۱۰۰۰ فلس می‌باشد. انواع سکه‌های آن ۱۰، ۲۰، ۵۰، ۱۰۰ فلسی و اسکناس‌های آن ۲۵۰ فلسی (ربع دینار) و ۵۰۰ فلسی (نیم دینار) و همچنین یک، پنج، ده و بیست دیناری می‌باشند. با توجه به مشکلات و اثرات جنگ و پایین آمدن قیمت نفت، دولت کویت ارزش دینار را در برابر دلار و دیگر ارزهای خارجی کنترل کرد. براساس مصوبه ملی کویت، از سالهای ۱۹۹۷م. تا ۱۹۹۹م، قیمت دینار بین ۳۰۳ تا ۳۵۰ فلس بوده است.([۳۳])
ت) منابع اقتصادی
ذخایر نفتی
بر طبق ارقام رسمی دولت در سال ۱۹۹۴م. ذخایر شناخته شده نفت کویت، ۵/۹۶ میلیارد بشکه برآورد شده است که بیش از سه برابر ذخایر نفتی ایالت متحده امریکا و ده درصد از کل ذخایر نفتی جهان است. قسمتی از حوزه‌های نفتی، در داخل کویت و بخشی از آن در خارج از این کشور قرار دارد. میادین نفتی داخل خاک کویت عبارتند از:
۱ـ میادین نفتی خاک کویت شامل: الروضتین، الصابر، البحره، الرتقه (در ناحیه مرزی عراق که مورد ادعای آن کشور است).
۲ـ میادین نفتی جنوب غربی شامل: المناقیش و اُم القدیر.
۳ـ میادین جنوب شرقی شامل: البرقان.
در خصوص میادین نفتی خارج از خاک کویت باید گفت که این کشور دارای حق استخراج نفت از میادین نفتی منطقه بی‌طرف که واقع در بین عربستان سعودی و این کشور است می‌باشد. این منطقه شامل چاه‌های الوفاه واقع در جنوب الفوارس و جنوب اُم قدیر است. بخش دیگری از حوزه نفتی مشترک سعودی ـ کویت، در فلات قاره قرار دارد و شامل چاه‌های الخفجی، الحوت، الدره و اللؤلؤ می‌باشد.([۳۴])
میزان تولید و پالایش: میزان تولید نفت کویت با وجود داشتن وسعت کم بسیار زیاد است، به گونه‌ای که یکی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت در جهان می‌باشد. بر اساس آمار منتشر شده در سال ۱۹۹۴م. تولید نفت خام این کشور، در سطح دو میلیون و پانصد بشکه در روز قرار داشت و در نظر دارد که تولید نفت خام خود را تا سقف ۳ میلیون بشکه در روز افزایش دهد. بر طبق آخرین آمار از سوی خبرنگاران رویتر، تولید واقعی فرآورده‌های نفتی سه پالایشگاه داخلی کویت در سال ۱۹۹۷ م. با ۷/۱۹% افزایش، به میانگین ۸۷۲۲۰۰ بشکه در روز رسید. توان پالایش در سال ۱۹۹۴ م. به ۸۰۰ هزار بشکه در روز رسید که از این مقدار، حدود ۱۰۰ هزار بشکه دارای مصرف داخلی بود و ۷۰۰ هزار بشکه آن، صادر می‌شد. کویت دارای سه پالایشگاه در داخل کشور است که عبارتند از: الاحمدی، میناء عبدالله و الشعیب. کویت در خارج از خاک خود، از دهه هفتاد به بعد شروع به احداث و در اختیار گرفتن ظرفیت‌های پالایشگاهی کرد که مهم‌ترین پالایشگاه‌های متعلق به کویت عبارتند از: دانمارک با ظرفیت روزانه ۵۶۰۰۰ بشکه و هلند (روتردام و یوروپورت)، با ظرفیت روزانه ۷۴۰۰۰ بشکه.([۳۵])
صنایع کویت
غیر از پالایشگاه‌ها و صنایع نفتی وابسته، صنایع تولیدی غیر نفتی در کویت، اندک و غیر قابل توجه بوده و در حقیقت آنچه که به عنوان صنایع تولیدی غیر نفتی دیده می‌شود، عمدتاً صنایع سبک تبدیلی هستند که تأمین مواد خام اولیه تجهیزات، قطعات، ابزار و همچنین نیروی کار وابسته به خارج از کشور را دارا می‌باشند. بر اساس آمار وزارت بازرگانی در سال ۹۶ـ۱۹۹۵ م. مجموع واحدهای صنعتی این کشور به ۷۸۷ واحد می‌رسد. بیشتر واحدهای صنعتی یاد شده، کارگاه‌های صنایع سبک تبدیلی هستند که در زمینه معادن (شن و ماسه و سنگ)، مواد غذایی، نوشیدنی‌های غیر الکلی، منسوجات، پوشاک، چرم، اثاثیه، کاغذ، چاپ و انتشار، صنایع شیمیایی، فرآورده‌های نفتی، ذغال، نایلون و پلاستیک، مواد خام غیر فلزی، اقلام ساختمانی، ماشین آلات، تجهیزات و ابزار فعالیت دارند.([۳۶])
۱۳ـ جاذبه‌های جهانگردی
کویت به جز آثار معدود باقیمانده از پرتغالی‌ها، در چند جزیره خود (قلعه پرتغالی‌ها و…) آثار باستانی ندارد، اما نشانه کویت جدید، دو برج دوقلوی بسیار زیبا است که به برج‌های کویت معروفند؛ یکی از این برج‌ها که از دیگری کوتاه‌تر است، اختصاص به منبع آب کویت دارد و دیگری دارای یک گردانه در بالای خود می‌باشد که با گردش آن، کل شهر کویت و دریای زیبای خلیج فارس را به نمایش می‌گذارد. از دیگر جاذبه‌های طبیعی کویت می‌توان از سواحل بسیار زیبای این کشور نام برد، که جاذبه‌های زیادی در آن نهفته است و اخیراً دولت با استفاده از سیستم آبیاری قطره‌ای، فضای سبز زیبایی را ایجاد کرده است. در کویت همانند دیگر کشورهای حوزه خلیج فارس، مغازه‌ها و مراکز خرید بسیار زیبا و متنوعی وجود دارد.([۳۷])
[۱]) عبدالرضا آخوند فرج، شناخت کشورهای اسلامی، (شرکت چاپ و نشر ایران، ۱۳۸۰ هـ ش)، ص۱۵۳٫
[۲]) حوزه، (۱۳۸۶ هـ ش)، سایت حوزه نت.
[۳]) سایت ویکی پدیا، ۱۳۸۸ هـ ش.
[۴]) حوزه، همان.
[۵]) لواء رودباری، شناسنامه کویت، (مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت خارجه، ۱۳۷۵ هـ ش)، ص۱۴٫
[۶]) لواء رودباری، همان.
[۷]) قوای محور شامل امپراطوری آلمان، امپراطوری اتریش، مجارستان، بلغارستان و امپراطوری عثمانی بود.
[۸]) رودباری، همان، ص۱۵٫
[۹]) حسن سیفی، آشنایی با کشور کویت، (انتشارات مرکز آموزش صیاد شیرازی، ۱۳۸۶ هـ ش)، ص۱۹٫
[۱۰]) زینب متقی‌زاده، جغرافیای سیاسی شیعیان منطقه خلیج فارس، (مؤسسه شیعه شناسی، ۱۳۸۴ هـ ش)، ص۱۱۸٫
[۱۱]) سایت ویکی پدیا، ۱۳۸۷ هـ ش.
[۱۲]) نوعی اماکن عمومی است که در آن جلسات مردمی برگزار می‌شود.
[۱۳]) لواء رودباری، همان، ص ۱۲۳٫
[۱۴]) مرتضی کاظمی دینان، علل خیزش شیعیان حاشیه خلیج فارس، (مؤسسه شیعه شناسی، ۱۳۸۸ هـ ش)، ص۲۱۷٫
[۱۵]) لواء رودباری، همان، ص ۱۱۰٫
[۱۶]) همان، ص۱۱۴٫
[۱۷]) لواء رودباری، همان، ص ۹۱۵٫
[۱۸]) النباء ۷/۲/۲۰۰۶٫
[۱۹]) خبرگزاری فارس، ۲۹/۴/۱۳۹۱٫
[۲۰]) همان، ص ۱۱۸٫
[۲۱]) مؤلف.
[۲۲]) همان.
[۲۳]) محمود محجوب، گیتاشناسی کشورها، (مؤسسه گیتاشناسی، ۱۳۶۴ هـ ش)، ص ۲۶۱٫
[۲۴]) لواء رودباری، همان، ص ۱۲۰٫
[۲۵]) حوزه، همان.
[۲۶]) لواء رودباری، همان، ص ۱۲۱٫
[۲۷]) علی ترابی، آشنایی با کویت، ص ۵۱٫
[۲۸]) همان، ص ۵۴٫
[۲۹]) حوزه، همان.
[۳۰]) حوزه، همان.
[۳۱]) همان.
[۳۲]) همان.
[۳۳]) همان.
[۳۴]) حوزه، ۱۳۸۶٫
[۳۵]) همان.
[۳۶]) همان.
[۳۷]) همان.
منبع: برگرفته از کتاب شیعیان کویت؛ اختصاصی مجمع شیعه شناسی
برای مشاهده کتاب اینجا را کلیک کنید