تشیع در جهان امروز

تشیع در جهان امروز،عده کل مسلمانان جهان در نخستین سالهای قرن بیستم میلادی/چهاردهم هجری قمری بنا بر آمارهایی که بیگانگان گرفته‌اند،حدود ۲۳۳ میلیون نفر بر آورده می‌شده است (زوئیمر و دیگران،۲۸۳) :با توجه به نو پدید بودن امر آمارگیری،و نیز با توجه به این که تا سالهای بعد از جنگ جهانی دوم بخش‌های وسیعی از جهان اسلام تحت‌سلطه و سیطره غیر مسلمین بوده است،آمارهای مربوط به عده کل مسلمانان سرزمین‌های مختلف،و مالا آمارهای مربوط به عده کل مسلمانان جهان،به ویژه در سالهای پیش از استقلال بسیاری از کشورهای کنونی جهان اسلام،اساسا متکی یا منحصر بر همان تخمین‌های اجمالی،و گاه آمارگیری‌های جدی‌تری،بوده است که کارگزاران آن قدرتهای غیر مسلمان غالب،با سبق نظرهای و نیات مختلف،اعلام می‌کرده‌اند،از همین رو،منابع مختلف عده کل مسلمین جهان را در آخرین سالهای قرن نوزدهم میلادی/سیزدهم قمری،از ۱۵۷ میلیون نفر در سال ۱۸۳۴ م تا ۳۰۰ میلیون نفر در سال ۱۹۰۳ م تخمین زده‌اند.بنا بر این همان گونه تخمین‌ها،۱۲ میلیون نفر از جمعیت تخمینا ۲۳۳ میلیونی مسلمین جهان را شیعیان تشکیل می‌داده‌اند،بنا بر این ۲۲۱ میلیون نفر مسلمین اهل سنت،از ۱۴۰ میلیون حنفی،۵۸ میلیون شافعی،۱۶ ملیون مالکی،و ۷ میلیون حنبلی تشکیل یافته بوده است (همان،دیاگرام ۲۹۲) .مهم‌ترین کشورهای شیعه یا شیعه نشین جهان، یعنی ایران،در آن سال‌ها۵/۹ میلیون جمعیت داشته که ۸/۸ میلیون آن مسلمان و چهار پنجم از این مسلمین نیز شیعه بوده‌اند (همان،دو جدول آخر کتاب) .بنا بر منبع دیگری نیز ایران در سال ۱۹۰۰ م ده میلیون نفر جمعیت داشته است (اطلس تاریخ جمعیت جهان،۱۵۳) .قابل توجه است که در آن سال‌ها نیمی از جمعیت ۶۱۰ هزار نفری (شامل ۶۰۰ هزار مسلمان) بحرین شیعه بوده‌اند،و هند ۵ میلیون شیعه (و کلا حدود ۳۶/۲۸۴ میلیون نفر جمعیت) داشته است. اینک،در اواخر قرن بیستم میلادی علی رغم آن که دست کم حدود یک قرآن از آشنایی جهان اسلام با امر آمار گیری و ضرورت آن می‌گذرد،هنوز آمارهای متقن و مطمئن و یکدستی در باره عده مسلمانان سرزمین‌های مختلف (به ویژه سرزمین‌های تحت‌حکومت غیر مسلمین) ،و به طریق اولی در باره عده شیعیان این سرزمین‌ها،و مالا در باره عده مسلمانان و شیعیان جهان،در دست نیست:بنا بر آمارهای سازمان کنفرانس اسلامی (تاسیس م ۱۹۷۱/اردیبهشت ۱۳۵۰ ش) که تاکنون،به ویژه از نقطه نظر سیاسی،تنها سازمان فراگیر بین الدول اسلامی یا مسلمان است،کل عده جمعیت مسلمان جهان در سراسر پنج قاره،در سال ۱۹۸۲ م/۱۳۶۱ ش ۱۰۲۹۴۲۷۰۰۰ نفر بوده که ۶۳۶۷۲۰۰۰۰ نفر از ایشان در کشورهای تحت‌حکومت مسلمین (به عنوان اکثریت) ،و ۳۹۲۷۰۷۰۰۰ نفر از ایشان در کشورها و سرزمین‌های تحت استیلای غیر مسلمین (به صورت اقلیت) زندگی می‌کرده‌اند. (اقلیت‌های مسلمان در جهان امروز،۲۸۷) .بنا بر آمارهای دیگری که علی القاعده انتظار می‌رفته متقن و قابل اطمینان باشند،کل عده مسلمانان جهان در حوالی سال ۱۹۸۴ م/۱۳۶۳ ش ۱۵۰،۲۸۶،۸۰۵ نفر (یعنی ۹۷/۱۷ در صد از کل جمعیت ۰۰۰،۹۰۷،۴۸۰،۴ نفری جهان) بوده است (خریطه انتشار المسلمین فی العالم،۲۶) .بالاخره بنا بر منبع دیگری که در باره«ادیان زنده‏جهان‏»آمارهای (حسب الادعا) جدیدی به دست داده،کل عده مسلمانان جهان در سال ۱۹۵۹ م/۱۳۳۸ ش ۴۲۰ میلیون نفر بوده است (ادیان زنده جهان،۳،۱۵،۲۲۰) .منبع اخیر مدعی بوده است که این آمارها«بهترین ارقام دستیابى بوده‏اند که از چندین منبع تلفیق شده‏اند» (همان،۱۵) .با توجه به این مقدمات،وضع آمارهای مربوط به تشیع در جهان،خود معلوم است.بنا بر یکی از جدیدترین منابع (سالنامه ۱۹۹۰ بریتانکا،۷۷۸-۷۷۹ (عده مسلمانان (شیعه و اهل تسنن) در کشورهای که اکثریت‌یا نسبت قابل ملاحظه‌ای از جمعیتشان مسلمان‌اند در سال ۱۹۸۳ م/۱۳۶۸ ش از این قرار بوده است:

سایرین

عده سنی‌ها

عده شیعیان

کشور

۱,۶۳۰,۰۰۰

۱,۹۷۰,۰۰۰

۲,۲۲۰,۰۰۰

افغانستان

۲,۵۴۰,۰۰۰

۶۶۰,۰۰۰ (جمع)

آلبانی

۱۷,۰۰۰

۲۴,۳۶۰,۰۰۰ (جمع)

الجزایر

۸,۰۰۰

۱۲۰,۰۰۰

۲۹۰,۰۰۰

بحرین

۱۴,۷۲۰,۰۰۰

۹۵,۵۷۰,۰۰۰ (جمع)

بنگلادش

۳,۸۹۰,۰۰۰

۷۰۰,۰۰۰ (جمع)

(داهومی) بنین

۹۲,۰۰۰

۱۵۹,۰۰۰ (جمع)

برونی

۸,۳۲۰,۰۰۰

۶۷۰,۰۰۰ (جمع)

بلغارستان

۴,۹۶۰,۰۰۰

۳,۷۵۰,۰۰۰ (جمع)

بورکینافاسو (ولتای علیانی سابق)

۸,۸۳۰

۲,۵۱۰,۰۰۰ (جمع)

کامرون

۲۶۰,۰۸۰,۰۰۰

۱۱۰,۰۰۰ (جمع)

کانادا

۳,۱۰۰,۰۰۰

۲,۴۴۰,۰۰۰ (جمع)

چاد

۱,۰۷۴,۸۰۰,۰۰۰

۲۶,۰۰۰,۰۰۰ (جمع)

چین کمونیست

۱۰۰۰

۴۰۰ (جمع)

جزیره کریسمس

۲۴۵

۳۴۰ (جمع)

جزایر کوکو (کلینگ)

۱۰۰۰ (فقط مسیحی)

۴۴۷,۰۰۰ (فقط سنی)

کومور

۹,۹۰۰,۰۰۰

۲,۴۰۰,۰۰۰ (جمع)

ساحل عاج

۵۶۲,۰۰۰

۱۷۰,۰۰۰ (جمع)

قبرس

۳۱,۰۰۰ (فقط مسیحی)

۴۸۱,۰۰۰ (فقط سنی)

جیبوتی

۳,۰۵۰,۰۰۰

۴۸,۷۰۰,۰۰۰ (فقط سنی)

مصر

۳۳,۵۵۰,۰۰۰

۱۵,۳۵۰,۰۰۰ (اکثرا سنی)

اتیوپی

۶۷۷,۰۰۰

۵۷,۰۰۰ (جمع)

فیجی

۵۴,۴۳۰,۰۰۰

۱,۶۸۰,۰۰۰ (جمع)

فرانسه

۳۸۰۰۰

۷۹۷,۰۰۰ (اکثرا سنی)

گامبیا

۶۰۰۰

۵۸۲,۰۰۰ (اکثرا سنی)

نوار غزه

۵۹,۶۶۰,۰۰۰

۱,۴۷۰,۰۰۰ (جمع)

ٍٍآلمان غربی

۱۲,۲۸۰,۰۰۰

۲,۲۹۰,۰۰۰ (جمع)

غنا

۹,۹۴۰,۰۰۰

۱۵۰,۰۰۰ (جمع)

یونان

۱,۰۱۰,۰۰۰

۵,۷۰۰,۰۰۰ (جمع)

گینه

۶۷۰,۰۰۰

۲۹۰,۰۰۰ (جمع)

گینه بیسائو

۶۸۸,۰۰۰

۶۶,۰۰۰ (جمع)

گویان

۶۹۹,۷۰۰,۰۰۰

۹۲,۱۱۰,۰۰۰ (جمع)

هند

۲۳,۱۶۰,۰۰۰

۱۵۳,۳۹۰,۰۰۰ (جمع)

اندونزی

۶۴۰,۰۰۰

۴,۲۴۰,۰۰۰

۴۹,۴۴۰,۰۰۰/

ایران

۵۲۰,۰۰۰

۵,۹۴۰,۰۰۰

۱۰,۷۹۰,۰۰۰

عراق

۳,۹۴۰,۰۰۰

۶۳۰,۰۰۰ (اکثرا سنی)

اسرائیل

۲۲۰,۰۰۰

۲,۸۴۰,۰۰۰ (سنی)

اردن

۲۲,۱۰۰,۰۰۰

۱,۴۱۰,۰۰۰ (جمع)

کنیا

۵۱۰,۰۰۰

۹۲۰,۰۰۰

۶۱۰,۰۰۰

کویت

۱,۳۷۰,۰۰۰ (شامل ۲۰۰,۰۰۰ نفر درروز)

۶۱۰,۰۰۰

۹۳۰,۰۰۰

لبنان

۲,۱۶۰,۰۰۰

۳۵۰,۰۰۰ (جمع)

لیبریا

۱۲۰,۰۰۰

۳,۹۶۰,۰۰۰ (سنی)

لیبی

۷,۱۳۰,۰۰۰

۱,۳۸۰,۰۰۰ (جمع)

مالاوی

۸,۲۰۰,۰۰۰

۹,۲۲۰,۰۰۰ (جمع)

مالزی

 

۲۰۹,۰۰۰ (سنی)

مالدیو

۷۹۰,۰۰۰

۷,۱۲۰,۰۰۰ (جمع)

مالی

۱۰,۰۰۰

۱,۹۳۰,۰۰۰ (سنی)

موریتانی

۹۲۰,۰۰۰

۱۴۰,۰۰۰ (جمع)

موریس

۲۰۰۰

۷۶,۰۰۰ (سنی)

مایوت

۳۲۰,۰۰۰

۲۴,۲۱۰,۰۰۰ (اکثرا سنی)

مراکش

۱۳,۳۰۰,۰۰۰

۱,۹۹۰,۰۰۰

 

موزامبیک

۳۹,۲۵۰,۰۰۰

۱,۵۶۰,۰۰۰ (جمع)

میانمار (برمه سابق)

۱۷,۹۵۰,۰۰۰

۵۰۰,۰۰۰ (جمع)

نپال

۱,۴۳۰,۰۰۰

۵,۷۲۰,۰۰۰ (سنی)

نیجر

 

۶۳,۷۷۰,۰۰۰

۵۲,۱۹۰,۰۰۰(جمع)

نیجریه

۱۹۰,۰۰۰

۱,۲۲۰,۰۰۰ (جمع)

عمان

۳,۸۰۰,۰۰۰

۱۱۵,۰۲۰,۰۰۰ (اکثرا سنی)

پاکستان

۵۷,۳۳۰,۰۰۰

۲,۵۸۰,۰۰۰ (جمع)

فیلیپین

۳۲,۰۰۰

۳۹۵,۰۰۰ (اکثرا سنی)

قطر

۶,۳۶۰,۰۰۰

۶۳۰,۰۰۰ (جمع)

رواندا

۱۶۰,۰۰۰

۱۳,۴۳۰,۰۰۰ (سنی)

عربستان سعودی

۶۷۰,۰۰۰

۶,۷۳۰,۰۰۰ (سنی)

سنگال

۲,۳۹۷,۰۰۰

۱,۵۶۰,۰۰۰ (سنی)

سیرالئون

۲,۲۴۶,۰۰۰

۴۲۸,۰۰۰ (جمع)

سنگاپور

۱۴,۰۰۰

۷,۳۲۴,۰۰۰ (سنی)

سومالی

۲۹,۸۳۰,۰۰۰

۴۱۰,۰۰۰ (جمع)

افریقای جنوبی

۱۵,۵۸۰,۰۰۰

۱,۲۷۰,۰۰۰ (جمع)

سری لانکا

۷,۳۶۰,۰۰۰

۱۹,۹۱۰,۰۰۰ (سنی)

سودان

۳۵۰,۰۰۰

۸۵,۰۰۰ (جمع)

سورینام

۱,۲۳۰,۰۰۰

۱۰,۵۰۰,۰۰۰ (اکثرا سنی)

سوریه

۱۵,۹۰۰,۰۰۰

۷,۸۳۰,۰۰۰ (جمع)

تانزانیا

۵۳,۱۶۰,۰۰۰

۲,۱۲۰,۰۰۰ (جمع)

تایلند

۵۰,۰۰۰

۷,۹۳۰,۰۰۰ (سنی)

تونس

۴۴۰,۰۰۰

۵۵,۱۰۰,۰۰۰ (سنی)

ترکیه

۱۵,۳۶۰,۰۰۰

۱,۰۹۰,۰۰۰ (اکثرا سنی)

اوگاندا

۲۵۳,۴۷۰,۰۰۰

۳۴,۳۳۰,۰۰۰ (جمع)

اتحاد شوروی سابق

۷۰,۰۰۰

۱,۴۶۰,۰۰۰

۲۹۰,۰۰۰

امارات متحده عربی

۵۶,۴۲۰,۰۰۰

۸۰,۰۰۰ (جمع)

انگلیس

۲۴۴,۰۵۰,۰۰۰

۴,۷۳۰,۰۰۰ (جمع)

امریکا

۱۸۰,۰۰۰

۷۱۰,۰۰۰ (اکثرا سنی)

ساحل غربی رود اردن

 

۱۹۵,۰۰۰ (سنی)

(افریقا) صحرای غربی

۱۲۰,۰۰۰

۲,۳۹۴,۰۰۰ (اکثرا سنی)

یمن جنوبی (قبل از وحدت)

 

۳,۵۳۰,۰۰۰

۵,۳۰۰,۰۰۰

یمن شمالی (قبل از وحدت)

۲۱,۲۴۰,۰۰۰

۲,۴۷۰,۰۰۰ (جمع)

یوگسلاوی (قبل از تقسیم)

البته این ارقام کاملا دقیق و قطعی نیستند،و در موارد متفاوت منابع دیگر ارقام کما بیش متفاوتی به دست داده‌اند،برای مثال،در باره عده شیعیان،اهل تسنن،و دروزیهای لبنان در سال ۱۹۷۵ م/۱۳۵۴ ش و اوایل دهه ۱۹۸۰ م/ تسنن،و دروزیهای لبنان در سال ۱۹۷۵ م/۱۳۵۴ ش و اوایل دهه ۱۹۸۰ م/۱۳۶۰ ش،از سوی برخی منابع محلی به ترتیب دو گروه ارقام ۹۷۰،۰۰۰ – ۶۹۰،۰۰۰ – ۳۴۸،۰۰۰ – ۱،۱۰۰،۰۰۰ – ۷۵۰،۰۰۰ و ۲۰۰،۰۰۰ نفر اعلام شده بوده است (موجان مؤمن،۲۶۸) قطع نظر از این که به هر حال،می‌توان دروزیها را جزو شیعیان اسماعیلی،و مآلا جزو شیعیان به معنای موسع تلقی کرد (فرهنگ ادیان،۱۱۲) .بنابر آمار فوق،تنها رقم کل شیعیان کشورهای ایران و عراق و کویت و لبنان و بحرین (با احتساب حدود ۳۰۰،۰۰۰ نفر دروزیهای لبنان) به ۶۷،۹۵۰،۰۰۰ نفر سر می‌زده است،در حالی که شیعیان بسیاری از کشورهای مسلمان دیگر،مثل ترکیه،آلبانی،اتیوپی، عربستان سعودی،سوریه،یمن،یا فرانسه و شوروی (سابق) و چین کمونیست و آمریکا و انگلیس،و یا مهم‌تر از همه این‌ها هند و پاکستان و آفریقای شرقی محاسبه نشده‌اند.امروز شمار شیعیان به ویژه در ایران و عراق و شبه قاره هند و پاکستان و یمن چشمگیر است،اما شمار معتنابهی از شیعیان نیز در ترکیه و سوریه و لبنان و سواحل شرقی آفریقا و نواحی شرقی جزیره العرب زندگی می‌کنند (فرهنگ ادیان،۲۹۶،خاور میانه و شمال آفریقا ۱۹۹۰،۱۱) .در مجموع،امروزه عده شیعیان بالغ بر ۲۰ درصد کل عده مسلمانان جهان را تشکیل می‌دهد،و روی هم رفته دست کم به دویست میلیون نفر بالغ می‌شود (خاورمیانه و شمال آفریقا،۱۹۹۰،۱۱) .البته منابع شیعی نسبت عده شیعیان به کل عده مسلمین جهان را تا یک سوم یا ۳۰ درصد نیز دانسته‌اند (تاریخ الشیعه، مظفر،۲۷۲) . مرحوم سید محسن امین عاملی در اعیان الشیعه (که در سال ۱۳۱۴ ش تالیف کرده بود) عده کل شیعیان جهان را به طور کلی بالغ بر ۷۵ میلیون دانسته‌بوده است (اعیان الشیعه، ۱/۲۶) .از نقطه نظر تاریخی،کسانی همچون محمد جواد مغنیه علت کم یا زیاد شدن (یا آن در واقع، کم یا زیاد وانمودن) عده شیعیان یا اهل تسنن را در سرزمین‌های مختلف اسلامی،همانا استیلای خاندان‌های حکومتگر (به ویژه متعصب‌تر) شیعی یا سنی دانسته‌اند (الشیعه و التشیع، ۲۱۲) .و لو آن که این نظر را کما بیش مبالغه آمیز بدانیم،منکر این نکته نمی‌توانیم شد که اقتدار سیاسی تشیع به هر حال به نحوی با توجه جدی (اگر چه به تشبه و تقرب) به این مذهب متناسب بوده است.شاهد نیرومند این مدعا این اعتراف هانس مولر،استاد دانشگاه فرایبورگ آلمان (به عنوان نماینده و نمونه یک نوع رویکرد) است که تا زمان وقوع انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۹۷۸ م/۱۳۵۷ ش،که اساسا بر مفاهیم و اصول و اندیشه‌های شیعی متکی و مبتنی و به استفاده از نمادهای شیعی مستظهر بود،همه غربیان و حتی شرق شناسان ایشان،تنها وجه سنی اسلام را می‌شناختند و به هر حال تنها به وجه سنی اسلام توجه داشتند (بازشناسی تشیع،۸۵) . یوزف شاخت در مقدمه کتاب میراث اسلام (ص ۸) صریحا گفته است که مراد از«اسلام‏»در این کتاب همانا اسلام سنی بوده است.«مرکز مطالعات عالی آسیا و آفریقای جدید در پاریس،که خریطه انتشار مسلمانان در جهان را بر اساس آمارهای سال ۱۹۸۳ م/۱۳۶۲ ش بانک جهانی تهیه و منتشر کرده،عده و نسبت‌شیعیان کشورهای مختلف جهان را (که دارای سکنه شیعه قابل توجهی بوده‌اند) نسبت‌به کل عده مسلمین ساکن آن کشورها در اوایل دهه ۱۹۸۰ م/۱۳۶۰ ش (گاهی تخمینا) محاسبه و اعلام کرده است (ص ۱۷) .جز در مورد معدودی از کشورهای مسلمان که آمارهای تفصیلی دقیقی (یا بالنسبه دقیق‌تری) در مورد عده پیروان مذاهب مختلف مردمشان تهیه و منتشر می‌کرده‌اند،تحدید و برآورد عده شیعیان بسیاری از این کشورها امری بسیار مشکل بوده،و گاهی در همان حد تخمین اجمالی فایده داشته و اطمینان بخش بوده‌اند.

نسبت‌شیعیان به کل مسلمین

عده شیعیان

عده مسلمین

کشورها

۲۰ در صد

۲۳,۲۶۹,۰۰۰

۱۶,۱۸۵,۰۰۰

افعانستان

در صد (۳/۱در صد کل سکنه) (دروزیها)

۳۲۵,۶۰۰

۵۶۶۰۰۰

اسرائیل

۲۰ در صد

۴,۱۰۲,۰۰۰

۴۴,۶۱۸,۰۰۰

اتحاد شوری (سابق)

۱۶ در صد

۳,۱۶۳,۰۰۰

۱,۰۰۳,۰۰۰

امارات متحده عربی

۹۰ در صد

۳۵,۳۶۳,۰۰۰

۳۹,۲۹۳,۰۰۰

ایران

۵۲ در صد

۱۸۰,۰۰۰

۳۴۶,۰۰۰

بحرین

۶/۲۰ در صد

۱۶,۸۸۵,۰۰۰

۸۱,۹۶۶,۰۰۰

پاکستان

۲۰/ در صد

۹,۱۰۲,۰۰۰

۴۴,۶۱۸,۰۰۰

ترکیه

۱۸ در صد شامل ۱,۰۴۱,۰۰۰ علوی که ۷۲ در صدشان شیعیان سوریه را تشکیل می‌دهند۲۷۹,۰۰۰ دروزی)

۱,۴۵۸,۰۰۰

۸,۱۰۳,۰۰۰

سوریه

۳/۱۵ در صد

۲۷۸,۰۰۰

۸,۸۳۹,۰۰۰

عربستان سعودی

۵۱ در صد

۶,۵۶۰,۰۰۰

۱۲,۸۶۴,۰۰۰

عراق

۷۰ در صد

۶۴۳,۰۰۰

۹۱۹,۰۰۰

عمان

 

۱۵,۳۵۰,۰۰۰

۲۳۶,۰۰۰

قطر

۲/۳۲ در صد

۴۳۸,۰۰۰

۱,۳۶۱,۰۰۰

کویت

۶/۴۴ در صد (منهای ۱۹۴,۰۰۰ دروزی که خود ۱۴ درصد کل سکنه این‌کشور را تشکیل می‌دهند)

۹,۰۰۰

۱,۳۸۵,۰۰۰

لبنان

۸/۲۰ در صد

۱۷,۰۷۲,۰۰۰

۸۲,۰۸۲,۰۰۰

هند

۴/۴۰ در صد (قبل از وحدت)

۲,۸۸۷,۰۰۰

۷,۱۴۸,۰۰۰

یمن شمالی

مقایسه این ارقام با ارقامی که از سالنامه بریتانیکا،۱۹۹۰ نقل شد،قطع نظر از افزایش طبیعی‌ای که مولود نرخ رشدهای بسیار بالای متعلق به مسلمین (تا حدود ۵/۳ و گاهی ۴ در صد) است،در عین حال حاکی از تفاوت تخمین‌ها و تلقی‌ها نیز هست.مقایسه این آمارها با آنچه در اطلس فرهنگی اسلام (ص ۲۶۷-۲۷۱) ،یا اطلس کیمبریج‌خاورمیانه و شمال آفریقا (ص ۳۸) ،یا تاریخ الشیعه مرحوم شیخ محمد حسین مظفر،و یا بالاخره الشیعه و التشیع محمد جواد مغنیه (ص ۲۱۲-۲۲۶) در باره عده مسلمین و شیعیان کشورهای مختلف عرضه شده است،مؤید این مدعا است.به هر حال،به قول جان چیتهام در اطلس کیمبریج‌خاورمیانه و شمال آفریقا،«آمارها و ارقام عده پیروان مذاهب مختلف در خاورمیانه و شمال آفریقا جدلى الطرفین است و…» (ص ۳۹) ،یا علی ای حال،دریغ است که یکی از اخیرترین ارقام و تخمین‌ها در باره عده شیعیان امامی یا اثنی عشری و نسبت عده آنان به عده کل جمعیت کشورهای مختلف (به علاوه عده کل مسلمین این کشورها) بر اساس دایره المعارف مسیحی جهان(Encyclopaedia,World ،در سال ۱۹۸۰ م/۱۳۵۹ ش در اینجا نقل نشود: Christian)  
 

نسبت عده شیعیان امامی به کل جمعیت

عده شیعیان امامی

کل عده مسلمین

کل جمعیت

کشورها

۳/۸۸ در صد

۳۴,۰۰۰,۰۰۰

۳۷,۶۹۴,۰۰۰

۳۸,۴۹۲,۰۰۰

ایران

۱/۵۷ در صد

۷,۵۰۰,۰۰۰

۱۲,۵۸۹,۰۰۰

۱۳,۱۴۵,۰۰۰

عراق

۴/۵۴ در صد

۱۶۰,۰۰۰

۲۷۹,۳۱۰

۲۹۴,۰۰۰

بحرین

۸/۲۹ در صد

۱,۰۰۰,۰۰۰

۲,۰۰۰,۰۰۰

۳,۳۶۰,۰۰۰

لبنان

۱۸ در صد

۲۷۰,۰۰۰

۱,۳۶۸,۶۰۰

۱,۴۳۹,۰۰۰

کویت

۵/۱۴ در صد

۱,۲۰۰,۰۰۰

۸۰,۳۲۰,۳۵۰

۸۲,۹۵۲,۰۰۰

پاکستان

۹/۵ در صد

۱,۳۰۰,۰۰۰

۲۱,۸۸۵,۲۸۰

۲۲,۰۳۸,۰۰۰

افغانستان

۳/۳ در صد

۱,۵۰۰,۰۰۰

۴۵,۰۱۸,۰۰۰

۴۵,۳۶۳,۰۰۰

ترکیه

۳/۲ درصد

۲۵۰,۰۰۰

۱۰,۷۶۸,۰۰۰

۱۰,۹۰۰,۰۰۰

عربستان سعودی

۸/۱ درصد

۱۰,۰۰۰,۰۰۰

۸۰,۵۴۰,۰۰۰

۵۴۷,۱۲۳,۰۰۰

هند

۵/۱ درصد

۴,۰۰۰,۰۰۰

۳۰,۲۹۷,۰۰۰

۲۶۸,۱۱۵,۰۰۰

(سابق)شوروی

۶/۰ در صد

۵۰,۰۰۰

۷,۶۴۵,۸۵۰

۸,۵۳۶,۰۰۰

سوریه

 

۳۰۰,۰۰۰

 

سایر کشورهای آسیا

 

۲۷۰,۰۰۰

 

قاره آمریکا

 

۱۰۰,۰۰۰

 

اروپا

 

۴۰,۰۰۰

 

قاره افریقا

 

۱۰,۰۰۰

 

استرالیا

۷/۱ در صد

۷۲,۷۵۰,۰۰۰

۷۲۳,۰۰۰,۰۰۰

۴,۳۷۴,۰۰۰,۰۰۰

کل‌کشورهای‌جهان

بحث تفصیلی در باره شیعیان کشورها و سرزمین‌های مختلف مسلمانان و غیر مسلمان جهان را به مقالات مستقل مربوط به خود آن کشورها و سرزمین‌ها موکول می‌کنیم.در اینجا شاید همین اندازه کافی باشد که بگوییم پراکندگی جغرافیای تشیع در جهان امروز همچنان با آنچه که در قرن اول هجری قمری شکل گرفته و تثبیت گردیده بوده،مطابقت دارد (اطلس کیمبریج خاورمیانه و شمال آفریقا،۳۹) .این جغرافیای تاریخی تشیع عمدتا با گرایش کلی آمارها و ارقامی که در مورد سرزمین‌های مختلف مسلمان ذکر شد،مطابق است،طرحی کلی از این جغرافیای تاریخی،یا پراکندگی جغرافیایی تشیع در جهان امروز،در اطلس تاریخی ادیان ویراسته مرحوم اسماعیل فاروقی عرضه شده است (۲۶۱) .
منابع: به جز آنچه در متن آمده است،الشیعه فی مصر،عثمان مرغی،۴۷-۵۹،An Introduction to shi|s Islam Moojan Momen,1985|Atlas of orldPopulation History,Colin McEveday|1985|Britannica World Data”1990|The Cambridge Atlas of the Middle East and of world Africa| 1987|Cultural Atlas of Islam,Ismael Ragi World al-Faruqi, 1986,Historial Atlas of the Religions,al-Faruqi and David E.north 1974,Legacy of Islam,joseph Schacht and Bosworth C.E.1979, Middle East and north Africa 1990,The Muhmmadan World today, S.M.zwemer (and others eds) 1906,Muslim Minorities in the World today,M,Ali Kettani1986,The Panguin Dictionary,john R. Hinnells (ed) ,1984,the World|s Living Religions,Robert Hume, 1959.
منبع:تشیع سیری در فرهنگ و تاریخ تشیع مؤلف دائره المعارف تشیع
 
 
 

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.