تعدادى از کتابهاى حدیثبه اسم «مسند» شناخته مى شود، معمولا مسند به کتابى گفته مى شود که احادیث آن با سند پیوسته به رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) برسد.
بنابراین وقتى گفته مى شود «مسند امام موسى بن جعفر علیهالسلام» مقصود کتابى است که احادیث آن را امام هفتم علیهالسلام با سند و به توسط آباء و اجداد خوداز رسول خدا(علیهمالسلام) نقل کرده باشد.
مسند امام موسى بن جعفر علیهالسلام مجموعه۵۹ حدیث است که در سالهاى ۱۸۰ تا۱۸۲ که امام در زندان سندى بن شاهک محبوس بودند، ابوعمران موسى بن ابراهیم روزى به دیدار امام رفته و امام این احادیث را براى او بیان کرده است.
این احادیث از جهات گوناگون داراى اهمیت فراوان است. زیرا اولا در زندان بیان شده اند، ثانیا تمام احادیث آن مستند به پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) است مگر این دوازده حدیث۱۶ ، ۲۱ ، ۲۲ ،۲۳ ،۲۹ ، ۳۲ ،۳۷ ، ۳۸ ،۳۹ ، ۴۲ ،۴۳ ،۵۷ و ثالثامحتوى و مضمون بلند آنها مخصوصا در موضوعات اخلاقى سبب شده است که براى عموم مفید باشد. گرچه در کتابهاى رجالى از مذهب راوى این احادیث بحثى نشده است ولىاز خود این احادیث و با توجه به مسند بودن آنها مى توان مذهب راوى را کشف نمودو بخواست خداوند در شرح این احادیث از آن بحث خواهم نمود.
سند کتاب
این کتاب را شیخ ابوالمکارم مبارک بن محمد بن معمر بادرایى ازابوبکر احمد بن على بن حسن طرثیثى از ابوعبدالله حسین بن شجاع صوفى موصلى ازابوبکر محمد بن عبدالله بن ابراهیم شافعى از ابوعبدالله محمد بن خلف بن ابراهیم بن عبدالسلام مروزى و او از ابوعمران موسى بن ابراهیم مروزى و او ازامام هفتم (علیه السلام) نقل کرده است. این کتاب با کوشش آقاى محمد حسین حسینى جلالى مکررادر ایران و بیروت چاپ شده است.
احادیث
موسى بن ابراهیم مروزى گوید:
موسى بن جعفر(علیه السلام) به من خبر داد، از پدرش جعفر بن محمد، از پدرش محمد بن على،از پدرش على بن الحسین، از پدرش حسین بن على، از پدرش على بن ابیطالب(علیهمالسلام) که فرمود:
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) حدیث گفت مرا: «کسى به سن بلوغ نرسید مگر آنکه مرتکب خطایى شده است مگر عیسى بن مریم و مادرش مریم، و یحیى فرزند زکریا درود خدا بر آنان».
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: «کسى که صبح کند و چیزى غیر ازخداوند بزرگترین همت او باشد از خدا نباشد».
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «کسى که حدیثى را از من نقل کند در حالیکه مى داند آن دروغ است او یکى از دروغگویان است».
متاسفانه حدیث چهارم از اصل کتاب ساقط شده است.
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) نهى کرد از آنکه مردى بین پدرى و فرزندش بنشیند.
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «بر هر مسلمانى روز جمعه سه چیز لازم است:
غسل، مسواک، بوى خوش».
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) از صداى آرام انسان خوشش مى آمد، و از کسى که فریاد بلند داردبدش مى آمد.
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) از فحش دادن به روزها و ساعتها و باد و خورشید و ماه وستارگان نهى نمود.
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «عجب عمل هفتاد سال را از بین مى برد».
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «هر کس به رزق اندک از خدا راضى باشد خداوند به عمل اندک از او راضى باشد».
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «اگر دوست دارید نمازتان افزون گردد خوبانتان را مقدم بدارید».
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «قاضى عادل نخستین کسى است که به بهشت فرا خوانده مى شود».
آمدن رسول خدا با بوى خوش شناخته مى شد.
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «اطاعت کسى در نافرمانى خداى عزوجل جایز نیست».
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «هر کس خود را فرزند غیر پدرش بداند روز قیامت بامشرکان محشور مى گردد.»
على(علیه السلام) فرمود: «توانگرى یاور خوبى بر اطاعت خدا است».
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «هر گاه خدا بندهاى را دوست بدارد گرفتارش مى کند تاتضرع او را بشنود».
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «هر کس ایمان به خدا و روز آخر دارد …»، متاسفانه بقیه این حدیث از بین رفته است.
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «هر کس بر سر راه مسلمانان آنان را اذیت کند لعنت ملائکه بر او واجب است».
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «هر گاه یکى از شما برادرش را دوست مى دارد نام و کنیه و لقب و نام قبیله او را سؤال کند».
على(علیه السلام) فرمود: «اشاره هنگام هلال ناپسند است».
على(علیه السلام) فرمود: «کسى که بر نمازهاى پنجگانه به جماعت محافظت کند جزء غافلان نوشته نشود».
على(علیه السلام) فرمود: «کسى که نزد مردم توریه مى کند به چیزى که خداوند خلاف آن رامى داند خدا نزد مردم خوارش خواهد کرد».
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:
«شیطان هر گونه تلاشى را علیه انسان انجام مى دهد و وقتى بر او غلبه کرد درمال او عمل مى کند و هرگز نمى گذارد چیزى را در اطاعت خدا انفاق کند».
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «کسى به شیطان نزدیک نشد مگر آنکه از خدا دور گردید.»
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «با زنان مشورت کنید و آنان را مخالفت کنید که درمخالفت آنان برکت است، و براى خنثى عقل نیست و براى متکبر درشت خو عقل نیست». (۱)
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «خداى رحمت کند کسى که سخنى مى گوید تا بهره اى از آن ببرد یا سکوت مى کند تا سالم بماند».
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «خوبى کن به کسى که اهل آن است و کسى که اهل آن نیست،چون اگر او اهل نیکى نیست تو اهل آن مى باشى».
على(علیه السلام) فرمود: «مصافحه دوستى را نگه مى دارد».
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «هر که بگوید: لا اله الا الله احدا صمدا لم یلد و لم یولد و لم یکن له کفوا احد، خدا چهل هزار هزار حسنه براى او مى نویسد».
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «هر گاه عرب عمامه خود را بیندازد عزت خود را انداخته است».
على(علیه السلام) فرمود: «مردمى بیایند که به وسیله قرآن با شما مجادله کنند پس آنان را به سنت بگیرید، زیرا اصحاب سنت به کتاب خدا آشناترند».
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «هر کس به دین دوست خود است، پس هر کدام شما ببیند باچه کسى دوست مى شود».
حسن و حسین(علیهماالسلام) جایزه هاى معاویه بن ابى سفیان را نمى پذیرفتند.
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «هر کس از شما مى خواهد حجامت کند روز شنبه حجامت کند».
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «به هر کس اذن براى دعا داده شود درهاى رحمت به رویش گشوده شود».
على(علیه السلام) فرمود: «فال بد به کسى که توکل بر خدا کند آسیب نمى رساند».
مردى را نزد على آوردند که به خداوند توهین کرده بود، على علیهالسلام فرمود:
«او را بکشید، و هر کس پیامبران خدا را ناسزا گوید نیز او را بکشید».
على(علیه السلام) فرمود: «پیامبرى از پیامبران که به او عزیر گفته مى شد گفت:
پروردگارا، منزهى، شان تو چه بزرگ و چه شگفت است! ابتداى تو از چه بوده است؟سپس (به عنوان پشیمانى از سؤال خود) عزیر مقدارى خاک برداشته بر دهان خودریخت. خداوند عزوجل به او وحى نمود: اى عزیر، دخالت در کار من نمودى، به عزت وجلال خود سوگند که نام تو را از دیوان انبیاء محو مى کنم، پس تو همراه آنان ذکرنمى شوى». (۲)
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:
«نپرداختن دستمزد کارگر از گناهان کبیره است».
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «هرگاه خداوند براى کسى خیر بخواهد او را در دین فقیه، و بیناى به عیوب خویش مى گرداند، و زاهد در دنیایش قرار مى دهد».
على(علیه السلام) فرمود: «از نشانه هاى نزدیکى قیامت جذام و شیوع بواسیر و مرگ ناگهانى است».
از امیرالمؤمنین(علیه السلام) حکم مردن موش در چاه سؤال شد، فرمود: «چهل دلو از آنکشیده مى شود.»
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «هر کس درباره قدر صحبت کند روز قیامت آن را از او سؤال مى کنند، و هر که صحبت نکند روز قیامت از او سؤال نشود».
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «هیچ پدرى فرزندش را به بهتر از ادب نیک تعلیم نداده است».
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «گروهى روز قیامت دوست دارند که از ثریا سقوط مى کردنداما امیر بر چیزى نمى شدند».
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «دعاى سه گروه رد نمى شود: پیشواى عادل، روزه دار تاآنکه افطار کند، دعاى مظلوم».
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «هر که بگوید من عالم هستم او جاهل است».
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «هر که بگوید من در جهنمم پس او در جهنم است».
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:
«بهترین اخلاق مومنان عفو است».
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «امام به هر کس حد بزند همان حد کفاره گناه اوست».
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «هر که برادر مسلمانش را عفو کند خدا او را عفو کند».
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «خداى متعال گوید: بهشت بر کسى که چشمانش را بگیرمواجب است».
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:
«بهترین زنان کسى است که هر گاه چیزى به او داده شود شکر کند و هر گاه منع شود صبر کند».
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) محلل و کسى که براى او محلل انجام شود را لعنت کرده است.
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «هر گاه کسى از شما در حال نماز باشد و زنى او رابخواند پس باید او را اجابت کند».
على(علیه السلام) فرمود: «روز جمعه یک دینار صدقه بده، رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) این را پیش ازجمعه از ما مى خواست».
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «ایمان شناخت به قلب و اقرار به زبان و عمل به اندام است».
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «ایمان ندارد مگر آنکه ایمان به چهار چیز داشته باشد:شهادت دهد که خدایى غیر از الله نیست، او تنهاست و شریکى ندارد، و من رسول خداهستم که مرا به حق مبعوث کرده، و ایمان به قدر داشته باشد چه خیر یا شر آن. وایمان به مبعوث شدن پس از مرگ داشته باشد». (۳)
احمد عابدى
پى نوشتها :
۱-البته منظور این نیست که اگر خانمها نظرخوب و درستى دادند مخالفت کنید. بلکه به دلیل علاقه به همسر از وظایف الهى کوتاهى نکنید و قدرت نه گفتن به زن و همسر را داشته باشید.
۲- از این حدیث استفاده مى شود که تفکر در ذات خدا جایز نیست و تنها باید دراوصاف و افعال خدا بحث نمود .
۳- همه احادیث این کتاب مثل سند اول از امام کاظم(علیه السلام) تا رسول خدا یاامیرالمؤمنین (علیهما السلام) سند متصل دارند، و این سند طلایى (سلسله الذهب) درهمه آنها تکرار شده است، و ما فقط به ترجمه متن احادیث اکتفا کردیم.
منبع: ماهنامه کوثر شماره ۱۵