سفارش امام حسین به مکارم اخلاق

حضرت اباعبدالله در فرازی از آن خطبه معروف می‌فرماید: «أَیُّهَا النَّاسُ نَافِسُوا فِی الْمَکَارِم»،^[۱] بشتابید به سوی کسب مکارم اخلاقی.

این جمله هم نشان می‌دهد که اخلاق قسمت معظمی از دین است. دین منهای اخلاق، اصلا دین نیست. امّا این اخلاق هم در دو ساحت مطرح است: جنبه فردی و جنبه اجتماعی. در ساحت فردی، هر فردی باید متصف به اوصاف اخلاقی باشد. کل افراد یک جامعه متصف به صفات و سجایای اخلاقی باشد. در جنبه‌های فردی و اجتماعی هم به اخلاق تاکید فراوان شده: محیط خانواده محیط سالمی باشد، پدر و مادر رعایت مسائل اخلاقی بکنند. محیط تعلیم و تربیت محیط منزّهی باشد. وقتی که یک جامعه به قهقراء و به سمت رذایل پیش می‌رود و تغییر رویکرد می‌دهد، برای این‌که این جامعه به صراط مستقیم برگردد، باید به فضائل    و مکارم اخلاقی برگردد.

نهضت امام حسین، نهضتی اخلاقی

نهضت حضرت ابا عبدالله بیش از آن که یک نهضت سیاسی باشد، یک نهضت اخلاقی است. نهضت اخلاقی یعنی خودسازی، دیگرسازی، جامعه سازی. یعنی اول خود، فرزندان و خویشاوندان، دوستان و شاگردان و بعد از آن ساختن جامعه؛ به دیگر تعبیر نظامات اجتماعی را به صلاح آوردن و به سمت اخلاق رهنمون شدن، اصلاح فرد بدون اصلاح اجتماع نمی‌شود. اصلاح اجتماع هم بدون اصلاح فرد امکان‌پذیر نیست که حالا این مطلب را توضیح خواهم داد که این نکته منشأ بسیاری از بگومگوها بین متفکرین شده است.

حضرت اباعبدالله غیر از مسئله عصمت که یک امر ماورائی است و بحثی ما در آن نداریم و جزو معتقدات ما هست، از جنبه ظاهری در خانواده‌ای رشد یافته که پدر و مادر آن‌گونه و محیط خانوادگی محیط آماده‌ای بوده است. خود ذات فرد هم مهم است، امکان و توان برای آراسته شدن به فضائل اخلاقی را داشته است. برای اصحاب و یارانش و خانواده‌اش حضرت مکرر توصیه اخلاقی دارد.

[۱] . بحار الأنوار: ۷۵ / ۱۲۱؛ کشف الغمه: ۲ / ۲۴۱.