احادیث قرائت قرآنقرآن همان قانون خدایی و ناموس آسمانی است که اصلاح دین و دنیای مردم را به عهده گرفته، سعادت جاودانی آنان را تضمین نموده است.آیات آن سرچشمه هدایت و راهنمایی و کلماتش معدن ارشاد و رحمت است کسی که به سعادت همیشگی علاقه مند باشد، سعادت و خوشبختی هر دو جهان را بخواهد بر وی لازم است که روز و شب با قرآن، کتاب خدا تجدید عهد نموده ارتباطش را با آن هر چه محکم تر و استوارتر سازد و آیات آن را به حافظه خود بسپارد و با مغز و فکر خویش و با شیره جان و تنشان به هم درآمیزد تا در روشنایی و پرتو آن کتاب آسمانی به سوی رستگاری و سعادت ابدی گام بردارد.از پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه اهل بیت(علیه السّلام) در ثواب و فضیلت قرائت قرآن احادیث فراوانی به ما رسیده است که اینک قسمتی از آن ها را در این جا می آوریم:از امام باقر(علیه السّلام) نقل گردیده است که رسول خدا([صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: هر کس در هر شب ده آیه از قرآن بخواند، در آن شب از غافلان و آنان که از پروردگارشان بی خبرند، نوشته نمی شود و هر کس پنجاه آیه از قرآن بخواند در آن شب در لیست آشنایان و یادکنندگان خدا ثبت می گردد. هر کس صد آیه تلاوت نماید از عبادت کنندگان و هر کس دویست آیه بخواند نام وی در صف خاشعین و افرادی که در پیشگاه پروردگارش اظهار بندگی و تواضع کنند، خواهد آمد و هر کس سیصد آیه از قرآن بخواند از سعادتمندان و هر کس پانصد آیه تلاوت کند از کوشش کنندگان در عبادت و پرستش خدا نوشته خواهد شد. و اگر کسی هزار آیه از قرآن بخواند به مانند کسی خواهد بود که طلای ناب و خالص فراوان و بی شماری در راه خدا بذل و احسان نموده است.(۱)امام صادق (علیه السّلام) فرمود: قرآن برنامه سعادت و زندگی انسان هاست که از طرف پروردگارشان برای آنان تنظیم شده است، مرد مسلمان کسی است که برنامه خود را مورد دقت قرار دهد و هر روز حداقل پنجاه آیه از آن تلاوت کند.(۲)باز فرمود: چه مانعی دارد، تاجری که در بازار به داد وستد مشغول و سرگرم است، آن گاه که به خانه اش برمی گردد قبل از آن که به خواب و استراحت بپردازد؛ سوره ای از قرآن تلاوت نماید تا در برابر هر آیه که می خواند، ده حسنه و پاداش برای او نوشته شود و ده گناه از گناهانش محو گردد.(۳)باز فرمود: بر شما باد قرائت و خواندن زیرا مراتب و درجات کاخ های بهشتی به عدد آیات قرآن است و در روز قیامت به خوانندگان قرآن گفته می شود که قرآن بخوانید و به مرتبه بالاتری اوج بگیرید و قرآن خوان هر آیه ای را که تلاوت می کند به مرتبه بالاتری اوج می گیرد.(۴)در کتب حدیث، احادیث فضیلت و ثواب قرآن خواندن، جمع آوری گردیده و در جلد ۱۹ بحارالانوار(۵) نیز قسمت مهمی از این احادیث آمده است، علاقه مندان می توانند، به آن جا مراجعه کنند. از این احادیث علاوه بر ثواب و فضیلت قرآن خواندن، نکات جالب دیگری نیز استفاده می شود:
۱- قرائت از روی قرآنگروهی از آن احادیث دلالت بر این دارد که قرائت قرآن از روی آن بر قرائت از حفظ برتری دارد و از ثواب و فضیلت بیش تری برخوردار است. از احادیثی که به این نکته دلالت دارد، روایت اسحاق ابن عمار است که به امام صادق(علیه السّلام) عرضه داشت: جانم به قربانت، من قرآن را حفظ کرده ام؛ از حفظ بخوانم یا از روی آن؟ امام فرمود: از روی قرآن بخوان زیرا که قرائت از روی قرآن ثواب بیش تری دارد. مگر نمی دانی که نگاه کردن به قرآن علاوه بر خواندن آن، مستقلاً عبادت است؟باز امام صادق(علیه السّلام) فرمود: هر کس قرآن را از روی آن تلاوت کند، چشم وی نیز از قرآن بهره می برد و از عذاب پدر و مادرش کاسته می شود، گرچه با کفر از دنیا رفته باشند.(۶)و در تشویق کردن به قرائت از روی قرآن علل و اسراری است، قابل توجه:
یکی این که:قرائت از روی قرآن باعث تکثیر و ازدیاد نسخه های قرآن می گردد و از فرسوده و کهنه شدن قرآن که تدریجاً منجر به از بین رفتن آن می گردد، پیشگیری می شود زیرا اگر در قرائت قرآن تنها به نیروی حافظه قناعت و اکتفا شود، مسلمانان به نسخه های قرآن احساس نیاز نمی کنند و تدریجاً متروک و فراموش می شود و در این صورت نه تنها نسخه های قرآن رو به ازدیاد و فزونی نمی رود بلکه کم کم از بین رفته و یا کمیاب خواهد شد.
دوم این که:قرائت از روی قرآن آثار و خواصی را در بر دارد که در این احادیث به پاره ای از آن ها تصریح شده است، از جمله این که: هر کس قرآن را از روی مصحف بخواند، چشم او از نگاه کردن به قرآن احساس لذت می کند و از آن بهره می برد و از دردها و بیماری ها و نابینایی سالم و محفوظ می ماند.
سوم این که:قرائت از روی قرآن سبب می شود که خواننده، در قرآن بیش تر دقت کند. از نکات دقیق و لطایفی که در آیات آن به کار رفته، لذت و بهره بیش تر ببرد زیرا انسان همان طور که از تماشای مناظر و دیدنی های مورد علاقه اش لذت می برد و این تماشا و نگاه ها بر دیده و فکر او حسن اثر می گذارد و بر روح و روانش سرور و شادمانی می بخشد، خواننده ی قرآن نیز وقتی دیده خود را متوجه الفاظ قرآن کند و فکرش را در معانی آیات آن جولان دهد و در علوم معارف عالی و حیات بخش و پربهایش تفکر نماید، از این دقت و تفکر قهراً احساس لذت می کند و در روحش سرور و شادمانی و در دلش روشنایی و نورانیت خاصی پدیدار می شود.
۲- قرائت قرآن در خانهنکته دیگری که در احادیث قرائت قرآن وجود دارد، این است که این احادیث مسلمانان را به تلاوت قرآن در منازلشان تشویق و بر آن تأکید می کند و خواص و آثار گوناگونی برای آن می شمارد و این نیز علل و فوایدی دارد:
فایده ی اول این که:خواندن قرآن در منازل سبب اعلای کلمه ی حق و نشر حقایق اسلام و موجب انتشار احکام قرآن و توسعه ی قرائت آن خواهد بود زیرا وقتی که انسان در منزل خود قرآن بخواند همسر و فرزندان وی نیز طبعاً در این عمل از وی پیروی نموده، به خواندن قرآن تشویق می شوند و در نتیجه، قرائت قرآن در جامعه گسترش و قاریان قرآن افزایش پیدا می کنند.اگر برای خواندن قرآن مرکز و محل معینی اختصاص یابد، در این صورت قرآن خواندن برای همه و در تمام اوقات امکان پذیر نخواهد بود. این است که گفتیم: قرائت قرآن در منازل یکی از راه های انتشار و گسترش حقایق اسلام و قرآن می باشد.
فایده ی دیگر:قرائت قرآن در منازل و خانه ها، تعظیم و به پا داشتن شعائر اسلام است زیرا وقتی از خانه های مسلمانان هر صبح و شام صدای جانفزای قرآن بلند شود و از هر سوی شهرهای اسلامی صدای آیات الهی گوش ها را بنوازد، در اعماق جان و دل شنوندگان اثر خاص و عمیقی می گذارد، اسلام و ایمان در دلشان بارور و شکوفا می گردد.
فایده ی سوم این که:برای قرائت قرآن در منازل مترتب است، مطلبی است که در همین احادیث به آن اشاره ای شده است و آن این که تلاوت قرآن، نیایش و ذکر خدا در خانه ها و منازل باعث فزونی نعمت ها و ازدیاد برکت ها است و فرشتگان در چنین خانه ها فرود آمده، شیاطین از آن دوری می گزینند و این گونه منازل برای اهل آسمان نور و روشنایی می بخشند، همان گونه که ستارگان آسمان بر اهل زمین نورافکنی می کنند و خانه ای که در آن، تلاوت نشود و یادی از خدا نگردد، از برکتش کاسته می شود، ملائکه از آن دوری گزیده، شیاطین به این گونه خانه ها راه می یابند.(۷)
احادیث جعلی در فضیلت قرائت قرآناحادیث درباره ی فضیلت و عظمت قرآن، ثواب و پاداش قرآن خواندن به حدی است که هر انسان متفکری را به حیرت و شگفتی وامی دارد.از جمله این که: رسول خدا([صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: « هر کس از قرآن یک حرف بخواند، برای او یک حسنه و عمل نیک نوشته می شود و برای هر حسنه نیز ده ثواب و پاداش داده خواهد شد. رسول خدا([صلی الله علیه و آله و سلم) افزود: « من نمی گویم«الم» یک حرف است بلکه الف یک حرف و لام حرف دیگر و میم حرف سوم است.»این حدیث را، راویان اهل سنت نیز نقل کرده اند، چنان که قرطبی در تفسیر خود (۸) از ترمذی و او نیز از ابن مسعود این حدیث را نقل نموده، کلینی هم حدیثی به همین مضمون از امام صادق(علیه السّلام) آورده است:اگر کسی به کتب احادیث مراجعه نماید، این گونه احادیث که در فضیلت قرآن و ثواب خواندن آن و درباره ی خواص سوره ها و آیات نورانی نقل گردیده است، فراوان خواهد دید.در برابر این همه احادیث صحیح و اصیل یک مشت روایاتی نیز از راویان دروغ ساز در فضیلت قرائت قرآن نقل گردیده است. این دروغ سازان احادیثی را که درباره ی قرآن وارد شده است، کم پنداشته، از پیش خود حدیث های دیگری نیز ساخته، بر آن ها افزوده اند؛ احادیثی که نه مضمون آن ها از طرف خداست و نه رسول خدا از آن ها اطلاع دارد. این دروغ سازان عبارتند از:ابوعصمت فرج بن ابی مریم مروزی و محمد بن عکاشه ی کرمانی و احمد بن عبدالله جویباری.اتفاقاً خود ابوعصمت به این حقیقت اعتراف نموده است، آن جا که از وی می پرسند: چگونه توانستی درباره ی یکایک سوره های قرآن از عکرمه که با وی همزمان نبودی، حدیث نقل کنی که او نیز از ابن عباس گرفته باشد؟!در جواب گفت: «چون دیدم، مردم از قرآن اعراض نموده و به فقه ابوحنیفه و مغازی محمد بن اسحاق سرگرم شده اند، این حدیث ها را برای خدا (قربه الی الله!) از پیش خود ساخته، در اختیار مردم گذاشتم تا شاید که مسلمانان را به خواندن قرآن وادار و تشویق نمایم».عثمان بن صلاح درباره ی حدیث معروفی که به واسطه ی اُبّی بن کعب از رسول خدا([صلی الله علیه و آله و سلم) درباره ی فضایل یکایک سوره های قرآن نقل شده است، چنین می گوید.«در این حدیث تحقیقی به عمل آمده است و نتیجه ی تحقیق این بوده است که راوی حدیث می گوید: این حدیث را من با گروه دیگری به دروغ از پیش خود ساخته و در دسترس مردم گذاشتیم.»بنابراین، واحدی و مفسرین دیگری که این حدیث را در تفاسیر خود آورده اند، راه اشتباه و خطا پیموده اند.(۹)تعجب از این دروغ سازان است که با چه جرئتی به خدا و رسول او افترا بسته، آن گاه این افترا را وسیله تقرب به پیشگاه پروردگار می شمارند. آری، چنین اند اسراف کنندگان در گناه که اعمال زشت آنان در نظرشان نیکو جلوه گر می شود.(کَذلِکَ زُیِّنَ لِلْمُسْرِفِینَ مَا کَانُوا یَعْمَلُونَ‌. )(10)
پی‌نوشت‌ها:
۱-اصول کافی، کتاب فضیلت قرآن؛ وسائل الشیعه، چاپ جدید ۸۳۹/۴٫۲- اصول کافی، کتاب فضیلت قرآن؛ وسائل الشیعه، چاپ جدید ۸۳۹/۴٫۳- اصول کافی، کتاب فضیلت قرآن؛ وسائل الشیعه، چاپ جدید ۸۳۹/۴٫۴- اصول کافی، کتاب فضیلت قرآن؛ وسائل الشیعه، چاپ جدید ۸۳۹/۴٫۵- طبع جدید، ج۸۹، ۹۰٫۶- اصول کافی، کتاب فضیلت قرآن؛ وسائل الشیعه، چاپ جدید۸۵۳/۴٫۷-اصول کافی، ج۲، باب فضیلت قرآن.۸-تفسیر قرطبی، ۷/۱؛ اصول کافی، باب فضیلت قرآن.۹-تفسیر قرطبی، ۷۸/۱، ۷۹٫۱۰- یونس/۱۲٫منبع مقاله:خوئی، سید ابوالقاسم، (۱۳۸۵)، البیان فی تفسیر القرآن، ترجمه محمد صادق نجمی- هاشم هاشم زاده هریسی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ دوم.