قیام امام حسین علیه السلام و نهضت حضرت مهدى عجل الله تعالى فرجه الشریف در برخى عناصر، مشترک و در برخى شاخصه هاى دیگر، متفاوت هستند. از نقاط اشتراک این دو قیام، رهبرى آن هاست که در هر دو، بر عهده امام معصوم است. هدف واحد آنان نیز -حاکمیت دین خدا – از دیگر نقاط اشتراکشان است.از نکات اختلافى آن ها نیز، مى توان به این مسأله اشاره کرد که قیام امام حسین علیه السلام به حسب ظاهر، به پیروزى نرسید؛ اما قیام امام زمان (عج) به پیروزى خواهد رسید. هم چنین، تفاوت دیگر این دو قیام، زمان وقوع آن ها است؛ به این معنا که قیام امام حسین علیه السلام شکل گرفته، اما قیام امام زمان عجل الله تعالى فرجه الشریف هنوز آغاز نگشته است.در این نوشتار، به یکى از نقاط مهم اشتراک قیام امام حسین علیه السلام و امام زمان علیه السلام، یعنى ویژگى هاى مشترک یاران این دو امام همام، خواهیم پرداخت.
برخى از صفات و ویژگى هاى مشترک
1. خداجویی: خداجویى و معنویت گرایى، یکى از ویژگى هاى مشترک یاران امام حسین علیه السلام و امام زمان عجل الله تعالى فرجه الشریف است. از والاترین و زلال ترین حالات آدمى، عشق به کمال مطلق و معبود حقیقى است که پیشوایان الهى، در بالاترین درجه از این مقام، بوده اند. [۱]سراسر صحنه هاى کربلا را شعار «رضى الله رضانا اهل بیت» [2] فرا گرفته بود و امام و یاران او، از همه چیز بریده و به حق پیوسته بودند. امام حسین علیه السلام در هنگام خروج از مدینه، با خواندن خطبه اى، هرگونه قدرت طلبى را از سوى خویش رد کرد و از تسلیم شدن در برابر قضاى الهى سخن گفت. چنانچه فرمود: «پروردگارا! من به رضاى تو، راضى و نسبت به امر تو، تسلیم هستم و در مقابل قضاى تو، صبر خواهم نمود». [3]این خصوصیت، در یاران و اهل بیت او نیز مشاهده مى شد. براى مثال، حضرت زینب علیها السلام پس از حضور در کنار جسد قطعه قطعه امام حسین علیه السلام عرضه داشت: «خدایا این قربانى را از ما بپذیر» [4] .در زیارت نامه هانى ابن عروه نیز آمده است:«… اى کسى که جان خویش را در راه رضاى خدا فدا کردی». [5]خدا محورى و معنویت یاران امام، در شب عاشورا جلوه خاصى به خود گرفت؛ به گونه اى که صداى عبادت و نیایش و نماز شب آنان در خیمه ها پیچیده بود.خداجویى و توحید، سرلوحه عقاید یاران مهدى عجل الله تعالى فرجه الشریف نیز هست. آنان، خدا را به شایستگى شناخته و همه وجودشان، غرق جلوه نور ایزدى است. چنانچه امام صادق علیه السلام درباره آنان فرموده است: « [آنان مردانى هستند که] گویا دلشان نور باران است؛ از ناخشنودى پروردگارشان هراس دارند و براى کسب توفیق شهادت، دعا مى کنند». [6] امیرالمؤمنین، على علیه السلام نیز یاران مهدى عجل الله تعالى فرجه الشریف را گنج هایى آکنده از معرفت خدا مى داند. [۷]۲. ولایت مداری: یاران امام حسین علیه السلام، ولایت مدارى خویش را به روشنى، به نمایش گذاشتند. با آن که امام، بیعت خویش را از آنان برداشته بود، اما وفادارانه در صحنه ماندند و عهد خویش را نشکستند. عمر و بن قرظه، در هنگام اقامه نماز ظهر، خود را در برابر شمشیرها و تیرهاى دشمنان قرار داد تا به امام آسیبى نرسد و آن گاه که از شدت جراحات به روى زمین افتاد، رو به رو امام کرد و پرسید:«اى پسر پیامبر! آیا وفا کردم؟» امام فرمود: «آری! تو در بهشت، پیش روى منى و زودتر به بهشت مى رسی. سلام مرا به پیامبر برسان». [8]وقتى حبیب بن مظاهر در لحظات آخر عمر مسلم بن عوسجه، به کنار او آمد و به او بشارت بهشت داد، مسلم به او توصیه نمود که دست از امام برندارد تا در راه او کشته شود. [۹]حضرت اباالفضل علیه السلام، ستاره درخشان آسمان ادب و وفادارى، در شب عاشورا خطاب به امام حسین علیه السلام عرضه داشت: «به خدا سوگند؛ هرگز از تو جدا نمى شویم. جانمان فداى جانت باد. با دست ها و چهره هاى خون آلود از تو حمایت مى کنیم و اگر کشته شویم، به عهد خویش و آن چه بر عهده ماست وفا کرده ایم». [10]یاران امام زمان عجل الله تعالى فرجه الشریف نیز- که عاشق امام زمان عجل الله تعالى فرجه الشریف هستند- به فرموده پیامبر اکرم صل الله علیه و آله و سلم ، در پیروى از مولاى خود، تلاش گر و کوشا هستند. [۱۱] عشق و علاقه قلبى آنان به حضرت مهدى عجل الله تعالى فرجه الشریف، آنان را به بسان پروانه اى که به گرد شمع مى گردد، فرمان بر و مطیع مى کند. چنانچه در روایتى آمده است:« [آنان] براى تبرک، دست بر زین مرکب امام مى سایند و بر گردِ امام مى چرخند و با جان و دل، او را در جنگ ها یارى مى کنند». [12]3. شجاعت: شجاعت عاشوراییان، ریشه در اعتقاد و باورهاى آنان داشت؛ چراکه آنان، به شوق و عشقِ شهادت مى جنگیدند، از مرگ، هراسى نداشتند و در برابر دشمن، سستى نشان نمى دادند. آنان یاران امامى بودند که مرگ در راه خدا را عزت مى دانست.رشادتى که حضرت اباالفضل، مسلم بن عقیل، قاسم و دیگران از خود به نمایش گذاشتند، بیانگر آن است که آنان از شجاع ترین انسان ها بودند. شجاعت آنان به گونه اى بود که حتى سران سپاه دشمن، آنان را این گونه توصیف مى کنند: «کسانى بر ما تاختند که پنجه هایشان بر قبضه شمشیرها بود. آنان هم چون شیرانِ خشمگین، بر سواران ما تاختند و آنان را در چپ و راست، تار و مار کردند و خود را در کام مرگ افکندند» [13].اهل بیت امام نیز به رغم آن که پس از شهادت مردان، به اسارت درآمدند، در برابر دشمن تسلیم نشدند و به گونه اى رفتار کردند که دشمنان را مستأصل نمودند. ابهت و شجاعت حضرت زینب علیها السلام در هنگام گفتگو با ابن زیاد، به حدى بود که وى از ایشان با عنوان «زن متکبر» یاد کرد.یاران مهدى عجل الله تعالى فرجه الشریف نیز مردمانى دلیر و جنگاورند. عشق به خدا و امام، به آنان قوت بخشیده است؛ دل هایى چون پولاد دارند و از انبوه دشمن نمى هراسند. امام باقر علیه السلام در توصیف شجاعت یاران مهدى عجل الله تعالى فرجه الشریف فرمود: «گویا آنان را مى نگرم؛ سیصد و اندى مرد که بر بلنداى نجف کوفه ایستاده اند و دل هایى چون پولاد دارند. ترس، از هر سو، به دل هاى دشمنانشان، سایه افکنده است. در سوارکارى و تیراندازى بى نظیر هستند. در میدان رزم، نشان شجاعت بر تن دارند و چون یاران پیامبر صل الله علیه و آله و سلم در جنگ بدر، نشان ویژه بر سر نهاده اند». [14]4. ایثار: ایثار به معناى فداکارى و تقدیم دیگران بر خود است. در کربلا، ایثار و فداکارى، به اوج خود رسید. اصحاب امام تا زنده بودند، به احترام خاندان نبوت، نگذاشتند کسى از بنى هاشم به میدان برود. بنى هاشم نیز تا زنده بودند، نگذاشتند گزندى به امام حسین علیه السلام برسد و امام علیه السلام نیز جان خویش را فداى دین کرد.شب عاشورا پس از آن که امام، بیعت را از یاران خود برداشت، هر کدام از آنان، به شیوه اى اعلام فداکارى کردند و گفتند: « پس از تو، زندگى را نمى خواهیم و خود را فداى تو مى کنیم». [15]هنگام نماز ظهر، برخى از اصحاب، خویش را سپر تیرهاى دشمن کردند تا امام، نماز خود را بخواند. عباس علیه السلام، با لب تشنه وارد فرات شد؛ اما به یاد تشنگى امام حسین علیه السلام آب ننوشید. زینب علیها السلام، پس از شهادت امام حسین علیه السلام، جان خویش را سپر بلاى امام سجاد علیه السلام، قرار مى داد و … این صحنه ها و ده ها صحنه دیگر که یکى از دیگرى، زیباتر و پرافتخارتر است، در طول تاریخ، الفباى ایثار را به آزادگان آموخته است.ایثار، از ویژگى هاى بارز یاران مهدى عجل الله تعالى فرجه الشریف نیز هست. وحدت مقصد و خلوص نیت، دل هاى آنان را به هم پیوند داده و یار و غمخوار یک دیگر ساخته است. آنان براى دفاع از امام، خود را به رنج مى افکنند و در بهره گیرى از زیبایى هاى زندگى، دیگران را بر خود، مقدم مى دارند.امام باقر علیه السلام مى فرمایند: «در زمان قیام قائم، دوران رفاقت فرا مى رسد. مردم به سراغ مالِ برادرانِ خود رفته و حاجت خویش بر مى گیرند و هیچ کس، آنان را منع نمى کند». در روایات، از یاران امام زمان عجل الله تعالى فرجه الشریف، تعبیر به «رفقا» شده که به معناى دوستان هم دل و هم راز است. دوستى آنان چنان محکم است که: «گویا یک پدر و مادر، آنان را پرورانده اند؛ زیرا دل هاى آنان، از محبت و خیرخواهى به یک دیگر، آکنده است». [16]
——————————————–پى نوشت ها :
1 . پیام عاشورا، جواد محدثى، ص۱۲۱.۲ . لهوف، سیدبن طاووس، ص۶۰.۳ . سخنان حسین بن على، محمدصادق نجمى،ص۳۳۲.۴ . حیاه الامام الحسین علیه السلام، ج۲، ص۳۰۱.۵ . مفاتیح الجنان، زیارت حضرت مسلم، ص۴۰۳.۶. بحارالانوار، ج۵۲، ص۳۰۸.۷ . ینابیع الموده، ص۴۴۹.۸ . اعیان الشیعه، ج۱، ص۶۰۵.۹ . مقتل خوارزمى، ج۲، ص۱۵.۱۰ . وقعه الطف، ص۱۹۹.۱۱ . کتاب الغیبه، نعمانى، ص۳۱۶.۱۲ . بحارالانوار، ج۵۲، ص۳۰۸.۱۳. عنصر شجاعت، خلیل کمره اى، ج۱،ص۲۰.۱۴ . بحارالانوار، ج۵۲، ص۳۱۰.۱۵ . فرهنگ عاشورا، ص۶۵.۱۶. ینابیع الموده، ص۴۳۲.
 منبع : نشریه امان، بهمن و اسفند ۱۳۸۶، شماره ۹