ابتدا باید به حقیقت معنای ریا اشاره شود . ریا گرفته شده از رؤیت به معنای دیدن است و در اصطلاح آن را می شود اینگونه تعریف کرد : طلب منزلت و مقام در قلبهای مردم به وسیله عبادات و طاعات خداوند متعال . ریا به معنای فو ق موجب باطل شدن عبادت می گردد.و حرام است . شخص ریا کار نزد مردم چنین وانمود می کند و نشان می دهد که مخلص و مطیع واقعی خداوند است در صورتی که در حقیقت چنین نیست . از آنجا که ریا یک امر قلبی است تحقق ریا مشروط به قصد ریا است و از داشتن عرض از اعراض دنیوی مانند کسب محبوبیت و یا جلب ثروت و یا رسیدن به ریاست نشأت می گیرد . در علاج و درمان ر یا عالمان علم اخلاق به مسائلی اشاره کرده اند که بعضی از آنها عبارتند از :
۱- ریشه ریا حب جاه و منزلت در نزد مردم است این عامل را باید از بین برد .
۲- باید ضرر ریا را شناخت که چگونه قلب را تیره کرده و توفیق اصلاح نفس را می گیرد و اعمال نیک انسان را نابود ساخته و تبدیل به آتش دوزخ می نماید .
۳- باید توجه داشت که : طلب جاه و مقام نزد مردم اظهار نیاز نزد نیازمندان است زیرا همه انسانها محتاجانی در پیشگاه خدایند و مقام و منزلت در نزد مردم اندک سودی ندارد
۴- باید به این باور رسید که : مقامات دنیوی و نعمتهای مادی در مقایسه با مقامات معنوی و نعمتهای اخروی از کمترین ارزش برخوردار نیست
۵- برای مبارزه با این مرض روحی باید خود را عادت به عبادت پنهان داد گرچه در ابتدای امر سخت به نظر می رسد ولی با تمرین آسان می شود . البته برای مبارزه با ریا لازم نیست انسان خود را در نظر مردم فردی گناهکار جلوه که این خود امری ناپسند و بر خلاف رضای خداوند است . البته باید توجه داشت که برای ترک ریا بهتر است حتی المکان عبادتهای مستحبی را در نهان و خفا انجام دهد ولی در صورت عدم امکان لازم نیست ترک عبادت کند بلکه بهتر است آن را انجام دهد ولی همواره متوجه این نکته باشد که این چند لحظه عبادات تو خالی ما در برابر عظمت معبود و در مقایسه با عبادات اولیای راستین الهی به قدر بال مگسی ارزش ندارد و بلکه مایه سر افکندگی ما روسیاهان است و اگر خداوند آن را بپذیرد لطف اوست نه شایستگی عمل ما . وبرای جواب از سؤا ل دوم باز می گردیم به تعریف ر یا ! ریا یعنی نشان دادن عمومی عمل نیک به دیگران برای اینکه دیگران از او تمجید و تعریف کنند مثل اینکه کسی نماز می خواند یا روزه می گیرد برای خود نمایی و جلب نظر دیگران پس ریا بستگی به قصد انسان دارد ممکن است کسی در حضور دیگران هم اعمال خیری انجام دهد در صورتیکه قصدش خالص برای خدا باشد نه برا ی خود نمائی بنابراین اینکه عمل برا ی ریا باشد یا برای خدا بستگی به قصد ونیت انسان دارد ما باید تلاش کنیم که قصد خودمان را خالص کنیم و دراعمالی که انجام می دهیم کسی را برای خدا شریک قرار ندهیم این کار نیاز به تمرین دارد و به تدریج برای انسان حاصل میشود . گاهی اوقات شیطان برای اینکه ما را از انجام عمل خوب باز دارد وسوسه می کند که مبادا این عمل را انجام دهی که ریا میشود البته باید پذیرفت که نجات از این مرض روحی که موجب بطلان عبادات و اعمال انسان می شود .کار آسانی نیست . ولی شدنی است و باید برای رهائی از تمام امراض روحی خصوصاً این مرض به خداوند پناه برد و از او در همه حال کمک گرفت و این دعا ی امام سجاد ( ع) را در مواضع استجابت بلکه همه جا خواند :
اللهم طهرقلبی من النفاق و عملی من الریا و لسانی من الکذب وعینی من الخیانه : بارخدایا قلب مرا از دورویی ونفاق وعمل مرا از ریا وخودنمایی وزبان مرا از دروغ گویی وچشمان مرا از نگاه خیانت آلود پاک کن.
همانطور که ذکر شد ریا امر قلبی است ولذا صرفاً بخاطر اینکه کسی عملی را درجمع انجام داد مثلاً در جمع عده ای در مسجد یا حرم نماز شب خواند یا بین مردم ذکری را می گفت یا صدقه ای داد یا هر کار خیر دیگر، نمی شود او را متهم به ریا کرد چون ممکن است واقعاً غرضش خداوند باشد وما از دل کسی خبر نداریم خداوند به همه ما توفیق رهایی از ریا وسوء ظن ودیگر امراض روحی عنایت بفرماید.