حضرت فاطمه و بیت الاحزان
خلاصه پرسش
آیا حضرت فاطمه(س) بعد از رحلت پیامبر(ص) در مکانی به نام «بیت الاحزان» به عزاداری میپرداختند؟
پرسش
آیا «بیت الاحزان» در بقیع قرار دارد؟ آیا در احادیث اهل سنت اشارهای به بیت الاحزان شده است؟
پاسخ اجمالی
پیامبر اسلام(ص) به حضرت زهرا(س) که تنها فرزند باقی مانده ایشان بود، علاقه خاصی داشته و رابطهای صمیمی میان آنها برقرار بود که به همین دلیل، اندوه حضرت زهرا(س) برای از دست دادن پدرشان، مضاعف میشد.
علاوه بر این، بعد از رحلت پیامبر اسلام، شرایط به گونهای پیش رفت که بیاحترامیها و بیعدالتیهایی نسبت به اهل بیت، بویژه حضرت زهرا(س) روا داشته شد.[۱]
مجموع اینها سبب شد که فقدان پدر برای فرزند بسیار سنگین آید و به دنبال آن، عزاداری فاطمه(س) بسیار زیاد و عرفاً بیش از حد طبیعی شود.
بنابر آنچه در برخی منابع اسلامی آمده؛ گریه و عزاداری فاطمه(ع) در خانه موجب اعتراض برخی شده و به دنبال آن امام علی(ع) اتاقی در بقیع آماده کرد و فاطمه(س) برای عزاداری به آنجا میرفت. این نقل چنین است:
«بزرگان اهل مدینه اجتماع کرده و به حضور حضرت على(ع) آمدند و گفتند: اى ابو الحسن! فاطمه شب و روز گریه میکند و هیچکدام از ما علاوه بر آنکه روزها در طلب معیشتیم، شبهنگام نیز خواب خوشی نداریم.
ما از تو میخواهیم که به فاطمه بگویی یا شب گریه کند و یا روز.
آنحضرت فرمود: مانعى ندارد و سپس این موضوع را با فاطمه(س) در میان نهاد، ولى دریافت که آنحضرت از گریه آرام نمیگیرد.
با این حال، فاطمه(س) گفت: اى ابو الحسن! من، چندان در میان این مردم زندگی نخواهم کرد و به زودى از میان آنان خواهم رفت
على جان! به خداوند سوگند من شب و روز از گریه آرام نخواهم گرفت تا اینکه به پدرم ملحق شوم.
حضرت علی(ع) فرمود: باشد، هر طور که میل دارى انجام بده.
على(ع) بعد از آن، اتاقى در بقیع که خارج از شهر مدینه بود براى حضرت فاطمه ساخت که آنرا «بیت الاحزان» میگفتند.
صبحگاهان، فاطمه، حسن و حسین را برداشته و به بقیع میرفت و تا شبانگاه مشغول گریه بود و چون شب فرا میرسید حضرت امیر(ع) فاطمه را به منزل باز میگردانید.
حضرت فاطمه پس از فوت پدر بزرگوارش مدت بیست و هفت روز این برنامه را انجام میداد، آنگاه مریض شد».[۲]
با جستوجو در منابع روایی اهل سنت، مطلبی درباره «بیت الاحزان» در این منابع مشاهده نشد.
[۱]. ر.ک: «شهادت حضرت فاطمه(س) در منابع اهل سنت»، سؤال ۵۲۵۶؛ «عکس العمل امام علی(ع)در حادثه هجوم به منزل آنحضرت»، سؤال ۵۷۸.
[۲]. «وَ اجْتَمَعَ شُیُوخُ أَهْلِ الْمَدِینَهِ وَ أَقْبَلُوا إِلَى أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع فَقَالُوا لَهُ یَا أَبَا الْحَسَنِ إِنَّ فَاطِمَهَ ع تَبْکِی اللَّیْلَ وَ النَّهَارَ فَلَا أَحَدٌ مِنَّا یَتَهَنَّأُ بِالنَّوْمِ فِی اللَّیْلِ عَلَى فُرُشِنَا وَ لَا بِالنَّهَارِ لَنَا قَرَارٌ عَلَى أَشْغَالِنَا وَ طَلَبِ مَعَایِشِنَا وَ إِنَّا نُخْبِرُکَ أَنْ تَسْأَلَهَا إِمَّا أَنْ تَبْکِیَ لَیْلًا أَوْ نَهَاراً فَقَالَ ع حُبّاً وَ کَرَامَهً فَأَقْبَلَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع حَتَّى دَخَلَ عَلَى فَاطِمَهَ ع وَ هِیَ لَا تُفِیقُ مِنَ الْبُکَاءِ وَ لَا یَنْفَعُ فِیهَا الْعَزَاءُ فَلَمَّا رَأَتْهُ سَکَنَتْ هُنَیْئَهً لَهُ فَقَالَ لَهَا یَا بِنْتَ رَسُولِ اللَّهِ ص إِنَّ شُیُوخَ الْمَدِینَهِ یَسْأَلُونِّی أَنْ أَسْأَلَکِ إِمَّا أَنْ تَبْکِینَ أَبَاکِ لَیْلًا وَ إِمَّا نَهَاراً فَقَالَتْ یَا أَبَا الْحَسَنِ مَا أَقَلَّ مَکْثِی بَیْنَهُمْ وَ مَا أَقْرَبَ مَغِیبِی مِنْ بَیْنِ أَظْهُرِهِمْ فَوَ اللَّهِ لَا أَسْکُتُ لَیْلًا وَ لَا نَهَاراً أَوْ أَلْحَقَ بِأَبِی رَسُولِ اللَّهِ ص فَقَالَ لَهَا عَلِیٌّ ع افْعَلِی یَا بِنْتَ رَسُولِ اللَّهِ مَا بَدَا لَکِ ثُمَّ إِنَّهُ بَنَى لَهَا بَیْتاً فِی الْبَقِیعِ نَازِحاً عَنِ الْمَدِینَهِ یُسَمَّى بَیْتَ الْأَحْزَانِ وَ کَانَتْ إِذَا أَصْبَحَتْ قَدَّمَتِ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ ع أَمَامَهَا وَ خَرَجَتْ إِلَى الْبَقِیعِ بَاکِیَهً فَلَا تَزَالُ بَیْنَ الْقُبُورِ بَاکِیَهً فَإِذَا جَاءَ اللَّیْلُ أَقْبَلَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع إِلَیْهَا وَ سَاقَهَا بَیْنَ یَدَیْهِ إِلَى مَنْزِلِهَا وَ لَمْ تَزَلْ عَلَى ذَلِکَ إِلَى أَنْ مَضَى لَهَا بَعْدَ مَوْتِ أَبِیهَا سَبْعَهٌ وَ عِشْرُونَ یَوْما»؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۴۳، ص ۱۷۷، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق؛ جزائری، نعمت الله، ریاض الأبرار فی مناقب الأئمه الأطهار، ج ۱، ص ۶۲، بیروت، مؤسسه التاریخ العربی، چاپ اول، ۱۴۲۷ق؛ و نیز ر.ک: قضاعی، محمد بن سلامه، شرح فارسی شهاب الأخبار (کلمات قصار پیامبر خاتم ص)، محقق و مصحح: حسینی أرموی (محدث)، جلالالدین، ص ۲۸۷ – ۲۸۸، تهران، مزکز انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول، ۱۳۶۱ش.