پیامبر اکرم (ص) ،رویارویی با نفاق
در جنگ بنی مصطلق گروهی پیشاپیش قافله بر سر چاه آبی رسیدند، جهجاه بن مسعود غفاری نوکر عمر دهانه اسب او را می‌کشید. او و سنان بن وَبَر جُهَنی از هم پیمانان قبیله بنی عوف بن خزرع بر سر آب با هم دست و پنجه نرم کردند.
جهنی فریاد زد: ای گروه انصار! و جهجاه فریاد زد: ای گروه مهاجران!
در این هنگام عبدالله بن ابی سلول سر دسته منافقان خشمگین شد و در حضور گروهی از مردان قبیله خود از جمله زید بن ارقم گفت: آیا کار به جایی رسیده است که اینان در سرزمین ما و در شهر ما بر ما برتری می‌جویند و در مقابل ما ایستادگی می‌کنند؟ این بلایی است که خود بر سر خود آورده‌ایم؛ به خدا سوگند مَثَل ما و این مهاجران قریش همان است که گفته‌اند: سمِّن کَلبَکَ یَأکُلکَ!! سگ را فربه کن تا تو را بخورد.
به خدا سوگند! اگر به مدینه بازگردیم ما عزیزان مدینه این مهاجران زبون و بیچاره را بیرون می‌کنیم.
آنگاه رو به افراد قبیله خود کرد و گفت: شما خود با خود چنین کردید؛ آنان را در سرزمین خود جای دادید و اموال خود را با آنان تقسیم کردید، به خدا سوگند اگر مالتان را از آنان دریغ می‌داشتید، به جای دیگری می‌رفتند.
او تلاش می‌کرد با این کار فتنه‌ای بین مسلمانان ایجادکند، زید بن ارقم نزد پیامبر (ص) رفت و ایشان را از این خبر آگاه کرد.
عمر که در آنجا حضور داشت، گفت: عبّاد بن بشر را مأموریت ده تا او را به قتل برساند.
پیامبر گفت: ای عمر! چگونه دستور دهم و مردم بگویند محمد یاران خود را می‌کشد؟! نه چنین نمی‌کنم.
پیامبر (ص) در ساعتی غیر عرف دستور حرکت داد، یاران پیامبر به راه افتادند، در حالی که بین خود آهسته و زیر لب درباره این خبر حرف می‌زدند.
مسلمانان تا فردای آن روز و تا زمانی که خورشید بالا آمد به حرکت خود ادامه دادند. پیامبر با بالا آمدن خورشید اجازه داد اصحاب فرود آیند. اصحاب از شدت خستگی به خواب رفتند، این دستور پیامبر به این منظور بود که یاران مشغول شوند و دیگر در قضیه «عبدالله بن أبی» چون و چرا نکنند.
رفتار رسول خدا (ص) با عبدالله بن ابی چنان شد که هرگاه با سخنان ناروای خود قصد تفرقه و پراکندگی بین مسلمین را داشت، افراد قبیله او قبل از دیگران بی درنگ او را مورد ملامت و سرزنش شدید قرار می‌دادند تا جایی که فرزند او نزد پیامبر آمد و از ایشان اجازه خواست تا برای رضای خدا او را بکشد؛ او با وجود اینکه نسبت به پدر و مادر محبت داشت به پیامبر گفت: به خدا سوگند! قبیله خزرج می‌دانند که در میان قبیله ما مردی نیکوکارتر از من نسبت به پدرش نیست.پیامبر با توجه به درخواست خطیر او، او را آرام کرد و گفت: نه، با وی مدارا می‌کنیم و تا در میان ما بماند با وی به نیکی رفتار خواهیم کرد.[۱]
برخی از تعامل پیامبر (ص) با عبدالله تعجب کردند ولی اگر در همه جوانب این مسئله دقت نظر شود به راستی درمی‌یابیم که جایگاه پیامبر (ص) جایگاهی حکیمانه است، زیرا قبل از ورود و حاکمیت اسلام بر مدینه مردم تاج شاهی برای او آماده کرده بودند برای این که او شخصیت مشهوری بود و با ورود اسلام به مدینه، پادشاهی او بر باد رفت.
رسول خدا (ص) نسبت به او بسیار گذشت داشت. این تصمیم حکیمانه تنها به خاطر خود او نبود،بلکه هدف از این رفتار این بود تا طرفداران «عبدالله بن أبی» نجات پیدا کنند و در مسیر هدایت قرار گیرند.بعید به نظر می‌رسید که پیامبر با منافقان با ملایمت رفتار کند؛ زیرا آنان همیشه در تلاشند تا بین مسلمانان تفرقه و دشمنی ایجاد کنند. هدف پیامبر (ص) از چنین تصمیم حکیمانه‌ای ایجاد دوستی بین همه افراد امت از جمله منافقین که در بین آنها زندگی می‌کردند، بود.در واقع پیامبر (ص) می‌دانست که اگر تصمیم قاطع مقابله با آنها را بگیرد، ضرر زیادی بر امت وارد می‌شود؛ زیرا پشت سر عبدالله کسانی بودند که از باطل پیروی می‌کردند و بالاتر از آن اینکه شرایط آن زمان اجازه نمی‌داد که پیامبر (ص) تصمیم قاطع برخورد بگیرد، زیرا مدینه در معرض خطر جماعت زیادی از کفار و یهود قرار داشت.تعامل پیامبر (ص) با عبدالله بن أبی -که یکی از بزرگان قوم و مورد احترام آنها بود- او را مورد محک قرار داد و با این روش پردهٔ حقیقت خباثت او کنار زده شد و رفتارش برملا گشت و مردم با خواست خود او را راندند و به شدت مورد سرزنش قرار دادند.
پی نوشت ها
[۱] سیره النبویه، ابن هشام، ۳ / ۳۰۵ – ۳۰۳.
برگرفته از کتاب “یکصد تصویر درخشان از زندگانی حضرت رسول اکرم (ص)” نوشته ی طالب خان ترجمه ی ارسلان ایلکااختصاصی مجمع جهانی شیعه شناسی