بسم الله الرحمن الرحیم

نشست علمی «تربیت یافتگان مکتب امام صادق علیه السلام»

سخنران: حجه الاسلام و المسلمین محمد جعفر طبسی

در آستانه شهادت جانسوز رئیس مذهب شیعه حضرت امام جعفر صادق علیه السلام هستیم. موضوعی را که برای سروران عزیز بدین مناسبت جانگداز در نظر گرفته ایم، تربیت یافتگان مکتب امام جعفر صادق علیه السلام است.

اجازه بدید بنده مطلبی را به عنوان مقدمه بحث عرض کنم بعد وارد ذی المقدمه بشوم. مقدمه بحث بنده این است که پس از رحلت جانسوز نبی مکرم اسلام احدی زیر آسمان کبود به اندازه امامان اهل بیت برای زنده نگه داشتن اسلام و دین و مذهب سرمایه نگذاشتند.

برخی از امامان ما جهاد کردند برای تثبیت پایه های دین و اسلام و تشیع و مذهب؛ به بیانی دیگر در مقابل دشمن ساکت ننشستند، شمشیر کشیدند با دشمنان دین و قرآن یک تنه نبرد کردند مانند آقا امیرالمومنین و فرزندش سیدالشهدا امام حسین علیه السلام که اینها از روش سکوت استفاده نکردند اینها برای اینکه پایه های دین و مذهب را تثبیت کنند چاره‌ای جز شمشیر کشیدن را نداشتند این یک دسته.

دسته دوم از امامان ما روش سکوت را انتخاب کردند، گویا تثبیت پایه های دین و مذهب در این بود که سکوت کنند مانند امام حسن مجتبی علیه السلام که سکوت ایشان و عدم جهاد مسلحانه ایشان زمینه ساز شد برای قیام برادرش امام حسین علیه السلام این دو دسته.

اما دسته سوم از امامان ما با تحمل شکنجه، با تحمل مشکلات توانستند پایه های این مذهب و دین را در میان مردم و جامعه اسلامی مستحکم کند، مانند امام هفتم موسی بن جعفر علیه السلام، ایشان با تحمل چهار یا هفت یا زیادتر زندان را در آن دوره به طاغوت زمان نه گفتند و در مقابل طاغوت و طاغوتیان و ظلم و ظلمه و ظالمین ترجیح دادند سیاه چاله های زندان را، ترجیح دادند در کنج زندان بمانند اما پایه های مذهب سست نشود این سه دسته.

اما دسته چهارم از امامان ما نه از روش اول استفاده کردند و نه از روش دوم استفاده کردند و نه از روش سوم. وضعیت دوران آنها طوری نبود که شمشیر بکشند و با طاغوتیان زمان نبرد کنند که اینها آمدند برای تثبیت و تحکیم پایه های دین و مذهب و اسلام شیوه چهارمی را انتخاب کردند و آن شیوه تربیت راوی بود، تربیت محدث بود و به عبارتی رساتر و روشن تر و واضح تر اینها با تشکیل دادن حوزه های علمی در آن زمان توانستند انسانهایی را تربیت کنند و به وسیله این افراد سنت نبوی را به آنها منتقل کردند که آنها روایات و احادیث را از سینه امام محمد باقر و امام جعفر صادق علیهم السلام گرفتند و منتشر کردند.

در اینجا نکته ای را محضر سروران عزیز عرض کنم از جناب مسلم، متوفای ۲۶۱ در صحیحش صفحه ۱۹؛ ایشان میگوید: جابربن یزید جعفی به تنهایی از ابی جعفر که مقصودش امام محمد باقر است هفتاد هزار حدیث را نقل کرده بعد می‌گوید این هفتاد هزار حدیث را امام باقر همه را از وجود مبارک پیغمبر اکرم نقل کرده است. یک نفر، یک تربیت شده، یک راوی در زمان امام محمد باقر به نام جعفر که الان وقت باز کردن پرونده علمی او نیست، ۷۰ هزار حدیث را از امام محمد باقر روایت کرده است و اما امام جعفر صادق؛ مرحوم شیخ مفید رضوان الله تعالی علیه متوفای ۴۱۳ در کتاب گرانسنگش الارشاد جلد ۲ صفحه ،۱۷۹ ببینید در رابطه با امام جعفر صادق چه بیان زیبایی را بیان می کند، می گوید: نام امام صادق در سراسر گیتی و دنیا و جهان گسترش پیدا کرد، منتشر شد. مهم این نکته مرحوم شیخ مفید است که می گوید و اصحاب حدیث نام راویان حدیث مورد اعتماد آن حضرت را جمع آوری کردند و تعداد آنها به ۴ هزار نفر رسید.

عزیزان اگر این بیان و این گزارش را غیر از شیخ مفید می داد ما در صحت آن انصافاً تردید می کردیم اما چه کنیم که شیخ مفید دو امتیاز دارد؛ امتیاز اول: ایشان در نقل مطالب خیلی محتاطانه عمل میکند. دوم اینکه ایشان نزدیک عصر معصوم زندگی می کرده است، یعنی ایشان متوفی ۴۱۳ هجری است و فاصله زمانی ایشان با امام جعفر صادق یک فاصله زمانی زیادی نیست لذا ایشان می‌گوید شاگردان و تربیت یافتگان مکتب امام جعفر صادق را جمع آوری کردم و آمار را رساندند به ۴۰۰۰ نفر. عزیزان دوران امام صادق را با دوران فعلی ما مقایسه نکنید، امروز دوران ما یک دوران پیشرفته ای است از هر جهت، اما مگر دوران امام جعفر صادق این همه امکاناتی که ما داشتیم بوده؟ اما در عین حال ایشان موفق شد یک حوزه علمیه ای را تاسیس کند، تربیت کند که خروجی این حوزه علمیه صادقیه شد ۴ هزار راوی شد ۴ هزار محدث.

الان اجازه بدهید بنده به مناسبت شهادت جانگداز امام جعفر صادق علیه السلام به یک نفر نه دو نفر؛ به یک نفر از تربیت یافتگان مکتب امام جعفر صادق اشاره کنم و این نکته را هم در پرانتز عرض کنم که افسوس که حوزه های علمیه و مراکز دانشگاهی اطلاعات چندانی حتی از نام این راوی را ندارند؛ الان ممکن است بعضی ها تعجب کنند که آقا این راوی نامش چیست؟ عرض می کنم ابان بن تغلب متوفای ۱۴۱.

از اینجا به بعد می خواهم مطالبی را از کتاب رجال مرحوم نجاشی متوفای قرن پنجم عرض کنم تا حوزه‌های علمیه و حوزه‌های دانشگاهی بدانند چه بزرگانی در مکتب امام جعفر صادق تربیت شده اند.

چند نکته را بنده یادداشت کردم شاید ده دوازده نکته باشد که به نظر بنده هر کدام از این نکته ها خدا میداند جا دارد ساعتها در رابطه با آن صحبت بشود، نکته اول: ابان بن تغلب سه امام را درک کرد، امام زین العابدین، امام محمد باقر و امام جعفر صادق علیهم السلام. ابان بن تغلب طبق نقل مرحوم نجاشی از یک جایگاه بسیار رفیع و بلندی برخوردار بود، یعنی یعنی سه امام، سه حجت خدا از ابان بن تغلب تجلیل می کردند، حال ما انتظار داریم یک امام یک نگاهی به ما بکند اما ابان چه کار کرد که به این منزلت رفیعی رسید الان بماند، این یک نکته.

نکته دوم: ایشان که از تربیت یافتگان امام باقر هم به شمار می رود روزی به ابان بن تغلب فرمودند ابان تو در مسجد النبی بنشین حضور پیدا کن و افتی الناس برأیک؛ مردم باید از علوم تو بهره مند شوند بعد این نکته امام باقر به نظر بنده خیلی مهم است، حضرت فرمودند: ابان اصلاً من دوست دارم در میان اصحابم و درمیان یارانم شیعیانی را مانند تو ببینم، این یعنی امام باقر به ابان بن تغلب افتخار می کند این چه منزلتی برای ابان است من نمی دانم.

نکته سوم: ابان در ردیف بهترین قرّاء قران قرار گرفته و قرائت ابان یکی از قرائت های دقیق و مشهور زمان خودش است. آیا ما توانستیم این شخصیت‌ها را برای حوزه های علمیه و برای دانشگاه های دنیا معرفی کنیم خیر.

نکته چهارم: ابان هم فقیه بود، هم لغت شناس اصیل عرب بود و هم محدث بود و ما در میان شاگردان و تربیت یافتگان امام جعفر صادق کمتر انسانی را می توانیم پیدا کنیم که دارای این سه ویژگی باشد؛ لغت شناس، محدث و فقیه.

نکته پنجم: ابان مفسر قرآن بود و در تفسیر قرآن از خودش اثر به جا گذاشت حالا بماند که این اثر وجود خارجی ندارد بماند.بنده دارم فهرست‌وار محضر شریفتان عرض می کنم.

نکته ششم: ابان گذشته از علومی را که من الان نام بردم در فضا ئل اهل بیت پاک پیغمبر هم اثر دارد، نوشته دارد، کتاب دارد.

نقطه هفتم: ابان هنگامی که وارد مسجد النبی می شد جایگاه اختصاصی پیغمبر را برای او خالی می کردند.

نکته هشتم: امام صادق به شخصی به نام ابان بن عثمان فرمود: ان ابان بن تغلب روی أنّی ثلاثین الف حدیث منی؛ ای ابان بن عثمان بدان که ابان بن تغلب به تنهایی از من امام صادق ۳۰ هزار روایت نقل کرده است، این مطالب را اگر نجاشی نقل نمی کرد ما باور نمی کردیم، این مطالب را اگر یک انسان متخصص مانند نجاشی نقل نمی کرد ما باور نمی کردیم.

نکته نهم: به ابان اعتراض کردند که چرا از امام صادق علیه السلام نقل حدیث می کنید، گفت: چرا مرا به خاطر نقل حدیث از امام صادق سرزنش میکنید، من دارم از کسی نقل حدیث می کنم که هر وقت سوالی از او کردم به من گفت قال رسول الله؛ اینها مطالب نابی است در رابطه با ابان، البته من نکات دیگری را هم نوشته بودم، فقط این نکته نهایی را محضر شما عرض کنم که ابان به جایی میرسد که وقتی که خبر مرگش به امام جعفر صادق رسید فرمود: اما و الله لقد أوجع قلبی موت ابان؛ مرگ ابان قلب من را به درد آورد.

این یک راوی است، این یک تربیت شده از تربیت‌شدگان مکتب امام جعفر صادق علیه السلام است. امیدوارم خداوند این توفیق را به همه ما عنایت کند که از زندگی این بزرگان بهره مند شویم.

 و السلام علیکم و رحمه الله و برکاته