۹. آرزوگرایان بی عمل
برخی گمان می‏کنند که تنها اعتقاد به اهل بیت: و محبّت امام زمان(علیه السلام )کافی است. اینان می‏پندارند که در قبال گناهشان عذابی نخواهد بود. این توهم که در قرآن
روایات مردود شمرده شده است، تمنّی یا امید کاذب نام دارد. اینان چون اهل کتاب فکر می‏کنند همین که نام دین و مذهب را بر خود نهاده‏اند، اهل سعادتند و عذاب نخواهند شد:
و قالوا لن یدخل الجنه إلاّ من کان هودا او نصاری تلک امانیهم قل هاتوا برهانکم ان کنتم صادقین؛(۶۲)
و گفتند: هرگز هیچ کس به بهشت نمی‏رود مگر آن که یهودی یا مسیحی باشد. این از آرزوهای آن‏هاست. بگو : اگر راست می‏گویید، دلیلتان را بیاورید.
در روایات نیز این گروه تکذیب شده‏اند: ((‏کذب المتمنون(۶۳)؛ آرزومندان خیال‏پرداز دروغ می‏گویند.))
اسماعیل فرزند امام صادق(علیه السلام )گوید: از پدرم پرسیدم:
یا ابتاه، ما تقول فی المذنب منّا و من غیرنا؟ قال(علیه السلام): … لیس بامانیکم و لا امانی اهل الکتاب من یعمل سوءاً یجز به … .(۶۴)
در مورد گناهکاران ما و غیر ما چه می گویید؟ حضرت فرمود: [فضیلت و برتری] به آرزوهای شما و آرزوهای اهل کتاب نیست؛ هر کس عمل بدی انجام دهد، کیفر داده می‏شود… .
قلت له: قوم یعملون بالمعاصی و یقولون نرجو، فلا یزالون کذلک حتی یأتیهم الموت. فقال: هولاء قوم یترجَّحون فی الامانی، کذبوا، لیسوا براجین، انّ من رجا شیئاً طلبه و من خاف من شیء هرب منه.(۶۵)
به حضرت صادق(علیه السلام )عرض کردم: گروهی معصیت می‏کنند و می‏گویند ما امید و رجا داریم. پیوسته چنین باشند تا این‏که مرگ آنان را دریابد. امام(علیه السلام )فرمود: اینان گروهی‏اند که در آرزوهای خویش غوطه‏ورند و آرزوهایشان آنان را از راه استوار منحرف کرده است. دروغ می‏گویند. اهل رجا و امید نیستند. قطعاً کسی که به چیزی امید داشته باشد، به دنبال تحقق آن است و در طلب آن برآید و آن‏که از چیزی بیمناک باشد، از آن پرهیز می‏کند و می‏گریزد.
امید و رجای واقعی چیز دیگری است. مفضل گوید: امام صادق(علیه السلام )فرمود:
ایاک و السفله، فانما شیعه علی من عف بطنه وفرجه واشتد جهاده وعمل لخالقه ورجا ثوابه وخاف عقابه، فاذا رأیت اولئک فاولئک شیعه جعفر.(۶۶)
از فرومایگان بپرهیز! تنها کسانی‏ شیعه علی می‏باشند که در باب شکم و شهوت خویش، عفّت ورزند و اهل تلاش و کوشش باشند و برای خدا به عمل پردازند و ثواب الهی را امید برند و از عذاب او بیمناک باشند. این افراد، شیعه واقعی جعفر [بن محمد‌‌(علیه السلام )]  هستند.
متأسفانه، برخی افراد در قالب سخن یا شعر و بدون توجه به جایگاه و ضوابط توسل و شفاعت اهل بیت: ایجاد کننده یا تقویت کننده این آسیب‏ و طرز تفکرند.
پیامدها
1. عمل نکردن به وظایف فردی و اجتماعی (واجبات، محرمات و…).
2. انتظار منفی و عدم اقدام عملی و انجام وظیفه در قبال امام(علیه السلام ) .
3. توهم بی جا (رضایت از خویشتن و عملکرد خود).
خاستگاه
1. تفاوت نگذاشتن میان امید و رجای واقعی با خیال‏پردازی و آرزوگرایی و عدم شناخت جایگاه آن.
2. هوای نفس، به عنوان ریشه توجیهات: بل یرید الانسان لیفجر امامه؛(۶۷) [انسان در معاد شک ندارد] بلکه او می‏خواهد [آزاد باشد و بدون ترس از دادگاه قیامت] در تمام عمر گناه کند.
3. عدم شناخت خدای مهربان و حکیم که خداوند گرچه مهربان است، حکیم و عادل هم است.
4. دیدگاه احساسی و غیر منطقی نسبت به ائمه: و عدم درک قهر و مهر که قبلا اشاره شد.
درمان
1. تأمل و تدبّر در آیات و روایات نظیر: ان اکرمکم عند الله اتقیکم (۶۸)؛ گرامی‏ترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست.
2. توجه به این نکته که: میزان و معیار اعمال، نیت خالص همراه با انجام وظایف فردی و اجتماعی است:
بسم الله الرحمن الرحیم، والعصر، ان الانسان لفی خسر الا الذین آمنوا و عملوا‏ الصالحات و تواصوا بالحق و تواصوا بالصبر (۶۹)؛
به نام خداوند بخشنده مهربان. به عصر سوگند که انسان‏ها همه در زیانند، مگر کسانی که ایمان آورده و اعمال صالح انجام داده‏اند و یکدیگر را به حق سفارش کرده و یکدیگر را به شکیبایی و استقامت توصیه نموده‏اند.
 
10. عاشق  نمایانِ دنیاخواه
برخی، ائمه و امام زمان را صرفا برای دنیا و منافع آن و رسیدن به جاه و منصب می‏خواهند. حتی اگر برای ظهورش دعا می‏کنند، صرفاً برای خویش و مطامع دنیوی است(۷۰) و اگر امام، بنا به دلایلی، به آن‏ها توجه نکند، با امام به دشمنی برمی‏خیزند که طلحه و زبیرها در طول تاریخ بسیار بوده و خواهند بود. اما آنچه به عنوان آسیب در این‏جا مطرح می‏گردد و بیش‏تر حالت عمومی دارد، نگاهی است که بسیاری نسبت به امام دارند. توسّل به امام و خواستن حوایج دنیوی و واسطه ساختن امام به درگاه پروردگار عظیم، امری است صحیح و مورد تأکید روایات، اما امام را صرفاً برای این امور خواستن، نشانه عدم درک درست از جایگاه امام در نظام هستی است و متاسفانه باید گفت نشانه این است که هنوز عطش واقعی نسبت به ظهور پیدا نشده است و آمادگی بشر هنوز تحقق نیافته است.
پیامدها
1. دشمنی و ستیز با امام.
2. کم اعتقادی یا بی‏اعتقادی به امام در اثر عدم تحقق خواسته‏های پایان ناپذیر و گاه
بی‏مصلحت.
خاستگاه
1. عدم درک جایگاه امام و امامت.
2. خود محوری و خودخواهی.
راه درمان
1. معرفت در اثر تدبّر در دین.
2. تربیت و تمرین نفس بر مقدّم ساختن خواسته امام بر خواسته خویش.
یکی از ویژگی‏های سلمان که او را ممتاز نمود، این بود که خواسته امام را بر خواسته خویش مقدّم می‏ساخت:
عن منصور بزرج قال: قلت لابی عبدالله الصادق (علیه السلام) : ما اکثر ما اسمع منک یا سیدی ذکر سلمان الفارسی! فقال: لاتقل الفارسی ولکن قل سلمان المحمّدی، أتدری ما کثره ذکری له؟ قلت: لا. قال: لثلاث خصال: احدها ایثاره هوی امیرالمؤمنین(علیه السلام )علی هوی نفسه و الثانیه حبّه للفقراء واختیاره ایاهم علی اهل الثروه و العدد و الثالثه حبّه للعلم والعلماء. ان سلمان کان عبداً صالحاً حنیفاً مسلما و ما کان من المشرکین.(۷۱)
منصور بزرج گوید: به امام صادق(علیه السلام )عرض کردم: سرورم، چه بسیار می‏شنوم از شما یاد کرد سلمان فارسی را! فرمود: نگو سلمان فارسی، بلکه بگو سلمان محمّدی(صلی الله علیه و آله و سلم)می‏دانی چرا بسیار از او یاد می‏کنم؟ عرض کردم: نه. فرمود: برای سه صفت:
1. مقدّم داشتن خواسته امیر مؤمنان بر خواسته خویش.
2. دوست داشتن فقرا و مقدم داشتن آن‏ها بر ثروتمندان.
3. دوست داشتن علم و علما.
 
11. مدّعیان دروغین مهدویت و نیابت خاصه و عامه
در هر عصری عده‏ای به دروغ، ادّعای مهدویت نموده یا دیگران چنین نسبتی به آنان داده‏اند و بدین وسیله فرقه‏هایی ایجاد کرده‏اند. چه در دوره غیبت صغرا و چه در دوره غیبت کبرا، کسانی بوده‏اند که نیابت خاصه یا وکالت امام را به دروغ، ادعا می‏کرده‏اند. البته ادعاهای این افراد به صورت‏های متفاوتی، ارائه شده است:
1. مهدویت(۷۲).
2. نیابت خاصه، وکالت، بابیت یا … افرادی که مدعی‏اند هر موقع بخواهند امام را می‏توانند ببینند، مشکلات به‏واسطه آنان حل می‏شود، آن‏ها واسطه و باب میان مردم و امام هستند، پیامی را از امام آورده‏اند یا پیامی را برای امام می‏برند.(۷۳)
3. نیابت عامه: عده‏ای خود را به جای علمای ربّانی، مراجع عظام تقلید و فقها و… معرفی می‏کنند با این که در این دوران، عقل و نقل، وظیفه همه را روشن ساخته است و آن، مراجعه به علما و فقها است. اینان راهی جدای از قران و سنت و عقل برگزیده و سیر و سلوکی معرفی می‏کنند و رهْ نرفته، ره می‏آموزند.(۷۴)
پیامدها
1. گمراهی مردم.
2. دوری از مسیر اهل‏بیت:.
3. به بازی گرفته شدن دین.
4. اختلافات دینی در اثر متابعت از فرقه های انحرافی.
خاستگاه
1. مشکلات روحی و روانی، عقده خود کم بینی، هیستری و مطرح کردن خود.(۷۵)
2. نفسانیات و مشکلات اخلاقی و ضعف ایمان.
3. توهم و خیال‏پردازی.
4. هوی و هوس و خواسته های دنیوی و جاه و مقام.
5. جهل و ناآگاهی.
6. سکوت اندیشمندان و عالمان یا به موقع و مناسب تصمیم نگرفتن.
7. مشکلات سیاسی، تأثیر اَیادی اجانب مثل فریفتن محمد علی باب و…(۷۶).
8. عدم معرفت به جایگاه و شأن امام و جانشینی ایشان.
درمان
1. تقوا و تهذیب نفس.
2. علم و بصیرت دینی و سیاسی علما، اندیشمندان، دولت‏مردان و مردم.
3. روشنگری علما و اندیشمندان، تکذیب منحرفان.
4. برخورد دولت‏مردان جامعه اسلامی (مثل برخورد امیرکبیر با بابیت که ستودنی است).(۷۷)
5. عدم تسامح و اغماض در برخورد با انحرافات و بدعت‏ها.
12. عدم پیروی از ولایت فقیه و نواب عام یکی دیگر از آسیب‏هایی که وحدت جامعه اسلامی را خدشه‏دار ساخته و زمینه را برای فعالیت دشمنان دین و مهدویت (به صورت‏های مختلف مانند دشمنی روشن و بی‏واسطه،فرقه‏سازی، مدعیان و…) فراهم می‏آورد، عدم پیروی از نوّاب عام امام عصر(علیه السلام )است با آن‏که اطاعت از این بزرگواران، در عقل و نقل تأکید شده است.
پیامدها
1. گمراهی و ضلالت.
2. پراکندگی افراد و عدم وحدت در سایه رهبری واحد.
3. شکست پذیر بودن در مقابل دشمن و عدم مقاومت.
خاستگاه
1. عدم بصیرت کافی در دین.
2. توجه نکردن به دلایل عقلی و نقلی.
3. توهم پیروی مستقیم و بی‏واسطه از امام عصر(علیه السلام).
4. توقع نیابت خاصه در عصر غیبت کبرا.
5. هوی و هوس.
6. اغراض سیاسی و شیطنت های استکبار.
درمان
تبیین عقلی و نقلی ضرورت رویکرد به نوّاب عام
تبیین ادله عقلی در آسیب اول، بررسی شد و گذشت.
ادله نقلی:
امام صادق(علیه السلام )فرمودند:
فاما من کان من الفقهاء صائناً لنفسه حافظا لدینه مخالفا علی هواه، مطیعاً لامر مولاه فللعوام ان یقلّدوه و ذلک لایکون الا بعض فقهاء الشیعه لاکلّهم.
از میان فقیهان، فقیهی که نفس و دین خود را ـ نه دنیایش را ـ نگاهدار باشد (پرهیزگار)، با هوی و هوس‏هایش مخالفت نماید و فرمان مولایش را اطاعت کند، باید مردم از او تقلید کنند و دارای چنین صفات والایی نباشد مگر برخی از فقهای شیعه، نه همه آنان.(۷۸)
در توقیع محمد بن عثمان عمری خطاب به اسحاق بن یعقوب از امام زمان(علیه السلام )چنین آمده است:
اما الحوادث الواقعه فارجعوا الی رواه احادیثنا، فانهم حجتی علیکم و انا حجهالله علیکم.
در حوادث و پیشامدها به راویان احادیث ما (فقها) مراجعه کنید؛ چرا که آنان حجت من بر شما و من حجّت خدا بر شمایم.(۷۹)
2. بصیرت دینی و سیاسی.
3. هماهنگی و وحدت رویه بین اندیشمندان و علما در حمایت از فقیهی که عهده‏دار امور گشته است.
4. تلاش برای حل مشکلات دینی، فکری، سیاسی و اجتماعی جامعه با همفکری اندیشمندان و علما.
 
 
13. فعالیت‏های غرب و مستشرقان
یکی دیگر از آسیب‏ها و تخریب‏ها، تحریف‏هایی است که توسط مستشرقان در مقوله مهدویت پدید آمده است. آنان مغرضانه یا بدون مراجعه به منابع اصیل، مطالبی را به نام دین و مهدویت ارائه می‏دهند و در پی آن، افرادی نیز با مطالب و مقاله‏های آنان برخورد علمی کرده و آن را یک کار علمی و تحقیقی و بدون هیچ عیب و نقص می‏پندارند و در کتاب‏ها و مقالات خویش از آن بهره می‏گیرند.(۸۰)
پیامدها
1. دوری گزیدن جوامع غیر اسلامی از مطالب اصیل اسلامی به طور کلی و مهدویت به طور خاص که مورد بحث است.
2. ایجاد شک و تردید یا تنفّر در میان معتقدان کم اطلاع.
خاستگاه
1. بی اطلاعی از منابع اصیل.
2. مراجعه به منابع دست چندم به جای منابع اصیل و دست اول.
3. مراجعه به منابع و آرای مخالفان شیعه، مثلا در بررسی دیدگاه مهدویت شیعی به جای مراجعه به منابع اصیل شیعی، آن را در میان دیدگاه‏های اهل تسنن جست‏وجو می‏کنند. (قاعده این است که برای شناخت اندیشه و آرای مذهبی، به کارشناسان و متخصصان خود آن‏ها رجوع شود).
4. جدایی از علما و کارشناسان مذهب یا آن مقوله، بی‏اعتنایی یا بی‏اطلاعی یا عدم طرح توضیحات کارشناسان مربوط.
5. برخورد مغرضانه و جانبدارانه به جای بی طرفی با مقولات علمی.
6. سیاست بازی و شیطنت‏های استکبار.
درمان
1. تبیین، روشنگری، حل شبهات و… توسط علما و اندیشمندان مانند ارائه دائره المعارف‏ها با توضیحات کافی و دلایل معتبر و اصیل و… .
2. هوشیاری در مقابل غرض ورزی‏ها و سیاست زدگی‏ها.
3. مبهوت نشدن در مقابل غرب، مستشرقان و… .